Νευρική και αδέξια οδηγός

«Ας μην αμφιβάλλουμε ότι ανάμεσα στις δυσκολίες που καθυστερούν την ενοποίηση της Ευρώπης είναι η δυσπιστία για την αγνότητα των γερμανικών προθέσεων, ο φόβος άλλων λαών για τη Γερμανία και τα ηγεμονικά σχέδια που κατά την άποψή τους δύσκολα μπορεί να συγκαλύψει… Είναι καθήκον της αναδυόμενης γερμανικής γενιάς, της γερμανικής νεολαίας, να διαλύσει αυτή τη δυσπιστία και τον φόβο, αποκηρύσσοντας αυτά που εδώ και καιρό έχουν αποκηρυχθεί και ανακοινώνοντας καθαρά και ομόφωνα την επιθυμία της όχι για μια γερμανική Ευρώπη, αλλά για μια ευρωπαϊκή Γερμανία».

Αυτά έλεγε το 1953 ο συγγραφέας Τόμας Μαν, μιλώντας σε φοιτητές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου. Η ίδια αυτή φράση επαναλήφθηκε αρκετές φορές την περίοδο της γερμανικής ενοποίησης. Οι Γάλλοι αντάλλαξαν τότε την υποστήριξή τους προς εκείνο το σχέδιο με τη συμμετοχή της Γερμανίας σε μια ευρύτερη προοπτική: την οικονομική ενοποίηση της Ευρώπης, που θα περιλάμβανε μοιραία τη θυσία του μάρκου. Στην ενωμένη Ευρώπη, υποτίθεται ότι η Γαλλία θα έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο. Αλλά τα πράγματα εκτυλίχθηκαν διαφορετικά. Μια ευρωπαϊκή Γερμανία βρίσκεται σήμερα στο τιμόνι μιας γερμανικής Ευρώπης. Η Γαλλία κάθεται στη θέση του συνοδηγού. Οσο για την Ελλάδα, ας μην το σκεφτόμαστε καλύτερα: με το ζόρι κρατιέται από ένα χερούλι, αλλά το αυτοκίνητο επιταχύνει συνεχώς.

Η Γερμανία αποδεικνύεται μία απρόθυμη, νευρική και όχι πολύ επιδέξια οδηγός, γράφει στην «Γκάρντιαν» ο βρετανός ιστορικός Τίμοθι Γκάρτον Ας. Ενας λόγος γι' αυτό είναι ότι δεν ήθελε ποτέ να κάτσει στο τιμόνι. Ενας άλλος είναι ότι υποπτεύεται τους υπολοίπους της παρέας πως περιμένουν από αυτήν να πληρώσει όχι μόνο τη βενζίνη, αλλά και το φαγητό και το ξενοδοχείο. Στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια που έγινε την περασμένη εβδομάδα στο Μόναχο, ο Ας και ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας Ρόμπερτ Ζέλικ υποστήριξαν πως η Γερμανία πρέπει να αναλάβει έναν ενεργότερο οικονομικό και πολιτικό ρόλο. Η αντίδραση του γερμανού υπουργού Αμυνας Τόμας ντε Μεζιέρ ήταν άμεση: «Οταν οι Αγγλοσάξονες ζητούν ισχυρότερο γερμανικό ρόλο», τόνισε, «αυτό που εννοούν συνήθως είναι περισσότερα λεφτά».

Η Γερμανία είναι νευρική για έναν επιπλέον λόγο: επειδή αισθάνεται πως ό,τι κι αν κάνει θα βρίσκεται στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Οταν αναμειγνύεται ενεργά στις ευρωπαϊκές υποθέσεις, την κατηγορούν για ηγεμονισμό. Οταν κρατά αποστάσεις, την κατηγορούν για απομονωτισμό. Κάπως ανάλογα αισθάνονται συχνά κι οι Αμερικανοί. Για τον Τίμοθι Γκάρτον Ας, μία είναι η λύση: να (ξανα)διαβάσουν όλοι οι Γερμανοί εκείνη τη σύντομη ομιλία του Τόμας Μαν. Θα θυμηθούν, έτσι, το πνευματικό και ηθικό μεγαλείο που κάποτε χαρακτήριζε τη χώρα τους. Και θα καταλάβουν καλύτερα την ιστορική διάσταση των σημερινών προκλήσεων. Αν χρειαστούν βοήθεια στο εγχείρημα αυτό, υπάρχει πάντα η πιστή Γαλλία. Ή η άπιστη Βρετανία. Η Ελλάδα μάλλον δεν είναι στη λίστα.