Προς μια πλανητική Σομαλία
Ώστε διαφωνεί ο Ομπάμα με τη Μέρκελ για το πώς θα βγούμε από την κρίση; Και πού να παρακολουθούσαν μια συζήτηση μεταξύ Γάλλων οικονομολόγων, ιστορικών και ανθρωπολόγων...
Υπάρχει ένα σημείο στο οποίο συμφωνούν όλοι: ότι το βασικό πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι η παγκόσμια ανεπάρκεια της ζήτησης. Εκεί όπου υπάρχει διχογνωμία είναι στα αίτια αυτής της ανεπάρκειας. Ο Εμμανυέλ Τοντ είναι κατηγορηματικός: ο ένοχος είναι το σύστημα ελευθέρων συναλλαγών. Στο πλαίσιο αυτού του συστήματος, οι επιχειρήσεις ενδιαφέρονται πια μόνο για την εξωτερική, και όχι για την εσωτερική ζήτηση. Αυτό τις οδηγεί να μη θεωρούν τους μισθούς συμβολή στην εσωτερική ζήτηση, αλλά φορτίο που τις εμποδίζει να είναι ανταγωνιστικές σε διεθνές επίπεδο. Για να υπάρξει έτσι μια διέξοδος στην κρίση, είπε ο Γάλλος ιστορικός και ανθρωπολόγος σε μια συζήτηση που οργάνωσε την περασμένη εβδομάδα η Μοντ, είναι αναγκαία μια μορφή προστατευτισμού. Ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή, από αυτό που θα αποφασίσει η σύνοδος των Είκοσι.
Ο Ζακ Αταλί συμφωνεί με τη διάγνωση, αλλά όχι και με το φάρμακο. Κατά τη γνώμη του, το μεγάλο λάθος που διέπραξαν οι αμερικανικές κυβερνήσεις τα 30 τελευταία χρόνια είναι ότι δεν απάντησαν στη μείωση των εισοδημάτων της μεσαίας τάξης με επενδύσεις ή με μέτρα αναδιανομής του πλούτου, αλλά με τον δανεισμό. Επιπλέον, η παγκοσμιοποίηση της αγοράς δεν συνοδεύτηκε από την παγκοσμιοποίηση του κράτους δικαίου. Μια αγορά χωρίς κράτος δικαίου, όμως, δεν μπορεί να λειτουργήσει. Η μοναδική τέτοια αγορά που υπάρχει σήμερα στον κόσμο είναι η Σομαλία, και τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά για τον πληθυσμό. Εκεί κατευθυνόμαστε σήμερα, σε μια πλανητική Σομαλία!
Ο οικονομολόγος Ζαν Γκαντρέ προσθέτει μια άλλη διάσταση, που για πολλούς είναι και η σημαντικότερη: την οικολογική κρίση, που συνδέεται άρρηκτα με την οικονομική και κοινωνική κρίση. Συσσωρεύουμε τεράστια χρέη απέναντι στη φύση και η παγκόσμια τράπεζα φυσικών πόρων, που προς το παρόν εξακολουθεί να μας δανείζει, κάποια στιγμή θα μας αναγκάσει να πληρώσουμε ακριβά αυτά τα χρέη. Η λύση δεν είναι λοιπόν οι δασμοί και οι επιδοτήσεις, αλλά οι «πράσινοι» φόροι. Με τον τρόπο αυτό, ένα αρνάκι Νέας Ζηλανδίας που ταξιδεύει 17.000 χιλιόμετρα με το αεροπλάνο δεν θα μπορεί να πωλείται στην Ευρώπη φτηνότερα από το ντόπιο αρνάκι.
Για τον δημοσιογράφο της Μοντ Ερβέ Κεμφ, που τον γνωρίσαμε πέρυσι κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, η λύση είναι αυτή που αναφέρει και στον τίτλο του τελευταίου του βιβλίου: για να σωθεί ο πλανήτης, πρέπει να βγούμε από τον καπιταλισμό. Χρειαζόμαστε μια άλλη πολιτική για την ενέργεια, την υγεία, την εκπαίδευση. Έχουμε λιγότερη ανάγκη, στις πλούσιες χώρες τουλάχιστον, από κινητά ή από αυτοκίνητα. Πρέπει να πάψουμε να εξάγουμε το πολιτιστικό μας μοντέλο στις αναπτυσσόμενες χώρες: αν οι κάτοικοι των τελευταίων συνεχίσουν να θέλουν να ζήσουν όπως οι Καλιφορνέζοι, οι Γάλλοι ή οι Λονδρέζοι, η καταστροφή δεν θα αργήσει.
Η εκδίκηση του Ρόμπερτ
«Η καλύτερη εκδίκηση είναι να κάνεις απλώς μια καλή ζωή. Και πιστεύω πως αυτό ακριβώς κάνω». Ρόμπερτ Μίροπολ.
Η πιο δύσκολη επίσκεψη ήταν αυτή που όλοι γνώριζαν ότι θα ήταν η τελευταία. Καθώς την επομένη το ζεύγος Ρόζενμπεργκ θα οδηγούνταν στην ηλεκτρική καρέκλα, τους επετράπη να συναντήσουν τα παιδιά τους μαζί, και όχι ο ένας μετά τον άλλον όπως γινόταν μέχρι τότε. Ο 6χρονος Ρόμπερτ κι ο 10χρονος Μάικλ δεν είχαν όρεξη αυτήν τη φορά να παίξουν το συνηθισμένο τους παιχνίδι, όπου κρύβονταν κι ο δικηγόρος των γονιών τους έλεγε ότι τελικά δεν τα κατάφεραν να έρθουν. Ούτε ο Μάικλ έπαιξε κρεμάλα με τον πατέρα του, όπως έκανε στις προηγούμενες επισκέψεις. Όταν τελείωσε ο χρόνος της συνάντησης, οι γονείς τους έφυγαν βιαστικά χωρίς να κοιτάξουν πίσω. Στην αποχαιρετιστήρια επιστολή που έγραψε λίγες ώρες πριν από την εκτέλεσή της, η Έθελ Ρόζενμπεργκ εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι ο Ρόμπερτ και ο Μάικλ δεν θα θρηνήσουν μόνοι. Και τους ζήτησε να θυμούνται πάντα ότι η μαμά κι ο μπαμπάς ήταν αθώοι.
Αυτά έγιναν τον Ιούνιο του 1953. Τα δύο αγόρια πράγματι δεν θρήνησαν μόνα: μαζί τους θρήνησε και οργίστηκε κάθε προοδευτικός άνθρωπος στον πλανήτη. Η μόνη τους παρηγοριά ήταν ότι μια μέρα θα λάμψει η αλήθεια και οι γονείς τους θα δικαιωθούν. Αλλά οι ελπίδες τους χάθηκαν στα τέλη του περασμένου χρόνου, όταν δόθηκαν στη δημοσιότητα κάποια έγγραφα που αποδεικνύουν ότι ο Τζούλιους Ρόζενμπεργκ είχε πράγματι εμπλακεί σε κατασκοπεία- αν και τα μυστικά που παρέδωσε στους Σοβιετικούς δεν αφορούσαν τα αμερικανικά πυρηνικά όπλα (όπως ανέφερε η κατηγορία για την οποία καταδικάστηκε), αλλά ζητήματα πολύ μικρότερης σημασίας. Όσο για την Έθελ, η εκτέλεσή της ήταν μια επίδειξη δύναμης του Μακαρθισμού.
Εξήντα δύο ετών σήμερα, ο Ρόμπερτ Μίροπολ (που πήρε το επίθετό του από το ζευγάρι των Αμερικανών κομμουνιστών που υιοθέτησαν τον ίδιο και τον αδελφό του) αισθάνεται ευγνώμων για το μάθημα που του έδωσαν οι γονείς του. «Αυτό που μας πρόσφεραν ήταν μια ζωή όπου δεν χρειάστηκε να κρυφτούμε ποτέ, όπου μπορούσαμε να είμαστε ο εαυτός μας και να κάνουμε αυτά που πιστεύουμε», λέει στη δακρυσμένη δημοσιογράφο της «Γκάρντιαν». Δεν συνέβη το ίδιο με τον Ντέιβιντ Γκρίνγκλας, τον αδελφό της Έθελ, που κάρφωσε το ζευγάρι στις αρχές. Η οικογένειά του αναγκάστηκε να αλλάξει όνομα και ζει από τότε στο σκοτάδι και τον φόβο. «Από ορισμένες πλευρές», τονίζει ο Ρόμπερτ, «σε όλη μου τη ζωή αυτοπροσδιοριζόμουν ως το αντίθετο του Ντέιβιντ Γκρίνγκλας».
