Ρower to the Ρeople

Η δημοτικότητα των περισσότερων πολιτικών κομμάτων στην Ευρώπη μειώνεται διαρκώς. Φταίει βέβαια και η οικονομική κρίση, οι λόγοι όμως είναι γενικότεροι και βαθύτεροι. Για να μη χάσουν λοιπόν τη δουλειά τους, οι πολιτικοί βρήκαν τη λύση: περισσότερη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, μεγαλύτερη παρέμβαση στη λήψη αποφάσεων. Η πρόθεση αυτή είναι μερικές φορές ειλικρινής, άλλοτε παραπλανητική, κάποτε μπορεί να γίνει επικίνδυνη. Ο Πολ Γκίνσμποργκ, καθηγητής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, διακρίνει τρεις τάσεις.

Το πρώτο μοντέλο είναι καθαρά λαϊκιστικό. Ο χαρισματικός ηγέτης μιλά απευθείας στις μάζες στις οποίες υπόσχεται ότι θα κόψει τον γόρδιο δεσμό της δημοκρατίας. Πώς θα το κάνει; Μα συγκεντρώνοντας πάνω του όλες τις εξουσίες. Σε αντάλλαγμα, θα επιτρέπει στους πολίτες να λαμβάνουν «αποφάσεις» μέσω δημοψηφισμάτων και ανάλογων μηχανισμών. Μια εκδοχή αυτού του μοντέλου βλέπουμε στη Βενεζουέλα, μια άλλη στην Ιταλία.

Η δεύτερη τάση, γράφει ο Γκίνσμποργκ στην «Ελ Παΐς», είναι ακόμη πιο κυνική. Ο στόχος είναι η επιβίωση του συστήματος. Οι πολιτικοί, ο κόσμος των οποίων είναι αποκλειστικά ο κόσμος των πολιτικών και που η πολιτική αποτελεί γι΄ αυτούς επάγγελμα, χαμογελούν πλατιά και διαβεβαιώνουν τον λαό ότι τον ακούνε- ιδίως όταν πλησιάζουν εκλογές. Αφού τον «ακούσουν», βέβαια, συνεχίζουν να κάνουν τα δικά τους. Οι συνέπειες αυτής της απάτης είναι καταστροφικές. «Οι πολίτες βλέπουν με μεγάλη επιφύλαξη τον θεσμό της δημόσιας διαβούλευσης, καθώς δεν μπορούν να αντιληφθούν με ποιο τρόπο επηρεάζουν τις αποφάσεις που τελικά λαμβάνουν οι αξιωματούχοι και οι βουλευτές» αναφέρεται σε έκθεση για τη βρετανική δημοκρατία που δόθηκε στη δημοσιότητα τον Μάρτιο του 2006 με τίτλο «Ρower to the Ρeople».

Η τρίτη, και πιο ελπιδοφόρα τάση, προσπαθεί να συνδυάσει τη συμμετοχική και την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς, αλλά κάποια πειράματα προκαλούν ενδιαφέρον. Ενα από αυτά ήταν οι συζητήσεις που έγιναν τον Ιούλιο του 2002 στη Νέα Υόρκη για το πώς έπρεπε να αξιοποιηθεί το Ground Ζero, ο χώρος που καταλαμβανόταν παλιά από τους Δίδυμους Πύργους. Ενα άλλο είναι ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός του Πόρτο Αλέγκρε, μια ετήσια διαδικασία που περιλαμβάνει τη συμμετοχή χιλιάδων πολιτών σε διάφορα επίπεδα. Ο στόχος δεν είναι να μειωθούν η εξουσία και η ευθύνη των εκλεγμένων πολιτικών, αλλά να εμπλουτιστούν με τις απόψεις εκείνων που τους εξέλεξαν.