Νέοι και γέροι φιλόσοφοι

Το 1977 εμφανίστηκε στους κύκλους της γαλλικής διανόησης ένα παράξενο είδος. Το ονόμασαν «νέοι γάλλοι φιλόσοφοι» και οι κυριότεροι εκπρόσωποί του ήταν τρεις: ο Μπερνάρ-Ανρί Λεβί, ο Αντρέ Γκλικσμάν και ο Αλέν Φίνκιελκροτ. Δεν ήταν ιδιαίτερα συμπαθείς. Ούτε εκθαμβωτικά ευφυείς. Αντίθετα, ήταν μάλλον αλαζόνες και ματαιόδοξοι. Επιπλέον, οι θέσεις τους ξένιζαν: οι διανοούμενοι εκείνης της εποχής δεν συνήθιζαν να καταγγέλλουν τα γκουλάγκ. Η ιστορία απέδειξε ότι όλα αυτά δεν τους στοίχισαν. Μπορεί να μην έγιναν ποτέ πραγματικοί φιλόσοφοι, αλλά πολλοί από αυτούς μπαινοβγαίνουν σήμερα στο προεδρικό μέγαρο και ταξιδεύουν με ιδιωτικό τζετ σε διάφορες προβληματικές περιοχές (ο BHL στη Λιβύη, ο Γκλικσμάν στην Τσετσενία, ο Φίνκιελκροτ στη Σερβία, και όλοι μαζί στο Ιράκ).

Τριάντα χρόνια μετά, σημειώνει ο ισπανός φιλόσοφος Χοσέ Λουίς Πάρδο σε ένα έξοχο κείμενό του στην «Ελ Παΐς», έχει εμφανιστεί μια ομάδα που αποτελεί κατά κάποιο τρόπο την αντίστροφη και συμπληρωματική εικόνα εκείνου του κύκλου. Θα μπορούσε να τους αποκαλέσει κανείς «γέρους γάλλους φιλοσόφους». Βασικά τους μέλη (όλοι πάνω από 70) είναι ο Αλέν Μπαντιού, ο Ζακ Ρανσιέρ και ο Ζαν-Λικ Νανσί (μολονότι ο τελευταίος παίζει και σε άλλη ομάδα). Αρχηγός τους είναι ο πολύ νεότερος Σλαβόι Ζίζεκ, που γεννήθηκε κατά λάθος στη Λιουμπλιάνα. Και βασική τους θέση είναι ότι η σοσιαλδημοκρατία αδυνατεί να αντιμετωπίσει τη λαίλαπα του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού.

Τι πρέπει να πάρει λοιπόν τη θέση της; Το μαντέψατε: ο κομμουνισμός. Οι «γέροι γάλλοι φιλόσοφοι» είναι κομμουνιστές. Αυτό δεν σημαίνει ότι υπερασπίζονται τη Σοβιετική Ενωση ή την Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο. Αντίθετα, παίρνουν τις αποστάσεις τους από εκείνα τα γεγονότα. Διεκδικούν όμως το δικαίωμα να κρατούν ψηλά τα λάβαρα του Λένιν, του Τσε και του Πολ Ποτ, ονομάτων που γι' αυτούς δεν παραπέμπουν στους συγκεκριμένους κομμουνιστές αυτού του κόσμου, αλλά σε άλλους, ενός άλλου φανταστικού κόσμου, εξίσου διάσημους και ηρωικούς με τους πρώτους, αλλά απαλλαγμένους ως εκ θαύματος από τα εγκλήματά τους. Ο ιδανικός κομμουνισμός αυτών των διανοουμένων στερείται δόγματος και προγράμματος - άρα γιατί να τον φοβάται κανείς ή να τον απορρίπτει;

Οι «γέροι γάλλοι φιλόσοφοι», γράφει ο Πάρδο, διαπράττουν δύο αδικήματα. Το πρώτο θυμίζει τους θεολόγους: αθωώνουν τον Θεό και επιρρίπτουν όλη την ευθύνη στους δύσμοιρους θνητούς που θυσίασαν τη ζωή τους, την ευτυχία τους και την αρετή τους στο όνομα αυτού του Θεού. Το δεύτερο είναι σοβαρότερο. Σβήνοντας τον ρόλο της υπαρκτής σοσιαλδημοκρατίας και εξαίροντας τον ρόλο του ανύπαρκτου κομμουνισμού, η ομάδα αυτή συμβάλλει στην παγκοσμιοποίηση της πολιτικής παραίτησης. Παραίτησης των πολιτών, που εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε μύθους. Παραίτησης των σοσιαλδημοκρατών πολιτικών, που παραδίδονται στους τεχνοκράτες. Ποιος ωφελείται; Φυσικά η Δεξιά. Γιατί η επιλογή μοιάζει σήμερα να είναι ανάμεσα στους brokers του Χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης και στους brokers των αντίσκηνων που έχουν στηθεί στο απέναντι πεζοδρόμιο. Και όποιος έκανε πολιτική στον ενδιάμεσο χώρο κινδυνεύει να τον παρασύρουν τα αυτοκίνητα.