Η αυτοκριτική των οικονομολόγων

Οι καχύποπτοι θα πουν αμέσως πως για να υιοθετούν αυτό το μέτρο οι ισχυροί, κάποιο λάκκο έχει η φάβα. Όμως, κάποτε, και μόνο η αναφορά στον φόρο Τόμπιν προκαλούσε καγχασμό.

Η πρωτοβουλία ανήκει στον Άντερ Τέρνερ, επικεφαλής της εποπτικής αρχής του βρετανικού χρηματοοικονομικού τομέα. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, λίγο πριν αρχίσει η σύνοδος του G20 στο Πίτσμπουργκ, ο λόρδος Τέρνερ τάχθηκε υπέρ της επιβολής φόρου (του λεγόμενου φόρου Τόμπιν, από τον Αμερικανό κεϋνσιανό οικονομολόγο που έζησε τον περασμένο αιώνα) στις χρηματιστηριακές συναλλαγές. Αρχικά, ο πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν φάνηκε επιφυλακτικός, λέγοντας ότι ένα τέτοιο μέτρο απαιτεί διεθνή συνεργασία. Όσο περνούσε ο καιρός όμως, και βάθαινε η κρίση, η πρωτοβουλία αυτή άρχισε να φεύγει από τον χώρο της φαντασίας και να γίνεται «ρεαλιστική». Σε λίγο καιρό ίσως και να θεωρείται τέχνασμα του κατεστημένου.

Η κρίση προσφέρει μια ευκαιρία να εξεταστούν λύσεις που μέχρι πριν από μερικούς μήνες αποτελούσαν ταμπού, λέει ο Τέρνερ σε συνέντευξή που έδωσε στο περιοδικό Λ΄ Εξπρές μαζί με τον Γάλλο ομόλογό του Ζαν-Πιερ Ζουγέ. «Γιατί δηλαδή να αντιδρούμε με φρίκη κάθε φορά που αναφέρεται ο φόρος Τόμπιν; Ο μόνος λόγος θα ήταν να πιστεύαμε ότι όσο μεγαλύτερη είναι η δράση των χρηματιστών στις αγορές τόσο το καλύτερο για την πραγματική οικονομία. Αλλά κανείς δεν υποστηρίζει πια αυτήν την άποψη». Όπως κανείς δεν ισχυρίζεται πια ότι οι αγορές είναι σε θέση να αυτορυθμιστούν. Ή ότι οι χρηματιστηριακές καινοτομίες είναι πάντοτε θετικές. Αυτό που είναι σίγουρα θετικό είναι ότι οι οικονομολόγοι κάνουν επιτέλους την αυτοκριτική τους.

Οι Βρετανοί πιστεύουν λοιπόν σήμερα περισσότερο από τους Γάλλους στην ανάγκη παρέμβασης του κράτους στη διαχείριση της οικονομίας; Για τον Ζαν-Πιερ Ζουγέ, τον χωροφύλακα του γαλλικού χρηματοοικονομικού τομέα, η αλήθεια είναι πως χάρη στον λόρδο Τέρνερ υπάρχει μια προσέγγιση ανάμεσα στο Παρίσι και το Λονδίνο σε όλα αυτά τα ζητήματα. Οι δύο χώρες συμφωνούν, για παράδειγμα, ότι τα χρηματιστήρια πρέπει να είναι στην υπηρεσία της οικονομίας, πρέπει να έχουν μια κοινωνική χρησιμότητα. Όπως συμφωνούν και ότι πρέπει να φορολογούνται τα υπέρογκα μπόνους που εισπράττουν τα golden boys. Η βρετανική κυβέρνηση το ανακοίνωσε ήδη, η γαλλική ακολουθεί. Ο λόρδος Τέρνερ πιστεύει μάλιστα ότι το μέτρο αυτό πρέπει να επεκταθεί στο ποδόσφαιρο και τα μέσα ενημέρωσης, όπου ορισμένοι έχουν επίσης προκλητικές αμοιβές.

Και η ενίσχυση του χρηματοπιστωτικού συστήματος με δισεκατομμύρια δολάρια; Ήταν πραγματικά απαραίτητη; «Αν τον Οκτώβριο του 2008 είχαμε αποφασίσει ότι έπρεπε να δοθεί προτεραιότητα στην τιμωρία όσων διέπραξαν λάθη, θα είχαμε σήμερα μια οικονομική καταστροφή ανάλογη με του ΄29», λέει ο Τέρνερ. Υπάρχει βέβαια μια λεπτομέρεια: όπως έγραψε προχθές η Ομπζέρβερ, πολλές τράπεζες διασώθηκαν χάρις σε χρήματα από το εμπόριο ναρκωτικών και το οργανωμένο έγκλημα. Συνολικά, στην υπόθεση αυτή ξεπλύθηκαν 352 δισεκατομμύρια δολάρια...