Γι΄ αυτό έχει αφοσιωθεί στον αγώνα κατά της θανατικής ποινής. Κι έχει ιδρύσει ένα ταμείο ενίσχυσης των παιδιών που υποφέρουν εξαιτίας των πολιτικών επιλογών των γονιών τους. Μια κατασκήνωση το καλοκαίρι, μερικά μαθήματα πιάνου, ακούγονται λίγα, αλλά για τα παιδιά αυτά είναι πολύ σημαντικά.
Τουλάχιστον σώθηκε το δαχτυλίδι
Ένα αμείλικτο ερώτημα απασχολεί τους τελευταίους μήνες το Χόλιγουντ: τρελάθηκε πραγματικά ο Χοακίν Φίνιξ ή η αιφνίδια μεταμόρφωσή του σε ράπερ αποτελεί ένα πρωτότυπο διαφημιστικό τέχνασμα; Ο ταλαντούχος 34χρονος ηθοποιός, που ξεχώρισε με την ερμηνεία του στον Μονομάχο και πιο πρόσφατα στους Δύο Εραστές, ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά τον περασμένο Σεπτέμβριο ότι εγκαταλείπει τον κινηματογράφο για να ασχοληθεί με τη μουσική. Και για όσους δεν τον πίστεψαν τότε, φρόντισε να το επαναλάβει τον περασμένο μήνα στην εκπομπή του Ντέιβιντ Λέτερμαν, όπου μασώντας τσίχλα και επιδεικνύοντας το καινούργιο του μούσι απαντούσε μονολεκτικά στις ερωτήσεις του οικοδεσπότη του. Η εμφάνισή του έχει δεχθεί έως τώρα 7,5 εκατομμύρια επισκέψεις στο ΥouΤube. Αλλά δεν διέλυσε εντελώς τις αμφιβολίες για την ειλικρίνεια των προθέσεών του.
Ο Τζέιμς Γκρέι, σκηνοθέτης των Δύο Εραστών, δεν πιστεύει πάντως την εκδοχή της φάρσας. Όπως είπε αυτήν την εβδομάδα στους Τάιμς, προς το τέλος της ταινίας ο Φίνιξ έλεγε και ξανάλεγε πως είναι κουρασμένος, πως ασχολείται με την ηθοποιία εδώ και 30 χρόνια και δεν αντέχει άλλο. Ας φανταστούμε λίγο τη σκηνή. Ο Λέναρντ έχει ρίξει τη βαλίτσα από το παράθυρο και περιμένει με αγωνία τη Μισέλ να κατεβεί για να φύγουν μαζί. Εκείνη εμφανίζεται καθυστερημένη, του λέει πως τελικά δεν θα φύγει μαζί του γιατί ο αγαπημένος της τη διαβεβαίωσε ότι θα την αφήσει τελικά τη γυναίκα του, εκείνος τα παίζει, κατευθύνεται προς τη θάλασσα, πετάει το ακριβό δαχτυλίδι που της έχει αγοράσει στην άμμο, όλοι νομίζουν πως θα αυτοκτονήσει, αλλά εσύ ξέρεις πως δεν θα το κάνει, παρακαλείς τέλος πάντων να μην το κάνει, κρίμα είναι, ελπίζεις να μαζέψει το δαχτυλίδι, να επιστρέψει στο σπίτι, να το δώσει στην πιστή και αγαπημένη Σάντρα, κι αυτοί να περάσουν καλά κι εμείς καλύτερα, κι αυτό ακριβώς κάνει ο μπαγάσας, μάλιστα κάνει ακόμη κάτι, δακρύζει, «συγκινήθηκες αγάπη μου;», τον ρωτά η Σάντρα, «σ΄ αγαπώ τόσο πολύ» απαντά εκείνος, και σχεδόν το πιστεύει, είναι και λίγο άσκηση ο έρωτας. Και το επόμενο ακριβώς λεπτό ξεσπά, «είμαι κουρασμένος, είμαι τόσο κουρασμένος, ασχολούμαι με την ηθοποιία εδώ και 30 χρόνια και δεν αντέχω άλλο». Γίνεται; Ε, δεν γίνεται.
Για να πούμε την αλήθεια, ο Γκρέι δεν ανησυχεί τόσο για το μέλλον του πρωταγωνιστή του όσο για την πορεία της ταινίας του. Φοβάται ότι η μούρλα του Φίνιξ θα έχει συνέπειες, ότι η σκηνή με το δαχτυλίδι δεν θα είναι στο εξής τόσο πειστική, ότι θα δικαιωθεί ο πατέρας του που του έλεγε πάντα, σχεδόν σαδιστικά, ότι θα αποτύχει ως σκηνοθέτης. Παίζονται πολλά, αγαπητέ Χοακίν, καλό είναι να το ξανασκεφτείς.
Κανίβαλος παιδεραστής
Προκλητικός. Κυνικός. Αδίστακτος. Αλλά νόμιμος. Προϊόν του συστήματος, που δεν απειλείται ασφαλώς από τα σπασμένα τζάμια μιας πολυτελούς βίλας ή μιας αστραφτερής μαύρης Μερτσέντες.
«Στα μάτια της κοινής γνώμης είναι πιο μισητός από έναν κανίβαλο παιδεραστή που αμφισβητεί την υπερθέρμανση του πλανήτη»: έτσι χαρακτήρισε τον Φρεντ Γκούντγουιν ο γνωστός για τον σαρκασμό του δήμαρχος του Λονδίνου Μπόρις Τζόνσον. Πράγματι, ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της RΒS που την οδήγησε από τη δόξα στη χρεοκοπία είναι σήμερα ο υπ΄ αριθμόν ένα δημόσιος εχθρός. Ο Βετανός πρωθυπουργός, που ήταν ανέκαθεν φίλος των τραπεζιτών, είναι έξαλλος μαζί του. Ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Τζων Πρέσκοτ ζήτησε να του πάρουν τη χρυσή του σύνταξη- «κι ας καταφύγει στα δικαστήρια». Ο σκανδαλοθηρικός Τύπος προχωρεί περισσότερο, απαιτώντας να του κατάσχουν την Πόρσε και να τον κλείσουν στη φυλακή. Και προχθές τα ξημερώματα η πρωτοεμφανιζόμενη οργάνωση «Τα αφεντικά των τραπεζών είναι εγκληματίες» επιτέθηκε εναντίον της βίλας του στο Εδιμβούργο και ενός από τα αυτοκίνητά του.
