Ένας σκοτεινός λαβύρινθος

«Όταν ήμουν παιδί, δεν ήθελα καθόλου να γίνω μαθηματικός. Το όνειρό μου ήταν να γίνω κατάσκοπος. Και το κλειδί για να εκπληρώσω το όνειρό μου θεωρούσα ότι ήταν να μάθω ξένες γλώσσες. Γράφτηκα λοιπόν σε όλες τις γλώσσες που πρόσφερε το σχολείο μου, με πρώτα τα ρώσικα, που μου φαίνονταν η ιδανική γλώσσα για να γίνει κάποιος κατάσκοπος. Γρήγορα βυθίστηκα σε παράλογους ορθογραφικούς κανόνες και ατέλειωτα ανώμαλα ρήματα που έπρεπε να αποστηθίσω. Εν μέσω αυτής της κρίσης, με πλησίασε ο καθηγητής των Μαθηματικών και μου πρότεινε μερικά βιβλία που πίστευε ότι έπρεπε να διαβάσω. Ένα από αυτά, η Γλώσσα των Μαθηματικών , μου εξήψε την περιέργεια. Δεν είχα σκεφτεί ποτέ τα μαθηματικά ως γλώσσα. Και όσο περισσότερο διάβαζα, τόσο συνειδητοποιούσα ότι αυτή ήταν η γλώσσα που λαχταρούσα.

Η πιο συναρπαστική ανακάλυψη ήταν η δύναμη αυτής της γλώσσας να περιγράψει τον φυσικό κόσμο. Να αποκαλύψει από πού προήλθαν όλα και, ακόμη σημαντικότερο, να προβλέψει τι θα συμβεί στη συνέχεια. Μπορεί, για παράδειγμα, να εξηγήσει τι συμβαίνει στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων, που χρησιμοποιεί τα μαθηματικά των περίεργων συμμετρικών αντικειμένων στον υπερχώρο. Για να αξιολογηθεί η επίδραση των ταξιδιωτικών περιορισμών ή των εμβολιασμών στη διάδοση του ιού Η1Ν1, απαιτούνται μαθηματικά μοντέλα. Μαθηματικό πρόβλημα είναι και η κλιματική αλλαγή: μόνο αν καταλάβουμε τη λεπτή μαθηματική σχέση μεταξύ διαφόρων παραμέτρων του περιβάλλοντος θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε γιατί ανεβαίνουν οι θερμοκρασίες.

Δεν μιλούν όμως μόνο οι επιστήμονες αυτή τη γλώσσα. Είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, στις ίδιες μαθηματικές δομές που με γοητεύουν φτάνουν και πολλοί καλλιτέχνες. Ο Ολιβιέ Μεσιάν αξιοποίησε συνειδητά τον ασυγχρονισμό των πρώτων αριθμών 17 και 29 για να δημιουργήσει μια αίσθηση αιωνιότητας στο Κουαρτέτο για το Τέλος του Χρόνου. Από τη μεγαλοπρέπεια του μπαρόκ ώς τη σύγχρονη αρχιτεκτονική των Αrup, Φόστερ και Χαντίντ, συναντά κανείς σύνθετες μαθηματικές καμπύλες σε όλα τα κτίρια που μας περιβάλλουν. Το έργο του Μπόρχες διαπνέεται από μια γοητεία για το άπειρο και τη φύση του διαστήματος.

Η επιστημονική έρευνα είναι το κλειδί για να καταλάβουμε τους σχετικούς κινδύνους διαφόρων ναρκωτικών. Οι επιστήμονες γνωρίζουν βέβαια ότι εκτός από την επιστημονική διάσταση, υπάρχει στα ναρκωτικά και η κοινωνική και πολιτική διάσταση. Χωρίς την κατανόηση της επιστήμης, όμως, η συζήτηση αυτή δεν μπορεί να γίνει. Χωρίς την κατανόηση της γλώσσας της επιστήμης και των μαθηματικών, έγραψε κάποτε ο Γαλιλαίος, θα περιπλανιόμαστε χαμένοι σ΄ έναν σκοτεινό λαβύρινθο».

(Περίληψη της διάλεξης που έδωσε ο καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Μάρκους ντι Σοτόι με αφορμή την εκλογή του στην έδρα Σιμόνι για την Κατανόηση της Επιστήμης)