Φεράρι για όλους

Για πολλούς αιώνες, η οικονοµική ανάπτυξη και η µαζική ευηµερία ήταν συνώνυµα µε την ευτυχία και αποτελούσαν τους κεντρικούς στόχους του ανθρώπου. Αλλά αυτοί οι στόχοι έχουν αρχίσει σήµερα να αµφισβητούνται.

Η αµφισβήτηση αυτή δεν είναι ριζική: οι υπέρµαχοι της µηδενικής ή αρνητικής ανάπτυξης δεν αποτελούν παρά µια πολύ µικρή µειοψηφία. Πολύ περισσότεροι είναι εκείνοι που υποστηρίζουν µεν την αναγκαιότητα της ανάπτυξης, εκφράζουν όµως µια σειρά από επιφυλάξεις. Μήπως υπάρχει κίνδυνος να εξαντληθούν οι λιγοστοί πόροι του πλανήτη; Μήπως η οικονοµική δραστηριότητα οδηγεί σε ανεξέλεγκτες κλιµατικές αλλαγές; Μπορεί να επιβιώσει ο πλανήτης αν η Κίνα αποκτήσει ένα βιοτικό επίπεδο ανάλογο µ' εκείνο των ανεπτυγµένων χωρών; Είµαστε σίγουροι ότι η µεγαλύτερη ευηµερία µάς κάνει πιο ευτυχισµένους; Μήπως έχουµε παγιδευτεί σε έναν κύκλο ξέφρενου καταναλωτισµού; Δεν είναι αλήθεια ότι η οικονοµική ανάπτυξη δηµιουργεί επικίνδυνες ανισότητες; Δεν είναι επίσης αλήθεια ότι η απληστία που προκλήθηκε από την οικονοµική ανάπτυξη οδήγησε στη σηµερινή οικονοµική κρίση;

Η ανησυχία για τις παρενέργειες της ανάπτυξης δεν είναι καινούργιο φαινόµενο. Χρονολογείται από τον Ροµαντισµό και την αντίδραση στην εκβιοµηχάνιση. Οπως γράφει όµως ο Ντάνιελ Μπεν-Αµι στο νέο του βιβλίο µε τίτλο «Φεράρι για όλους: Σε υπεράσπιση της οικονοµικής προόδου» (θα κυκλοφορήσει στις 14 Ιουλίου από τον εκδοτικό οίκο Ρolicy Ρress), η σηµερινή κατάσταση είναι διαφορετική. Οι συζητούµενοι περιορισµοί στην ανάπτυξη έχουν σφαιρικότερο χαρακτήρα και τοποθετούνται στο περιβαλλοντικό, ηθικό και κοινωνικό επίπεδο. Η ύφεση του 2008 επέτεινε τον προβληµατισµό. Πολλοί ισχυρίζονται ότι στη σηµερινή κατάσταση δεν µάς έφεραν συγκεκριµένες οικονοµικές επιλογές αλλά η µαζική κατανάλωση, και ζητούν αυτοσυγκράτηση. Μεγαλύτερη απήχηση βρίσκουν αυτά τα επιχειρήµατα στο στρατόπεδο της Αριστεράς. Κι αυτό αποδεικνύει ότι στον σηµερινό κόσµο οι ετικέτες «δεξιός» και «αριστερός» είναι συχνά παραπλανητικές.

Ο Μπεν-Αµι, που ιδεολογικά βρίσκεται πιο κοντά στο ελευθεριακό µοντέλο παρά σ' εκείνο της ελεύθερης αγοράς, αναγνωρίζει ότι σοβαρά προβλήµατα όπως η φτώχεια και οι ανισότητες παραµένουν. Πιστεύει όµως ότι η λύση είναι περισσότερη, όχι λιγότερη ανάπτυξη. Αύξηση, όχι µείωση του βιοτικού επιπέδου. Τα εµπόδια που προβάλλουν οι επικριτές της ανάπτυξης δεν είναι αξεπέραστα. Η απάντηση στην κλιµατική αλλαγή, για παράδειγµα, δεν είναι µείωση της κατανάλωσης ενέργειας, αλλά καλύτερη και καθαρότερη τεχνολογία. Κι επειδή η τεχνολογία είναι ακριβή, ο ρόλος της ανάπτυξης γίνεται καθοριστικός. Ο κυνισµός γύρω από αυτό το θέµα µάς στερεί τους πόρους για να επιλύσουµε τα προβλήµατα.

Οπως έλεγε η ριζοσπάστρια σουφραζέτα Σίλβια Πάνκχερστ, την οποία επικαλείται ο συγγραφέας στον πρόλογό του, «δεν κηρύσσουµε ένα ευαγγέλιο ένδειας, αλλά αφθονίας. Θέλουµε µια παραγωγή µεγαλύτερη απ' όσο οι άνθρωποι µπορούν να καταναλώσουν». Εκτοτε, βέβαια, έχουν περάσει αρκετές δεκαετίες.