Ο Γκούντγουιν δεν βρισκόταν εκεί. Εδώ και μερικές εβδομάδες ζει στο εξωτερικό με την οικογένειά του και αναζητεί κάποιον φορολογικό παράδεισο για να ασφαλίσει τη σύνταξή του, που φτάνει τα 800.000 ευρώ τον χρόνο. Την απέσπασε νόμιμα, με βάση ένα συμβόλαιο που υπέγραψε κατά την «πρόωρη» αποχώρησή του. Και δεν είναι διατεθειμένος να δώσει πίσω ούτε μια πένα. Ο γιος του ηλεκτρολόγου, που έχει χριστεί από το περιοδικό Forbes «παγκόσμιος επιχειρηματίας της χρονιάς», που η βασίλισσα τού απένειμε τον τίτλο του σερ, που αποτελούσε για χρόνια καθημερινό επισκέπτη της Ντάουνινγκ Στριτ, θα πληρώσει τώρα για ένα λάθος; Ο άνθρωπος που έκανε τη Βασιλική Τράπεζα της Σκωτίας τέταρτη πιο κερδοφόρα τράπεζα στον κόσμο θα τιμωρηθεί επειδή πήραν τα μυαλά του αέρα και προσπάθησε να εξαγοράσει την ΑΒΝ Αmro την ώρα που ξεσπούσε η κρίση; Δεν είναι άδικο, δεν είναι κομμουνιστικό;
Ο Φρεντ Γκούντγουιν πατά πάνω στην ατιμωρησία του, εξηγεί στη Λιμπερασιόν ο Μάικλ Μίτσερ, βουλευτής της αριστερής πτέρυγας του Εργατικού Κόμματος. «Με την πολιτική του Γκόρντον Μπράουν, οι ένοχοι δεν διατρέχουν κανέναν κίνδυνο και τα τοξικά προϊόντα που οι ίδιοι εφηύραν πέφτουν στην πλάτη των φορολογουμένων. Το νεοφιλελεύθερο πλοίο, που καθελκύστηκε επί Θάτσερ, οδηγήθηκε στη συνέχεια από τους Νέους Εργατικούς. Το ηθικό δίδαγμα δεν είναι να πεις “Σόρι”, αλλά να αλλάξεις το σύστημα που επέτρεψε αυτή την κρίση». Προς το παρόν, πάντως, οι Βρετανοί προσπαθούν να εκδικηθούν τον Γκούντγουιν. Αφού δεν μπορούν να του πάρουν τη σύνταξη, μήπως γίνεται τουλάχιστον να του αφαιρέσουν τον τίτλο; Δύσκολο: η τελευταία φορά που έγινε κάτι τέτοιο ήταν το 1979 με τον διπλό πράκτορα Άντονυ Μπλαντ, που αποκαλύφθηκε ότι δούλευε επί πενήντα χρόνια για την ΚGΒ. Ο Γκούντγουιν, αντίθετα, ένα αφεντικό υπηρετούσε πάντα, έναν θεό: το κέρδος.
Κανείς δεν υπερβαίνει τα όρια
Θα έρθει άραγε μια μέρα που στις κηδείες δεν θα ακούγονται λυγμοί, αλλά τραγούδια; Θα μας βοηθήσει η λογοτεχνία, θα μας επιτρέψει η θρησκεία, να συμφιλιωθούμε μια μέρα με τον θάνατο;
Το βιβλίο του Τζιμ Κρέις «Νεκροί» (στα ελληνικά από τις Εκδόσεις ΟΞΥ) ξεκινά με δύο διδάκτορες της ζωολογίας, τον Τζόζεφ και τη Σελίς, να περπατούν σε κάποιους μακρινούς αμμόλοφους. Κι ύστερα, ξαφνικά, απροσδόκητα, «άδικα», το τέλος. Κάποιοι τους σκοτώνουν στο ξύλο. Για πλάκα; Από λάθος; Για εκδίκηση; Δεν θα το μάθουμε ποτέ. Όπως δεν θα μάθουμε ποτέ την ιστορία της ζωής τους. «Η Σελίς κι ο Τζόζεφ ήταν μαλακά φρούτα», σημειώνει ο συγγραφέας. «Ζούσαν μέσα σε τρυφερά σώματα. Ήταν ευάλωτοι. Δεν είχαν τη δύναμη να μην πεθάνουν. Ήταν, είμαστε, μόνο σάρκα, κι ύστερα γινόμαστε μόνο κρέας». Η κόρη τους, που καλείται να αναγνωρίσει τα πτώματα, διαπιστώνει πως ο θάνατος δεν είναι αυτό που της είχαν πει: μια ομαλή μετάβαση σε έναν καλύτερο τόπο. «Ήταν αναίσθητοι σαν πέτρες, αιχμάλωτοι του τυφλού ανέμου». Αλλά δεν απελπίζεται. Το συμπέρασμά της είναι αρκετά πεζό: «Κανείς δεν μπορεί να υπερβεί τα όρια. Δεν υπάρχει φάρμακο για το θάνατο- ή για τη γέννηση- εκτός από το να αγκαλιάσεις τους χώρους ανάμεσά τους. Να ζήσεις δυνατά. Να ζήσεις πλατιά. Να ζήσεις ψηλά».
Ο δημοσιογράφος Γιόχαν Χάρι θυμήθηκε αυτό το βιβλίο όταν επισκέφθηκε την πολυσυζητημένη έκθεση Βodies, μια παραλλαγή της οποίας μπορούμε να δούμε αυτόν τον καιρό και στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων. Ο δημιουργός της, ο Γερμανός ανατόμος Γκίντερ φον Χάγκενς, θεωρείται από πολλούς περίεργος, άρρωστος, ενδεχομένως διεστραμμένος. Από ιστορική άποψη όμως, γράφει ο Χάρι στην Ιντιπέντεντ, η περίεργη και άρρωστη εξαίρεση είμαστε εμείς. Όλα τα προηγούμενα κύματα του ανθρώπινου είδους θεωρούσαν φυσιολογικό να παρατηρούν την ψυχρή πραγματικότητα του θανάτου. Μόνο εμείς προσπαθούμε να την απωθήσουμε, να τη διώξουμε, να την ξεχάσουμε. Κατά βάθος, ελπίζουμε ότι μια μέρα θα τη νικήσουμε.
Πριν από λίγες ημέρες δημοσιεύτηκε μια αμερικανική έρευνα σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι με ισχυρή πίστη που βλέπουν τον θάνατο να έρχεται απαιτούν με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα από τους γιατρούς να τους κρατήσουν στη ζωή. Αντί η θρησκεία να συμφιλιώνει τον άνθρωπο με τον θάνατο, δυσκολεύει ακόμη περισσότερο την αποδοχή του. Το δύσκολο έργο πρέπει λοιπόν να το αναλάβει, όπως πάντα, η λογοτεχνία. «Όλα πρέπει να τα μάθουμε, από το πώς να διαβάζουμε ώς το πώς να πεθάνουμε», είπε ο Φλωμπέρ. Θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς ότι είμαστε πολύ απασχολημένοι στο να προσπαθούμε να μάθουμε πώς να ζούμε, κι έτσι δεν μας μένει χρόνος να σκεφτούμε τον θάνατο. Αλλά όλοι ξέρουμε πως αυτό είναι ψέμα, έτσι δεν είναι;
Ίντριγκες για την άλωση του Τύπου
Η ανησυχία για το μέλλον των εφημερίδων είναι εμφανής σε όλο τον κόσμο. Υπάρχει όμως μια χώρα όπου αυτή η ανησυχία είναι λίγο, ή αρκετά μεγαλύτερη: η Ιταλία του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, φυσικά.
«Αυτή τη φορά, ο Μπερλουσκόνι δεν θα κλείσει κανέναν στη φυλακή. Θέλει να ελέγξει τα πάντα, και θα το κάνει». Ο άνθρωπος που κάνει αυτή την εκτίμηση είναι ο Τζανκάρλο Σανταμάσι. Και ξέρει πολύ καλά τι λέει. Δημοσιογράφος της RΑΙ από το 1962 ώς το 1999, ανέλαβε στη συνέχεια διευθυντής του Radio24. Το 2006, η προηγούμενη κυβέρνηση Μπερλουσκόνι τον χαρακτήρισε «επίσημο εχθρό». Και το περασμένο φθινόπωρο, ο Σανταμάσι αποπέμφθηκε με συνοπτικές διαδικασίες. Τώρα καταγγέλλει ότι, εκτός από τα μεγαλύτερα κανάλια της Ιταλίας, ο Μπερλουσκόνι ετοιμάζεται να βάλει χέρι και στις δύο ναυαρχίδες του Μιλάνου: την Κοριέρε ντέλα Σέρα, πρώτη σε κυκλοφορία εφημερίδα της χώρας, και τη μεγάλη οικονομική εφημερίδα Ιl Sole 24 Οre.
