Δύο συγγραφείς κατά της βαρβαρότητας

Μπορεί ένα βιβλίο να θέσει σε κίνηση τον εγκληματικό μηχανισμό μιας οργάνωσης σαν την Καμόρα και να αναγκάσει τον μόλις 29 ετών συγγραφέα του να κρύβεται για να γλιτώσει τη ζωή του; Μπορεί, απαντά ο Ρομπέρτο Σαβιάνο, που το βιβλίο του Γόμορρα έχει πουλήσει ήδη πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα. «Η λογοτεχνία προκαλεί φόβο. Συνδέει τη βαρβαρότητα με τα μυαλά και τις καρδιές των αναγνωστών. Κι αυτό είναι επικίνδυνο. Γιατί μπορούν τώρα να σκοτώσουν εμένα, αλλά όχι όλους τους αναγνώστες του βιβλίου. Σε αυτή την κοινωνία μπορούμε να μιλάμε, να εκφραζόμαστε, ακόμη και να κραυγάζουμε. Δεν μπορούμε όμως να παραβιάζουμε το φράγμα της σιωπής για ορισμένα πράγματα που δεν πρέπει να λέγονται».

Μπορεί ένα βιβλίο να αναγκάσει τις αρχές ενός κράτους να επικηρύξουν με έναν φετφά το κεφάλι του συγγραφέα αντί τεσσάρων εκατομμυρίων δολαρίων; Μπορεί, απαντά ο ηλικίας 61 ετών Σαλμάν Ρούσντι, του οποίου το βιβλίο Σατανικοί Στίχοι θεωρήθηκε από τους αγιατολάδες του Ιράν προσβλητικό για τον Μωάμεθ, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να εξαφανιστεί επί μία δεκαετία από προσώπου γης. «Οι κακοήθειες είναι μια από τις χειρότερες αναμνήσεις που έχω από μια ολέθρια εποχή. Έλεγαν μερικοί: “Αν το είχες βουλώσει, τίποτα από αυτά δεν θα είχε συμβεί”!».

Η συνάντηση των δύο συγγραφέων στη Στοκχόλμη συνέπεσε με άλλη μια επίδειξη βαρβαρότητας, που έπληξε αυτή τη φορά την πόλη από την οποία κατάγεται ο Ρούσντι: τη Βομβάη. Από μια άποψη, λοιπόν, οι συγγραφείς είναι προνομιούχοι: σε αντίθεση με τα θύματα των μουτζαχεντίν, εκείνοι ειδοποιήθηκαν εγκαίρως ότι απειλείται η ζωή τους κι είχαν τον χρόνο να λάβουν τα μέτρα τους. Στα μέτρα αυτά, όμως, δεν περιλαμβάνεται η υποταγή. «Υπάρχει κάτι στο οποίο πιστεύω ακράδαντα», τόνισε ο Σαβιάνο. «Το να διηγείσαι ιστορίες σημαίνει να αντιστέκεσαι. Πολλοί με ρωτούν γιατί γράφω μόνο για αίμα και βία. Μα, όποιος γνωρίζει την ομορφιά της ελευθερίας, στην οποία περιλαμβάνεται η ελευθερία να ζεις και να αγαπάς, δεν ανέχεται τη δυσοσμία του συμβιβασμού, της διαφθοράς, της καταστροφής της γης του. Κάποιος είπε: υπάρχει η ομορφιά, υπάρχει και η κόλαση. Θα ήθελα, αν τα καταφέρω, να μείνω πιστός και στα δύο».

Η ερώτηση του γραμματέα της Σουηδικής Ακαδημίας Οράτιου Ένγκνταλ ήλθε αυθόρμητα: υπάρχει λοιπόν σήμερα ελευθερία της έκφρασης; «Ο Βολταίρος πάντα έλεγε πως καλό είναι να ζει κανείς κοντά σε κάποια διεθνή σύνορα», απάντησε ο Ρούσντι. Κι ύστερα στράφηκε στον Σαβιάνο, έμπειρος αυτός απέναντι στον πρωτάρη, και του έδωσε μια συμβουλή: «Μην παραχωρείς στον φόβο μεγαλύτερη εξουσία από αυτήν που έχει»...