Πράσινη λογοτεχνία

«Πού είναι η λογοτεχνία της κλιματικής αλλαγής; Η απουσία μιας δημιουργικής απάντησης είναι προφανής. Και γίνεται ακόμη πιο αισθητή αν συγκριθεί με την πληθώρα των έργων που εμπνέονται από την πυρηνική απειλή».

Αυτά παρατηρούσε το 2005 ο κριτικός λογοτεχνίας της Γκάρντιαν Ρόμπερτ ΜακΦάρλαν, επισημαίνοντας μία σειρά από λόγους για τους οποίους το θέμα του περιβάλλοντος δεν προσείλκυε τους συγγραφείς: η απουσία εικαστικών συμβόλων (όπως το κόκκινο κουμπί για πυρηνικά όπλα), η βραδύτητα των φυσικών φαινομένων που δεν βοηθά τον ρυθμό της αφήγησης, η ανάγκη επιστημονικών γνώσεων, ο φόβος ότι οι αναφορές στις ευθύνες του ανθρώπου θα επηρεάσουν τις πωλήσεις. Τέσσερα χρόνια αργότερα, η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική. Δεκάδες μυθιστορήματα και ποιητικές συλλογές εκδίδονται με θέμα το περιβάλλον- κυρίως στις αγγλόφωνες χώρες- ενώ μόνο στο Λονδίνο παίζονται αυτό τον καιρό τρεις θεατρικές παραστάσεις με αυτό το περιεχόμενο.

Ο Μάικλ Μπερντ είναι ένας πενηντάχρονος αμετανόητος γυναικάς, που έχει κερδίσει το Νόμπελ Φυσικής και διευθύνει χωρίς μεγάλο ενθουσιασμό ένα κυβερνητικό πρόγραμμα για την πάταξη της κλιματικής αλλαγής. Η Ρεν και η Τόμπι είναι οι μοναδικές γυναίκες που έχουν επιβιώσει από μια φυσική καταστροφή. Ο πρώτος είναι ο πρωταγωνιστής του τελευταίου βιβλίου του Ίαν ΜακΓιούαν με τον τίτλο Solar, που θα κυκλοφορήσει τον ερχόμενο Μάρτιο. Οι δύο γυναίκες πρωταγωνιστούν στη Χρονιά της Πλημμύρας, ένα βιβλίο της Καναδής Μάργκαρετ Άτγουντ που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία. Ο Μάικλ είναι διασκεδαστικός. «Το θέμα του κλίματος είναι τόσο σοβαρό και κολοσσιαίο ώστε θα μπορούσε να σκοτώσει ένα μυθιστόρημα, να το πνίξει, να το ακυρώσει. Αισθάνθηκα, έτσι, την ανάγκη να εισαγάγω μερικά κωμικά στοιχεία», λέει ο ΜακΓιούαν. Η Ρεν και η Τόμπι, πάλι, είναι τραγικές. Ωστόσο τα μέρη στα οποία έχουν καταφύγει για να γλιτώσουν, ένα σεξ κλαμπ και ένα spa, απαλύνουν λίγο τον ζόφο.

«Η λογοτεχνία της κλιματικής αλλαγής υπάρχει και βρίσκει τον δρόμο της», απαντά λοιπόν σήμερα ο ΜακΦάρλαν από τις σελίδες της Κοριέρε. Οι συγγραφείς γράφουν, αλλά και αντιπαρατίθενται. Μέσα από περιοδικά: το «Granta» αφιέρωσε ένα ολόκληρο τεύχος στη νέα τάση. Μέσα από πνευματικά ιδρύματα: το Βρετανικό Συμβούλιο εξέδωσε μια ποιητική συλλογή για την κλιματική αλλαγή με τον τίτλο «Νιώθοντας την πίεση». Μέσα από ιστοσελίδες: η Άμπι Γκάρινγκτον, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, δημοσιεύει στο μπλογκ της (www.springcoppice. blogspot.com) πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις. Στην ευαισθητοποίηση γύρω από αυτό το θέμα βοηθούν ασφαλώς και πρωτοβουλίες όπως το Cape Farewell Ρroject, που στέλνει τα τελευταία χρόνια συγγραφείς και καλλιτέχνες στην Αρκτική.

Μπορεί η λογοτεχνία να σώσει τον πλανήτη; Ασφαλώς όχι. Μπορεί όμως να μας κάνει να τον γνωρίσουμε, να τον αγαπήσουμε και να τον προστατεύσουμε. Δεν είναι λίγο.