Με την εκτίμηση αυτή συμφωνεί και ένας από τους βετεράνους δημοσιογράφους της Κοριέρε, ο Έντσο Μάρτσο. Μιλώντας την περασμένη Πέμπτη σε ημερίδα για την ελευθερία του Τύπου που οργανώθηκε στην έδρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στη Ρώμη, ο Μάρτσο είπε ότι η μάχη για τον έλεγχο της εφημερίδας του έχει αρχίσει. Η διεύθυνση του ομίλου RCS, στον οποίο ανήκει η Κοριέρε, απέσυρε ήδη την εμπιστοσύνη της προς τον διευθυντή Πάολο Μιέλι και προωθεί στη θέση του δύο αντικαταστάτες. Ο ένας είναι ο Κάρλο Ροσέλα, πρόεδρος της κινηματογραφικής εταιρείας του Μπερλουσκόνι (Μedusa) και εκλεκτός- μεταξύ άλλων- του Λούκα Κορντέρο ντι Μοντετσέμολο, αφεντικού της Φίατ και της Φεράρι. Ο άλλος είναι ο Ρομπέρτο Ναπολετάνο, σημερινός διευθυντής της Μετσατζέρο, που συνελήφθη από μια κάμερα τη νύχτα των περασμένων εκλογών να συζητά με ανώτατο στέλεχος των χριστιανοδημοκρατών τον τίτλο της επομένης...
Ο Ναπολετάνο είναι από τους λίγους Ιταλούς δημοσιογράφους που μιλά τηλεφωνικά με τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας Τζούλιο Τρεμόντι. Όπως γράφει η Ελ Παΐς, ο τελευταίος γνωρίζει ότι οι χειρότερες ημέρες της οικονομικής κρίσης δεν έχουν έρθει ακόμη και θα ήθελε τον φίλο του στη διεύθυνση της Ιλ Σόλε. Αλλά οι ίντριγκες δεν τελειώνουν εδώ. Ο Μπερλουσκόνι φέρεται δυσαρεστημένος από την αρθρογραφία και μιας άλλης μεγάλης εφημερίδας, της Στάμπα, που ανήκει στη Φίατ. Σκέπτεται λοιπόν να προτείνει στον διευθυντή της Τζούλιο Ανσέλμι την πολυθρόνα του πρακτορείου Αnsa και να τοποθετήσει στη θέση του κάποιον που διάκειται πιο φιλικά προς την κυβέρνηση.
Αν δεν επρόκειτο για την Ιταλία, οι προαναφερθείσες κινήσεις θα μπορούσε να εντάσσονται σε κάποια θεωρία συνωμοσίας. Αλλά οι πηγές του ρεπορτάζ είναι κατηγορηματικές: στον ιταλικό Τύπο θα γίνει σεισμός, και τα Ρίχτερ θα είναι πολλά.
Το δικαίωμα στη συγγνώμη
«Αν νομίζω πως είμαι ένας κακός άνθρωπος; Ναι- αλλά όχι κάθε μέρα. Θα ήθελα να μιλήσω στο παιδί που ήμουν τότε, αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα άκουγε». Άλιστερ Λιτλ
Ήταν πιο εύκολο απ΄ ό,τι νόμιζε. Περίμενε να σκοτεινιάσει, πλησίασε το σπίτι του Τζέιμς Γκρίφιν, ενός Καθολικού που είχε ακουστεί να εκτοξεύει απειλές εναντίον Προτεσταντών συναδέλφων του, και τον πυροβόλησε από την μπαλκονόπορτα. «Έβαλα γκολ!» είπε θριαμβευτικά ο 17χρονος Άλιστερ στους συντρόφους του από τη Δύναμη Εθελοντών του Όλστερ (UVF). Αν ήξερε ότι στο σπίτι βρισκόταν και ο μικρότερος αδελφός του Γκρίφιν, θα τον είχε πυροβολήσει κι αυτόν. «Εκείνη την εποχή θα μπορούσα να κάνω οτιδήποτε» λέει σήμερα στους Τάιμς. «Θα μπορούσα να μπω σε ένα λεωφορείο και να σκοτώσω όλο τον κόσμο».
Έμεινε στη φυλακή δώδεκα χρόνια. Διάβαζε, παρακολουθούσε τις συγκρούσεις σε άλλες περιοχές του κόσμου, συζητούσε με συγκρατουμένους του κι έφερνε ξανά και ξανά στο μυαλό του τη σκηνή του φόνου. Όταν αποφυλακίστηκε, το 1986, του πρότειναν να ξαναρχίσει τις παραστρατιωτικές του δραστηριότητες, θα είχε όπλο, θα μπορούσε ακόμη και να κρατά τα χρήματα από τις τράπεζες και τα ταχυδρομεία που θα λήστευε. Αρνήθηκε- και επέστρεψε στη φυλακή για έναν ακόμη χρόνο. Σήμερα είναι πια «καθαρός», παντρεύτηκε, έκανε μια κόρη κι έγραψε ένα βιβλίο ( Δώστε σ΄ ένα παιδί ένα όπλο ) για να τη βοηθήσει να τον καταλάβει. Έχει συγχωρήσει τον εαυτό του; «Αυτά είναι βλακείες. Κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ με τη ζωή που μου έχει απομείνει. Προσπαθώ να βοηθήσω ανθρώπους με ψυχολογικά τραύματα από τα Βαλκάνια, το Ισραήλ, τη Νότια Αφρική». Έχει ζητήσει συγγνώμη από την οικογένεια του Γκρίφιν; «Δεν θα το έκανα ποτέ. Δεν νομίζω πως έχω το δικαίωμα».
Ο Άλιστερ Λιτλ δεν συναντήθηκε ποτέ με τον αδελφό του θύματός του. Οι δύο άνδρες όμως μίλησαν στον σκηνοθέτη Όλιβερ Χίρσμπιγκελ γι΄ αυτά που θα έλεγαν αν ποτέ συναντιόντουσαν, κι εκείνος γύρισε μια ταινία που θα προβληθεί τον άλλο μήνα από το ΒΒC. Ο τίτλος της είναι Πέντε Λεπτά στον Παράδεισο . Τόσο κράτησε η ανακωχή, πέντε λεπτά, και τώρα άνοιξε και πάλι ο κύκλος της βίας; Ο Λιτλ είναι εξοργισμένος, όχι μόνο με τις δολοφονίες των αστυνομικών από τους αμετανόητους του ΙRΑ, αλλά και με την αντίδραση των πολιτικών και της κοινής γνώμης. «Όλοι λένε ότι αυτές οι δολοφονίες είναι σήμερα αδικαιολόγητες- λες και στο παρελθόν είχαν κάποια δικαιολογία!». Εξοργισμένος είναι και με τον νέο νόμο που προβλέπει αποζημίωση 12.000 λιρών για όλες τις οικογένειες που έχασαν κάποιο μέλος τους την εποχή των Ταραχών. «Δηλαδή η οικογένεια του βομβιστή του ΙRΑ Τόμας Μπέγκλεϊ, που τινάχθηκε στον αέρα μαζί με εννιά αθώους περαστικούς, θα πάρει τα ίδια χρήματα με τις οικογένειες των θυμάτων του;».
Δύσκολα ζητήματα, αδύνατος ο συμψηφισμός της βίας. Αλλά η κάθαρση είναι αναγκαία.
Καθυστερώντας το μέλλον
Συνέβη στη Σοβιετική Ένωση. Συνέβη στην Κίνα. Συμβαίνει σήμερα στην Κούβα. Σε χώρες που δεν διακρίνονται για τη δημοκρατική τους παράδοση, η μεταβατική κατάσταση που δημιουργείται από τον θάνατο ή την ασθένεια του ηγέτη δίνει τροφή για σενάρια, υποθέσεις και φήμες. Πού το πάει ο Ραούλ Κάστρο; Τι σημαίνουν οι ξαφνικές εκπαραθυρώσεις των δύο σημαντικότερων «δελφίνων», του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Κάρλος Λάχε και του υπουργού Εξωτερικών Φελίπε Πέρες Ρόκε; Τι στάση πρέπει να κρατήσει η Ευρώπη;
Σύμφωνα με τον πρώην υπουργό Εξωτερικών του Μεξικού Κάρλος Καστανιέντα, οι δύο εκδιωχθέντες σχεδίαζαν μαζί με τον πρόεδρο της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες την ανατροπή του Ραούλ Κάστρο ώστε να μην προχωρήσει η προσέγγιση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και η υπονόμευση της επανάστασης. Ζήτησαν μάλιστα τη βοήθεια και άλλων ηγετών της Λατινικής Αμερικής, όπως του προέδρου της Δομινικανής Δημοκρατίας, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ο Ραούλ πληροφορήθηκε έγκαιρα τα σχέδιά τους, τα συζήτησε με τον Φιντέλ, φώναξε στην Αβάνα και τον Τσάβες, τον έθεσε προ των ευθυνών του, εκείνος υποχώρησε, και η τάξη επανήλθε.
