Δευτέρα, Ιανουαρίου 16, 2012

Η επανάσταση της αξιοπρέπειας




Στο βιβλίο της «Η αξιοπρέπεια των αστών: Γιατί τα οικονομικά δεν μπορούν να εξηγήσουν τον σύγχρονο κόσμο» (2011), η αμερικανίδα ιστορικός και οικονομολόγος Ντίρντρι ΜακΚλόσκι επισημαίνει ότι η Βιομηχανική Επανάσταση – το Μεγάλο Γεγονός, όπως το αποκαλεί – δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο οικονομικών παραγόντων, όπως η δραστική μείωση του κόστους των μεταφορών ή οι εγγυήσεις στην ιδιοκτησία της γης. Ο αποφασιστικός σπινθήρας ήταν η αλλαγή στάσης απέναντι στη μεσαία τάξη, και ιδίως τους εμπόρους και τους βιοτέχνες. Ακριβώς επειδή τους δόθηκε μια κοινωνική αξιοπρέπεια που δεν είχαν, έλαβε η βιομηχανική παραγωγή αυτή την τεράστια ώθηση. Ο πλούτος έπαψε να αποτελεί στίγμα για τις κατηγορίες αυτές και η κατάκτησή του με τα χέρια δεν αντιμετωπιζόταν πια ως μια κατακριτέα δραστηριότητα. Η επανάσταση της αξιοπρέπειας των αστών ξεκίνησε από τη βόρεια Ευρώπη και συνοδεύτηκε από τη μείωση των εισοδημάτων των μη αστών: των πολεμιστών, των αριστοκρατών που ζούσαν από την έγγεια πρόσοδο, του κλήρου.

Το πρόβλημα σήμερα είναι ποιες τάξεις και δραστηριότητες πρέπει να αποκτήσουν αξιοπρέπεια, ώστε ένα νέο Μεγάλο Γεγονός όχι μόνο να παραγάγει πλούτο, αλλά και να αποκτήσει ρίζες. Η διατύπωση αυτού του ερωτήματος, γράφει η Μπάρμπαρα Σπινέλλι στη Ρεπούμπλικα, σημαίνει όχι μόνο να δώσουμε χώρο και φωνή σε άτομα και επαγγέλματα που δεν έχουν εκτιμηθεί αρκετά, αλλά και να αποφασίσουμε τι ανάπτυξη θέλουμε, μια ανάπτυξη ασφαλώς διαφορετική από εκείνη που ξεκίνησε με τη Βιομηχανική Επανάσταση. Στην Ευρώπη, πρέπει να επενδύσουμε όχι σε βιομηχανίες που μεταναστεύουν στην Ασία ή τη Λατινική Αμερική, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, αλλά σε παραγωγικές δραστηριότητες που εξασφαλίζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη, δηλαδή την ικανοποίηση των αναγκών της σημερινής γενιάς χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενιών να ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες: τέτοιες δραστηριότητες είναι οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας, τα συλλογικά μέσα μεταφοράς, η έρευνα, ο πολιτισμός, η συμβίωση των πολιτών.

Για μια τόσο σημαντική στροφή, συνεχίζει η αρθρογράφος, δεν αρκούν τα εθνικά κράτη. Το νέο Μεγάλο Γεγονός μόνο η Ενωση μπορεί να το προκαλέσει, κι αυτός είναι ο λόγος που το γερμανικό δόγμα για το «τακτοποιημένο (εθνικό) σπίτι» είναι τόσο βραχυπρόθεσμο. Για να μπορέσει όμως να επενδύσει στο καινούργιο, η Ευρώπη πρέπει να δαπανήσει χρήμα, άρα χρειάζεται έναν ισχυρό προϋπολογισμό. Οσο για τα άτομα και τις τάξεις που πρέπει να τους αποδοθεί αξιοπρέπεια, ανάμεσά τους είναι ασφαλώς οι μετανάστες, χωρίς τους οποίους η χρηματοδότηση του κοινωνικού κράτους είναι αδύνατη. Οι εργαζόμενοι σε επισφαλείς θέσεις, που δεν μπορούν να αξιοποιήσουν την εκπαίδευση που έχουν λάβει. Οι καθηγητές και οι ερευνητές, που τον 19ο αιώνα αποτελούσαν μια ευγενή τάξη και σήμερα είναι περιθωριοποιημένοι.

Με άλλα λόγια, πρέπει να αποδοθεί αξιοπρέπεια στο μέλλον. Να επενδύσουμε σε δραστηριότητες από τις οποίες θα ωφεληθούν, με νέους τρόπους, τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας.