Σκλάβα των παθών

Ο Ντέιβιντ Χιουµ ήταν µια από τις σηµαντικότερες µορφές της δυτικής φιλοσοφίας και του σκωτικού διαφωτισµού. Και τα 300 χρόνια από τη γέννησή του τιµώνται φέτος σε διάφορες χώρες του κόσµου, απότην Αυστρία µέχρι τη Ρωσία κι από τη Φινλανδία µέχρι τη Βραζιλία. Λίγοι είναι εκείνοι όµως που ασχολούνται µε την ανθρώπινη πλευρά του. Καιιδιαίτερα µε την προκλητική του θέση ότιη λογική είναι και θα είναι πάντα σκλάβα των παθών µας. Χαρακτηριστικό είναι ένα επεισόδιο από τη ζωή του, όπως το µεταφέρει στους «Νιου Γιορκ Τάιµς» ο Ρόµπερτ Ζαρέτσκι, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήµιο του Χιούστον.

Το 1761, η Ιππολύτη ντε Σωζόν, εν διαστάσει σύζυγος του Κόµη ντε Μπουφλέρ και ερωµένη του Πρίγκιπα ντε Κοντί, έστειλε µια επιστολή στον Χιουµ µε την οποία εξέφραζε τον θαυµασµό της για την Ιστορία της Αγγλίας. Αυτό το βιβλίο, σηµείωνε, «πρέπει να γράφτηκε από ένα ουράνιο ον, απαλλαγµένο από ανθρώπινα πάθη». Ο φιλόσοφος, που ζούσε µόνος στο Εδιµβούργο, της απάντησε ότι η µελέτη και τα βιβλία τον είχαν κρατήσει µακριά από τις απολαύσεις της ζωής και εξέφρασε την επιθυµία να τη γνωρίσει. Η ευκαιρία του δόθηκε δύο χρόνια αργότερα, όταν διορίστηκε στη βρετανική πρεσβεία στο Παρίσι. Γρήγορα ο Χιουµ την ερωτεύτηκε κι άρχισε να παραπονιέται για τη σχέση της µε τον πρίγκιπα. Αλλά εκείνη ήταν άτεγκτη. «Η καρδιά των ανδρών είναι δουλοπρεπής», του έγραψε µια µέρα. «Τους αρέσει να τους κακοµεταχειρίζονται. ∆ιψούν για αυστηρότητα, ενώ αδιαφορούν για την καλοσύνη». Εκείνος βέβαια έµοιαζε διαφορετικός. «Αν όµως διαψευστώ, η τρυφερότητά µου και όλα όσα τη συνοδεύουν θα καταστραφούν».

Οταν ο Ζίλµπερτ Ελιοτ, ένας σκωτσέζος φίλος του Χιουµ, τον επισκέφθηκε µια µέρα στο Παρίσι, τρόµαξε από την κατάστασή του. «Μοιάζεις να βρίσκεσαι στο χείλος του γκρεµού», θα του έγραφε αργότερα. «Οι δυνάµεις του µυαλού µας είναι τόσο περιορισµένες, ώστε δεν µπορούν να αξιοποιηθούν παρά για να υπηρετήσουν το κοµµάτι της ανθρωπότητας που αποκαλούµε πατρίδα µας».

Αλλά εκείνος δεν άκουγε τίποτα. Οταν ο κόµης πέθανε, η Ιππολύτη προσπάθησε να πείσει τον πρίγκιπα να την παντρευτεί και χρησιµοποίησε τον Χιουµ ως σύµβουλό της. Αλλά ο τελευταίος ούτε τότε απελπίστηκε. Κι όταν κατέστη σαφές ότι ο πρίγκιπας δεν θα παντρευόταν την κόµισσα, προσπάθησε να την πείσει να φανεί λογική και να συνδεθεί επιτέλους µαζί του. Η λογική µπορεί να είναι σκλάβα του πάθους, της έγραψε, αλλά είναι µια χρήσιµη σκλάβα, καθώς µας βοηθά να καταλάβουµε και να χειριστούµε τα αλληλοσυγκρουόµενα πάθη µας.

∆εν την έπεισε – αλλά δεν σταµάτησε να της γράφει. Οταν έµαθε τον θάνατο του πρίγκιπα Ντε Κοντί, ήταν πια στα τελευταία του. Στη συλλυπητήρια επιστολή του κατέληγε ως εξής: «Βλέπω τον θάνατο να πλησιάζει χωρίς αγωνία ή λύπη. Σε χαιρετώ, µε µεγάλη στοργή και εκτίµηση, για τελευταία φορά».