Ο Κουβανός ιστορικός Ραφαέλ Ρόχας, που από το 1991 ζει εξόριστος στο Μεξικό και διδάσκει σε διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια, υποστηρίζει την ακριβώς αντίθετη άποψη. Ο Πέρες Ρόκε και ο Λάχε- λέει σε συνέντευξή του που δημοσιεύτηκε στην Ελ Παΐς - φεύγουν επειδή αντιπροσώπευαν ένα μοντέλο διαδοχής που περιείχε μεγάλη δόση πολιτικού πλουραλισμού. Ο Ραούλ Κάστρο προσπαθεί να καθυστερήσει το μέλλον, στηριζόμενος στους δύο πυλώνες του καθεστώτος: το Κομμουνιστικό Κόμμα και τον στρατό. Το μήνυμα που στέλνει προς όλες τις κατευθύνσεις είναι ότι δεν πρόκειται να υπάρξουν ούτε φιλελεύθερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις ούτε βελτίωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ποιος από τους δύο αναλυτές έχει δίκιο; Κανείς δεν ξέρει. Ο Ευρωπαίος επίτροπος για την Ανάπτυξη Λουί Μισέλ επισκέπτεται αυτές τις ημέρες την Αβάνα για τρίτη φορά τον τελευταίο χρόνο, προσπαθώντας να καταλάβει αν ο διάλογος που είχε αρχίσει με τον Πέρες Ρόκε θα συνεχιστεί. Σύμφωνα με τον Ρόχας, οι ευρωπαϊκές και λατινοαμερικανικές χώρες καλό θα είναι να παρακολουθήσουν προσεκτικά τις εξελίξεις στην Κούβα και να μην πάψουν να ζητούν την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων. Από τους 75 διαφωνούντες και δημοσιογράφους που συνελήφθησαν πριν από έξι ακριβώς χρόνια επειδή ζήτησαν περισσότερες ελευθερίες, οι 55 εξακολουθούν να βρίσκονται στη φυλακή, και σε πολλές περιπτώσεις οι συνθήκες κράτησής τους είναι άθλιες. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τουλάχιστον 219 άνθρωποι είναι φυλακισμένοι σήμερα στην Κούβα για πολιτικούς λόγους. Από την απόφαση που θα λάβει το καθεστώς για την τύχη τους θα κριθεί και η ειλικρίνειά του.
Το σύνδρομο του Τιτανικού
Διακόσιες χιλιάδες άνθρωποι, 30% περισσότεροι από πέρυσι, επισκέφθηκαν την Έκθεση Βιβλίου του Παρισιού που έκλεισε τις πόρτες της προχθές το βράδυ. Το βιβλίο αντιστέκεται στην κρίση.
O επίσημος προσκεκλημένος φέτος ήταν το Μεξικό. Και μόνο με αυτό το θέμα πουλήθηκαν στη διάρκεια της Έκθεσης 20.000 βιβλία. «Το βιβλίο παραμένει μια αξία-καταφύγιο για τους Γάλλους», δηλώνει ο Σερζ Ερόλ, πρόεδρος του εθνικού συνδικάτου εκδοτών. Μπορεί ο περυσινός τζίρος των 4 δισεκατομμυρίων ευρώ να είναι ελαφρά (0,5%) μειωμένος σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, αλλά η μείωση αυτή είναι πολύ μικρότερη σε σχέση με άλλα πολιτιστικά προϊόντα όπως η μουσική.
Ενθαρρυντικά είναι τα μηνύματα και από τη Γερμανία, όπου ο αριθμός των βιβλίων που πουλήθηκαν τον Ιανουάριο ήταν αυξημένος κατά 2,3%. Εκτός από τα βιβλιοπωλεία, όμως, αύξηση των επισκεπτών αναφέρουν σε διάφορες χώρες και τα μουσεία. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, η αύξηση έφτασε τον περασμένο μήνα το 31%. Γεμάτες είναι και οι αίθουσες όπου δίνονται συναυλίες. Ίσως να πρόκειται για το λεγόμενο σύνδρομο του «Τιτανικού»: καθώς αισθανόμαστε το πλοίο να βουλιάζει, ρίχνουμε έναν τελευταίο χορό στο κατάστρωμα. Ίσως πάλι να ισχύει αυτό που λέει η διευθύντρια των μουσείων της Γαλλίας, η Μαρί-Κριστίν Λαμπουρντέτ: την ώρα που όλα γύρω μας αλλάζουν, αναζητούμε παρηγοριά στην αιωνιότητα της τέχνης. Δεν πρόκειται άλλωστε για καινούργιο φαινόμενο: όπως επισημαίνουν οι ιστορικοί, στη διάρκεια της κρίσης του ΄29 οι κινηματογράφοι ήταν γεμάτοι.
Ο φόβος των πολιτών για τα αποτελέσματα της κρίσης είναι μεγάλος, οι δημοσκοπήσεις είναι σαφείς. Αυτός ο φόβος, όμως, προσφέρει και μια ευκαιρία να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε διαφορετικά, να ξεχωρίσουμε το ουσιαστικό από το μη ουσιαστικό, να αναθεωρήσουμε τις προτεραιότητές μας. «Οι κρίσεις», λέει ο ανθρωπολόγος Μαρκ Οζέ στη Λιμπερασιόν, «συνιστούν μια μοναδική και ανεπανάληπτη ευκαιρία να αλλάξουμε νοοτροπία, να εγκαταλείψουμε τον κομφορμισμό. Από μία έννοια, οι κοινωνίες προοδεύουν μόνο όταν αντιμετωπίζουν μεγάλες δοκιμασίες». Ποιος ισχυρίστηκε ότι η Ιστορία τελείωσε; Ποιος βιάστηκε να κηρύξει τον καπιταλισμό νικητή; Πού μας οδήγησε η «μονόδρομη σκέψη»;
Το πιο απροσδόκητο αποτέλεσμα αυτής της κρίσης (θα μπορούσε να) είναι η επιστροφή της ευγένειας και της γενναιοδωρίας. «Η τέχνη τού να είμαστε καλοί»: έτσι λέγεται το βιβλίο του Σουηδού ογκολόγου Στέφαν Άινχορν που έχει γίνει παγκόσμιο μπεστ σέλερ. Ας χαμογελάμε περισσότερο, ας δείχνουμε μεγαλύτερη αλληλεγγύη στους συνανθρώπους μας κι ας αντλήσουμε διδάγματα από κοινωνίες που μέχρι τώρα θεωρούσαμε ξένες. Ο Ιταλός ανθρωπολόγος Αλμπέρτο Σάλτσα έχει ζήσει σαράντα χρόνια στην Αφρική. Παρατηρώντας τις παραγκουπόλεις, λέει, βρίσκεις τρόπους να ξεπερνάς τα προβλήματά σου. Ένα ξυπόλητο παιδί στο Ναϊρόμπι ίσως να έχει κάτι να διδάξει στους μάνατζερ της Ουόλ Στριτ. Αλλά οι τελευταίοι δεν θα το παραδεχθούν ποτέ.
Στρατηγική απειλή
Οι Ιρακινοί παρήγαγαν τον Σαντάμ. Οι Σέρβοι, τον Μιλόσεβιτς. Οι Ιρανοί, τον Αχμαντινετζάντ. Και τώρα οι Ισραηλινοί παρουσιάζουν στην ανθρωπότητα το δικό τους τέρας, έναν πολιτικό που είναι «σαρονικότερος του Σαρόν».
