Ανάμεσα στη φτώχεια και τον ήλιο

Ε, όχι και να θυμηθούμε τον Αλμπέρ Καμύ από το πυροτέχνημα του Σαρκοζί για τη μεταφορά των οστών του στο Πάνθεον! Υπάρχουν ένα εκατομμύριο πιο σοβαροί λόγοι απ΄ αυτόν.

Πριν από μερικά χρόνια ζήτησαν από τον Πολωνό φιλόσοφο Σίγκμουντ Μπάουμαν να συμπυκνώσει τη σκέψη του σε μια παράγραφο. Κι εκείνος δεν μπόρεσε να βρει καλύτερη απάντηση από την εξής ρήση του Καμύ: «Υπάρχει η ομορφιά και υπάρχουν οι ταπεινωμένοι. Όσες κι αν είναι οι δυσκολίες του εγχειρήματος, δεν θα ήθελα να προδώσω ποτέ ούτε τη μία ούτε τους άλλους». Πολλοί συγγραφείς συνταγών της ανθρώπινης ευτυχίας, πιο ριζοσπάστες και πιο αλαζόνες, θα θεωρούσαν πως αυτή η δήλωση αποτελεί σκανδαλώδη προτροπή για παιχνίδι σε διπλό ταμπλό. Λάθος, απαντά ο Μπάουμαν στον Νουβέλ Ομπζερβατέρ. Ο Καμύ απέδειξε, χωρίς καμιά αμφιβολία, ότι το «να διαλέγεις το στρατόπεδό σου» θυσιάζοντας το ένα καθήκον για να εκπληρώσεις (υποτίθεται) καλύτερα το άλλο καταλήγει στην ακύρωση και των δύο. Ο συγγραφέας του «Ξένου» και της «Πανούκλας» δήλωνε ότι βρίσκεται «ανάμεσα στη φτώχεια και τον ήλιο». Όπως έλεγε, «η φτώχεια μ΄ εμπόδισε να πιστέψω ότι όλα είναι καλά κάτω από τον ήλιο και εντός της ιστορίας. Ο ήλιος μ΄ έμαθε ότι η ιστορία δεν είναι το παν».

Η ανθρώπινη ελευθερία, υπογράμμιζε ο Καμύ, «δεν προσφέρει παρά μια ευκαιρία να γίνουμε καλύτεροι» και ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίζουμε έναν κόσμο χωρίς ελευθερία είναι να γίνουμε τόσο απόλυτα ελεύθεροι, ώστε η ίδια η ύπαρξή μας να αποτελεί μια πράξη εξέγερσης. Η μοίρα του ανθρώπου βρίσκεται ανάμεσα στη φιγούρα του Σίσυφου και σ΄ εκείνη του Προμηθέα. Αυτές τις δύο φιγούρες προσπάθησε, επίμονα αλλά μάταια, να συμφιλιώσει ο Καμύ. Ο Προμηθέας, ο ήρωας του «Εξεγερμένου ανθρώπου», επιλέγει να ζήσει μια ζωή για τους άλλους, να εξεγερθεί κατά της δυστυχίας τους, θεωρώντας πως η εξέγερση αυτή αποτελεί τη λύση στον παραλογισμό της ανθρώπινης κατάστασης που οδήγησε τον Σίσυφο στην αυτοκτονία. Σ΄ αυτή τη σύνθεση που επιχειρεί ο Καμύ ανάμεσα στον Προμηθέα και τον Σίσυφο, η άρνηση γίνεται μια πράξη κατάφασης: «Εξεγείρομαι, άρα υπάρχουμε».

Κύριε Σαρκοζί- αναρωτιέται ο φιλόσοφος Μισέλ Ονφρέ με ανοιχτή επιστολή του που δημοσιεύθηκε χθες στη Μοντ - είστε σίγουρος ότι αυτόν τον άνθρωπο θέλετε να τιμήσετε; Για τον Καμύ, η ελευθερία χωρίς δικαιοσύνη είναι η αγριότητα του πιο ισχυρού, ο θρίαμβος του φιλελευθερισμού, ο νόμος των συμμοριών, των φυλών και των μαφιών. Η δικαιοσύνη χωρίς ελευθερία είναι η βασιλεία των στρατοπέδων συγκέντρωσης, των συρματοπλεγμάτων και των φυλακών. Ο Καμύ ήθελε μια ελεύθερη οικονομία σε μια δίκαιη κοινωνία. Εσείς, κύριε Σαρκοζί, που η κοινωνία την οποία ενσαρκώνετε είναι ελεύθερη μόνο για τους ισχυρούς και άδικη για τους πιο αδύνατους, τι σχέση έχετε μ΄ αυτόν τον άνθρωπο;