Ποιος φοβάται την γκλάσνοστ;

«Επίθεση κατά της διεθνούς κοινότητας», «11η Σεπτεµβρίου για την παγκόσµια διπλωµατία», «Βαρύ πλήγµα για τις αµερικανικές διπλωµατικές προσπάθειες». Μα προς τι όλες αυτές οι υπερβολές;

Η λέξη γκλάσνοστ µπήκε στο λεξιλόγιό µας στο δεύτερο µισό της δεκαετίας του ’80. Την πρωτοχρησιµοποίησε ο Μιχαήλ Γκορµπατσόφ, σήµαινε «διαφάνεια» (αλλά µας άρεσε περισσότερο η ρωσική της εκδοχή) και παρέπεµπε σε όλες τις λειτουργίες των κυβερνητικών θεσµών της Σοβιετικής Ενωσης, συµπεριλαµβανοµένης της ελευθερίας της πληροφόρησης. Η ∆ύση εξέφρασε την ικανοποίησή της για εκείνo το άνοιγµα που, σε συνδυασµό µε την περεστρόικα, θεωρήθηκε – ορθώς, όπως αποδείχθηκε – η αρχή του τέλους του «υπαρκτού σοσιαλισµού».

Τηρουµένων των αναλογιών, η ίδια ρωσική εκείνη λέξη θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί για τη σηµερινή αποκάλυψη χιλιάδων διπλωµατικών τηλεγραφηµάτων µέσα από την ιστοσελίδα Wikileaks. Τότε οι λόγοι ήταν οικονοµικοί. Σήµερα είναι τεχνολογικοί. Το αποτέλεσµα όµως είναι το ίδιο: αρτιότερη ενηµέρωση των πολιτών για τον τρόπο που ασκείται η πολιτική και καλύτερη πρόσβασή τους στα κέντρα εξουσίας. Προκαλεί έκπληξη, λοιπόν, ότι άνθρωποι σαν τον ιταλό υπουργό Εξωτερικών Φραντσέσκο Φρατίνι παροµοιάζουν το Wikileaks µε την Αλ Κάιντα και ισχυρίζονται ότι ο ιδρυτής της «θέλει να καταστρέψει τον πλανήτη». Τέτοιες απόψεις αποτελούν προϊόν είτε άγνοιας είτε βλακείας. Πολύ περισσότερο που τα περισσότερα από τα 250.000 επίµαχα διπλωµατικά τηλεγραφήµατα δεν είναι καν απόρρητα, αφού µπορούσαν να τα διαβάσουν κάπου 3 εκατοµµύρια αµερικανοί αξιωµατούχοι!

Αυτό που έρχεται στο φως τις τελευταίες ηµέρες – γράφει η Μπάρµπαρα Σπινέλι στη «Ρεπούµπλικα» – δεν είναι η ισχύς, αλλά η ασυνέπεια της Αµερικής. Αυτό που βλέπουµε δεν είναι µια γυµνή αυτοκρατορία, αλλά µια αποµίµηση αυτοκρατορίας, που φτάνει να χρησιµοποιεί τους ίδιους τους διπλωµάτες της για να κατασκοπεύουν τον ΟΗΕ. Το µάτι της Αµερικής δεν διερευνά το µελλοντικό, το µακροπρόθεσµο, αλλά το σηµερινό, το στιγµιαίο. Οι πρεσβευτές της, παιδιά κι αυτοί πολλές φορές του Internet, αρκούνται σε γλαφυρούς χαρακτηρισµούς και copy paste αποκοµµάτων από εφηµερίδες, χωρίς να τολµούν να εµβαθύνουν περισσότερο. Καµία σχέση µε τον µεγάλο Τζορτζ Κέναν, που τον Φεβρουάριο του 1946 έστειλε στον τότε αµερικανό υπουργό Εξωτερικών το περίφηµο «µακρό τηλεγράφηµα», µε το οποίο του εξηγούσε τη σκοτεινή φύση του σοβιετικού συστήµατος… Μόνο θετικά µπορούν να κριθούν λοιπόν τα αποτελέσµατα της σύγχρονης γκλάσνοστ. Και για έναν ακόµη λόγο: επειδή αναδεικνύουν ανάγλυφα τον ρόλο του Τύπου. Ναι, οι άνθρωποι που ενηµερώνονται αποκλειστικά µέσω του Internet αυξάνονται διαρκώς. Αυτοί που βάζουν όµως τάξη στο διαδικτυακό χάος είναι οι δηµοσιογράφοι των εφηµερίδων. Αυτοί επιλέγουν, αξιολογούν, παρουσιάζουν, αναλύουν και εξηγούν τα διπλωµατικά τηλεγραφήµατα που συζητιούνται τόσο πολύ αυτές τις ηµέρες. Και το κάνουν παρά τις αφόρητες πιέσεις που δέχονται από τους πολιτικούς.