Κανείς δεν θα μπορούσε να περιγράψει καλύτερα τον νέο υπουργό Εξωτερικών του Ισραήλ από τον Ρόμπερτ Φισκ. «Κάλυψα την αιματοχυσία στη Βοσνία στις αρχές της δεκαετίας του ΄90», γράφει ο έμπειρος δημοσιογράφος στη χθεσινή Ιντιπέντεντ, «και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι το λεξιλόγιο του Άβιγκντορ Λίμπερμαν είναι ίδιο με το λεξιλόγιο του Μλάντιτς, του Κάρατζιτς και του Μιλόσεβιτς». Όπως εκείνοι, έτσι κι αυτός απαιτεί δήλωση νομιμοφροσύνης από κάθε μειονότητα, αλλιώς απειλεί να την πετάξει στη Νεκρά Θάλασσα. Ο άνθρωπος που έχει δηλώσει ότι όποιος Άραβας του Ισραήλ μιλά με τη Χαμάς θα εκτελείται, ο ακροδεξιός πολιτικός που μπροστά του ο Αριέλ Σαρόν είναι περιστέρι, θα επισκεφθεί προσεχώς την Ουάσινγκτον και θα συζητήσει με την Αμερικανίδα ομόλογό του το ειρηνευτικό σχέδιο για τη Μέση Ανατολή! Αν η Χίλαρι και το αφεντικό της θέλουν να καταλάβουν με ποιον έχουν να κάνουν- σημειώνει ο Φισκ- καλά θα κάνουν να ξεσκονίσουν τα παλιά τους βιβλία για τη Γιουγκοσλαβία.
Εκτός από υπουργός Εξωτερικών, ο Λίμπερμαν ορίστηκε από τον εντολοδόχο πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Ντενιάχου και υπεύθυνος του στρατηγικού διαλόγου της χώρας του με τις Ηνωμένες Πολιτείες για θέματα όπως το Ιράν. Δεν πρόκειται για καινούργιο πόστο: ήδη από το 2006 ο προηγούμενος πρωθυπουργός Εχούντ Ολμέρτ τον είχε ορίσει «υπουργό στρατηγικών υποθέσεων», με κύρια αρμοδιότητα την ιρανική απειλή προς το Ισραήλ. Ένας αξιωματούχος του Εργατικού Κόμματος, ο Οφίρ Παζ-Πίνες, είχε κάνει την εποχή εκείνη την εξής δήλωση: «Υπουργός στρατηγικών υποθέσεων; Πρόκειται για ανέκδοτο. Ο Λίμπερμαν αποτελεί ο ίδιος στρατηγική απειλή».
Η εξέλιξη αυτή αποτελεί τη δεύτερη ήττα της κυβέρνησης Ομπάμα μετά τον εξαναγκασμό σε παραίτηση του Τσαρλς Φρίμαν, που προαλειφόταν για επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Αντικατασκοπίας. «Η ωμή καταπίεση των Παλαιστινίων από τις ισραηλινές δυνάμεις κατοχής δεν δείχνει σημάδια υποχώρησης», είχε δηλώσει σε μια ομιλία του το 2007. «Η ταύτιση της Αμερικής με το Ισραήλ είναι πλήρης». Τώρα λοιπόν που η ταύτιση αυτή άρχισε να παρουσιάζει ρωγμές, το πανίσχυρο ισραηλινό λόμπι της Ουάσινγκτον δεν μπορούσε να επιτρέψει σε έναν εικονοκλάστη να αναλάβει μια τόσο υψηλή θέση.
Την περασμένη εβδομάδα επισκέφθηκε την Ουάσινγκτον ο αρχηγός του ισραηλινού Γενικού Επιτελείου, ο στρατηγός Ασκενάζι. Ζήτησε να συναντηθεί με ανώτατα στελέχη της κυβέρνησης για να συζητήσουν τρόπους αντιμετώπισης της ιρανικής απειλής. Του διαμηνύθηκε ότι τα στελέχη αυτά δεν είναι διαθέσιμα. Του επισημάνθηκε ότι και η Χίλαρι, όταν επισκέφθηκε το Ισραήλ, παρέμεινε σιωπηλή κατά τις ενημερώσεις που της έγιναν για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Η κυβέρνηση Ομπάμα προσπαθεί να χαράξει μια νέα γραμμή για τη Μέση Ανατολή. Αλλά διαπιστώνει καθημερινά πως δεν είναι καθόλου, μα καθόλου εύκολο.
Η ιδιοκτησία είναι ιερή
Νέοι εναντίον ηλικιωμένων. Η γενιά της στέρησης κατά της γενιάς της ευμάρειας. Το δικαίωμα της στέγης κατά του δικαιώματος της ιδιοκτησίας. Συγκρούσεις, αντιθέσεις, χάσματα.
Στον αριθμό 69 της Rue de Sevres, στο 6ο Διαμέρισμα του Παρισιού, απέναντι από το γνωστό κατάστημα Le Βon Μarche, υπάρχει ένα κτίριο 250 τετραγωνικών μέτρων που τα δέκα τελευταία χρόνια ήταν άδειο. Τον περασμένο Απρίλιο, το κατέλαβαν οκτώ νέοι, φοιτητές και άνεργοι. Το έβαψαν, το επίπλωσαν, επισκεύασαν τα υδραυλικά, με λίγα λόγια του έδωσαν μια δεύτερη νεότητα. Αλλά η ιδιοκτήτρια, μια 74χρονη Γαλλίδα που έχει μετακομίσει στο Βέλγιο για να αποφύγει την υψηλή φορολογία, δεν εκτίμησε την πράξη τους και προσέφυγε στη Δικαιοσύνη. Τον Αύγουστο, οι νεαροί καταδικάστηκαν να πληρώσουν 53.525
ευρώ, ένα ποσό πλήρως δυσανάλογο με τα μέσα που διαθέτουν. Πριν από δέκα μέρες διατάχθηκε η κατάσχεση των λογαριασμών τους όπου κατατίθενται οι υποτροφίες των σπουδών τους και τα έσοδα από τις μικροδουλειές που κάνουν για να ζήσουν. Όπως είπε ένας από τους καταληψίες, ο 22χρονος φοιτητής Ζαν-Μαρκ Ντελονέ, η κατάσχεση θα διαρκέσει μέχρις ότου συγκεντρωθεί ολόκληρο το ποσό που έχει επιδικαστεί.
Αλλά η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Όπως γράφει η Λιμπερασιόν, η ιδιοκτήτρια έκανε και δεύτερη αγωγή, ζητώντας επιπλέον αποζημίωση 180.000 ευρώ: 150.000 ευρώ για «αδρανοποίηση» του κτιρίου και 30.000 ευρώ για διάφορες ζημιές. Το θέμα πήρε διαστάσεις, οι καταληψίες φώναξαν την περασμένη εβδομάδα τους δημοσιογράφους για να αποδείξουν ότι το κτίριο είναι σε άψογη κατάσταση, για την ακρίβεια είναι σε καλύτερη κατάσταση από τότε που ήταν ακατοίκητο. Για ποια «αδρανοποίηση» μιλά η ιδιοκτήτρια αφού το κτίριο ήταν τόσα χρόνια άδειο; Αλλά ο δικηγόρος της μηνύτριας είναι κατηγορηματικός: το κτίριο βρίσκεται σε μια από τις πιο περιζήτητες συνοικίες του Παρισιού, η αξία του υπολογίζεται σε δύο εκατομμύρια ευρώ, για τη χρήση του θα αποφασίσει η ιδιοκτήτρια και κανένας άλλος, προς το παρόν οι κινήσεις της ισοδυναμούν με απλές «αξιώσεις», αλλά στη συνέχεια μπορεί να αγριέψει, καλύτερα λοιπόν οι νεαροί να συμμορφωθούν.
Οι καταληψίες είναι χαμένοι από χέρι. Όπως επισημαίνει ο δημοτικός σύμβουλος των Πρασίνων Ρενέ Ντιτρέ, το δικαίωμα της ιδιοκτησίας νικά πάντα στα δικαστήρια το δικαίωμα της στέγης, ακόμη κι αν πρόκειται για ακατοίκητα κτίρια. Ας διαμαρτύρονται οι δήμαρχοι ότι ένα άδειο κτίριο σιγά σιγά υποβαθμίζεται, η πρόσοψή του καταστρέφεται, το εσωτερικό του μουχλιάζει. Ας επισημαίνουν οι στατιστικολόγοι ότι το 57% των νέων κάτω των 25 ετών ζουν με τους γονείς τους γιατί δεν έχουν χρήματα να νοικιάσουν ένα διαμέρισμα. Ας πρότεινε στην ιδιοκτήτρια μια υπηρεσία του δήμου που ειδικεύεται στις ανακαινίσεις να αγοράσει το κτίριο. Βράχος η κυρία! Η ιδιοκτησία είναι ιερή, θα το γράφει σίγουρα και στον τάφο της.
Free is cool
Τα καταστήματα στο τρίγωνο γύρω από το Ground Ζero, στη Νέα Υόρκη, κάνουν μεγάλες εκπτώσεις. Αλλά ο κόσμος δεν έχει λεφτά να ψωνίσει και τα περισσότερα είναι άδεια. Εκτός από ένα.
Η ιδέα ανήκει σε δύο καλλιτέχνιδες, την Αθίνα Ρόμπλες και την Άννα Στάιν. Άρχισαν να επεξεργάζονται το σχέδιό τους πριν από 18 μήνες. Κι όταν έλαβαν μια δωρεά ύψους 9.000 δολαρίων από μια τοπική πολιτιστική ένωση και το Ταμείο της 11ης Σεπτεμβρίου, ήταν έτοιμες να ανοίξουν το Δωρεάν Κατάστημα (Free Store). «Όταν αρχίσαμε, φοβόμασταν ότι θα μας τελείωναν πολύ γρήγορα τα είδη που προσφέραμε», λέει η Ρόμπλες στον ανταποκριτή της Γκάρντιαν. «Δύο ημέρες μετά, όμως, πάψαμε να ανησυχούμε: ο κόσμος έφερνε τσάντες γεμάτες με πράγματα που μας άφηνε σε αντάλλαγμα γι΄ αυτά που έπαιρνε».
Στον κόσμο της μεταμοντέρνας διαφήμισης, η λέξη «δωρεάν» είναι συνήθως παραπλανητική. Αλλά το κατάστημα που άνοιξε την περασμένη Παρασκευή στη Νassau Street τιμά πλήρως την επιγραφή του. Μπαίνεις μέσα, διαλέγεις ένα προϊόν που πιστεύεις ότι σου χρειάζεται και το παίρνεις μαζί σου χωρίς να πληρώσεις δεκάρα. Κάθε συναλλαγή καταγράφεται και ο πελάτης παίρνει κανονική απόδειξη. «Υπάρχει μια συγκεκριμένη στιγμή στην ιστορία αυτής της χώρας που οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να βοηθούν ο ένας τον άλλον», τονίζει η Ρόμπλες.
Ο Κέβιν πήρε ένα βιβλίο που τιτλοφορείται Μεγάλα σεξουαλικά ταξίδια. Γιατί ένιωσε ότι χρειάζεται ένα τέτοιο βιβλίο; «Και γιατί όχι; Πάντα μπορείς να μάθεις κάτι». Ο Ρίτσαρντ, ένας ταξιδιωτικός πράκτορας που δουλεύει στη Γουόλ Στριτ, διάλεξε μια μεγάλη κορνιζαρισμένη φωτογραφία της Όντρεϊ Χέμπορν από το «Πρόγευμα στο Τίφανι΄ς». «Πληρώσαμε τις αυτοκινητοβιομηχανίες, πληρώσαμε τις τράπεζες, καιρός να κερδίσουμε κι εμείς κάτι», δηλώνει. Η Λάιζα Χάγκερμαν και η δεκάχρονη κόρη της, η Κίρα, έκριναν σκόπιμο να δωρίσουν στο κατάστημα ορισμένα βιβλία που δεν είχαν ανοίξει και μια σειρά από μέικ-απ που δεν ήταν του γούστου τους. «Δεν μας φαινόταν σωστό μόνο να πάρουμε», είπε η Λάιζα. «Free is cool», είπε η Κίρα.
Η προηγούμενη φορά που είχε γίνει κάτι παρόμοιο ήταν το 1967. Οι Diggers (Σκαπανείς), μια ομάδα χίπηδων που είχαν πάρει το όνομά τους από κάποιους Άγγλους ουτοπιστές του 17ου αιώνα, άνοιξαν στο Σαν Φρανσίσκο και τη Νέα Υόρκη μια σειρά από καταστήματα όπου οι βετεράνοι που επέστρεφαν από το Βιετνάμ μπορούσαν να ανταλλάξουν τις στολές τους με άλλα ρούχα και να φάνε δωρεάν σούπα. Η ιδέα είχε τόσο μεγάλη επιτυχία, ώστε οι Diggers ίδρυσαν στη συνέχεια δωρεάν νοσοκομεία για όσους δεν είχαν ασφάλιση και οργάνωσαν δωρεάν συναυλίες με συγκροτήματα όπως οι Grateful Dead. Οι δύο καλλιτέχνιδες δεν έχουν τόσο μεγάλες φιλοδοξίες. Το κοινωνικό τους πείραμα έχει περισσότερο καλλιτεχνικό παρά πολιτικό χαρακτήρα. Το κατάστημα την Κυριακή θα κλείσει, αλλά το μήνυμα που έστειλε κατά της απληστίας θα συνεχίσει να αιωρείται στην πόλη.
«Κατανοώντας» τους τρομοκράτες
Ήταν 14 ετών. Η αδικία εναντίον των Καθολικών την έπνιγε. Κι εκείνη τη μέρα του 1972, μία εβδομάδα μετά τις ταραχές της Ματωμένης Κυριακής, χρειάστηκε να την κλειδώσουν στο δωμάτιό της για να μην πάει στη μεγάλη διαδήλωση, 500 χιλιόμετρα μακριά.
Εκείνη η ημέρα καθόρισε τη ζωή της Λουίζ Ρίτσαρντσον. Αν είχε φύγει, το μίσος της για τους Βρετανούς ίσως να την οδηγούσε σε επικίνδυνες ατραπούς κι αδιέξοδες αναζητήσεις. Έμεινε, σπούδασε, ήταν το πρώτο μέλος της οικογενείας της που πήγε στο πανεπιστήμιο, έκανε καριέρα στην Αμερική ως ειδικός για την τρομοκρατία και την πολιτική βία και τώρα επέστρεψε για να αναλάβει τη νέα της θέση: κοσμήτορας του Σαιντ Άντριους, του πιο παλιού πανεπιστημίου της Σκωτίας, η πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει ένα τέτοιο πόστο. Ο λόγος που ο διορισμός της έχει προκαλέσει αίσθηση, όμως, δεν έχει να κάνει με το φύλο της, αλλά με τις πολιτικές της θέσεις.
Στο βιβλίο της «Τι θέλουν οι τρομοκράτες», η Ρίτσαρντσον υποστηρίζει πως, όσο επαχθείς κι αν είναι οι πράξεις τους, οι περισσότεροι τρομοκράτες δεν είναι ούτε παρανοϊκοί ούτε ανήθικοι. Άνθρωποι σαν κι εμάς είναι, συχνά μάλιστα διαπνέονται από βαθύ ιδεαλισμό και αλτρουισμό. Η τρομοκρατία είναι μια τακτική- τονίζει- και ο τρόμος είναι ένα συναίσθημα. Δεν έχει νόημα λοιπόν να τους κηρύσσεις τον πόλεμο. Αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να κατανοήσεις την απήχηση που έχει η τρομοκρατία σε αυτούς που την ασκούν και να προσπαθήσεις να την περιορίσεις αντλώντας διδάγματα από επιτυχημένες εκστρατείες σε άλλες χώρες: από τον τρόπο που αντιμετώπισε η Βρετανία τον ΙRΑ, για παράδειγμα, ή η Ινδία την τρομοκρατία των Σιχ στο Πουντζάμπ.
Πολλοί την έχουν κατηγορήσει ότι το να προσπαθείς να κατανοήσεις την τρομοκρατία ισοδυναμεί με νομιμοποίησή της. Ο πρώτος εκδότης στον οποίο έδωσε το χειρόγραφο του βιβλίου της απαίτησε να αποσύρει το απόσπασμα όπου αναφέρει ότι τα 3.000 θύματα των Δίδυμων Πύργων ωχριούν μπροστά στις 30.000 αυτοκτονίες και τις 16.000 δολοφονίες που σημειώθηκαν εκείνη τη χρονιά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ρίτσαρντσον επέστρεψε την προκαταβολή και πήγε αλλού. «Ο ηθικός μου κώδικας είναι απλός», λέει σε συνέντευξή της στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς. «Η άσκηση βίας σε άλλους είναι απολύτως καταδικαστέα». Τι θα έκανε εκείνη μετά τις 11/9; Θα πρότεινε στα κανάλια να γυρίσουν ντοκιμαντέρ για τους μουσουλμάνους που η ειρηνική ζωή τους στην Αμερική έγινε κομμάτια λόγω της αλ-Κάιντα, και θα μοίραζε τις ταινίες στη Μέση Ανατολή. Θα ζητούσε από τους Πακιστανούς και τους Σαουδάραβες να παραδώσουν τον μπιν Λάντεν- όχι στην Ουάσιγκτον, αλλά σε ένα διεθνές δικαστήριο κάπου στη Μέση Ανατολή. Και πάνω απ΄ όλα θα σεβόταν τις αρχές του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας. Τα Αμπού Γράιμπ δεν έχουν θέση στον σύγχρονο κόσμο.
Για όλα φταίει η ανισότητα
Oι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η πιο πλούσια χώρα στον κόσμο και δαπανά περισσότερα για την υγεία από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Και τότε γιατί ένα μωρό που γεννιέται στην Ελλάδα, όπου το μέσο εισόδημα είναι το μισό από εκείνο της Αμερικής, έχει μικρότερο κίνδυνο θανάτου και μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής από ένα μωρό που γεννιέται στην Αμερική;
Η παχυσαρκία είναι η σύγχρονη μάστιγα του ανεπτυγμένου κόσμου. Γιατί όμως είναι διπλάσια στην Αγγλία απ΄ ό,τι στη Σουηδία και τη Νορβηγία και εξαπλάσια στις Ηνωμένες Πολιτείες απ΄ ό,τι στην Ιαπωνία;
Τα ποσοστά γεννήσεων μεταξύ των εφήβων είναι έξι φορές μεγαλύτερα στη Βρετανία απ΄ ό,τι σε κοινωνίες που χαρακτηρίζονται από μικρότερες ανισότητες. Οι πνευματικές ασθένειες είναι τρεις φορές συχνότερες στην Αμερική απ΄ ό,τι στην Ιαπωνία. Οι δολοφονίες είναι τρεις φορές περισσότερες στις πιο άνισες κοινωνίες. Γιατί;
Η απάντηση είναι ότι πίσω από όλα τα κοινωνικά προβλήματα που συναντώνται στις ανεπτυγμένες κοινωνίες βρίσκεται μία και μόνη αιτία: η ανισότητα. Αυτό υποστηρίζουν οι Βρετανοί καθηγητές Ρίτσαρντ Ουίλκινσον και Κέιτ Πίκετ στο βιβλίο τους «Τhe Spirit Level», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αllen Lane και σύμφωνα με την Γκάρντιαν θα είναι πιθανότατα το σημαντικότερο βιβλίο της χρονιάς. Όπως επισημαίνουν οι συγγραφείς, σε μια άνιση κοινωνία δεν χάνουν μόνο οι πιο φτωχοί. Χάνουν όλοι. Κι αυτό, επειδή τα κοινωνικά προβλήματα δεν προκαλούνται από την ίδια τη φτώχεια, αλλά από τη διαφορά εισοδήματος ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς. Όπως κάποιος που ανήκει στο εισοδηματικά χαμηλότερο 20% μιας πιο ίσης κοινωνίας ζει περισσότερο από τον αντίστοιχό του σε μια λιγότερο ίση κοινωνία, το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και μ΄ εκείνον που ανήκει στο εισοδηματικά υψηλότερο 20%. Οι εύποροι θα έπρεπε λοιπόν να επιδιώκουν την ισότητα όχι από αλτρουισμό, αλλά από προσωπικό συμφέρον...
Το κίνητρο για τη συγγραφή του βιβλίου ήταν κάποια εκτενή στοιχεία που δόθηκαν για πρώτη φορά στη δημοσιότητα πριν από πέντε χρόνια από την Παγκόσμια Τράπεζα. Μελετώντας τα στοιχεία εκείνα, ο Ουίλκινσον διαπίστωσε ότι χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Πορτογαλία, όπου το πλουσιότερο 20% κερδίζει οκτώ κι εννιά φορές περισσότερα από το φτωχότερο 20%, έχουν σοβαρότερα κοινωνικά προβλήματα σε όλα τα επίπεδα από χώρες όπως η Σουηδία και η Ιαπωνία, όπου οι πιο πλούσιοι κερδίζουν μόνο δύο ή τρεις φορές περισσότερα. Ανάλογες παρατηρήσεις έχουν γίνει και στα ζώα: σε ένα ιεραρχικό περιβάλλον, οι μαϊμούδες που βρίσκονται στις χαμηλότερες βαθμίδες χρειάζονται περισσότερη κοκαΐνη για να αυτοσυγκεντρωθούν! Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά ανάμεσα στους έχοντες και τους μη έχοντες τόσο μεγαλύτερη σημασία δίνουν όλοι στις υλικές πλευρές της κατανάλωσης. Και τόσο ευκολότερα καταφεύγουν οι «ριγμένοι» στο έγκλημα και τα ναρκωτικά.
Διακυβεύεται το αμερικανικό όνειρο
«Η ευημερία της Αμερικής δεν ήταν ποτέ αποτέλεσμα τόσο του τρόπου με τον οποίο συσσωρεύουμε τον πλούτο όσο του τρόπου με τον οποίο εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας».
Μιλώντας την περασμένη Τρίτη στο Ισπανικό Εμπορικό Επιμελητήριο της Ουάσιγκτον, ο Μπαράκ Ομπάμα είπε πολύ ενδιαφέροντα πράγματα για την κατάσταση της εκπαίδευσης στη χώρα του και για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν. Επισήμανε κατ΄ αρχάς ότι η παρακμή της αμερικανικής εκπαίδευσης είναι «αφόρητη για την οικονομία μας, απαράδεκτη για τη δημοκρατία μας και αβάσταχτη για τα παιδιά μας». Παρά τους μεγαλύτερους προϋπολογισμούς στον κόσμο, συνέχισε, «αφήσαμε τα διπλώματα να χάσουν την αξία τους, τα σχολεία να υποβαθμιστούν, την ποιότητα των καθηγητών μας να πέσει και άλλες χώρες να μας ξεπεράσουν». Αυτό που διακυβεύεται, τόνισε, είναι το αμερικανικό όνειρο.
Παρ΄ όλο που τα αμερικανικά πανεπιστήμια αποτελούν πρότυπο για όλο τον κόσμο, η κατάσταση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης γίνεται όλο και χειρότερη. Σύμφωνα με στοιχεία της οργάνωσης Αmerica΄s Ρromise Αlliance, τo 25% των Αμερικανών μαθητών δεν τελειώνει το λύκειο, ποσοστό που διπλασιάζεται στην περίπτωση των Αφροαμερικανών και των ισπανόφωνων μαθητών. Στην τελευταία έκθεση ΡΙSΑ του ΟΟΣΑ, αναφέρεται ότι οι 15χρονοι Αμερικανοί μαθητές παίρνουν κατά μέσον όρο 489 μονάδες στις συνδυασμένες εξετάσεις μαθηματικών και επιστήμης, 12 μονάδες κάτω από τον μέσο όρο των χωρών που συμμετέχουν. Για να αλλάξει αυτή η κατάσταση, ο Αμερικανός πρόεδρος έριξε στο τραπέζι μια πρόταση που θα τον φέρει αντιμέτωπο με τα ισχυρά συνδικάτα των καθηγητών: να αμείβονται οι καθηγητές σε συνάρτηση με τις επιδόσεις των μαθητών τους. Οι καλοί καθηγητές θα ανταμείβονται και θα τους ζητείται να αναλαμβάνουν μεγαλύτερες ευθύνες για τη βελτίωση των σχολείων τους. Στους κακούς θα δίνονται μία, δύο, τρεις ευκαιρίες, και αν δεν υπάρχουν αποτελέσματα θα παύουν να διδάσκουν. «Απορρίπτω το σύστημα που επιβραβεύει την αποτυχία και προστατεύει κάποιον από τις συνέπειές της», τόνισε ο Ομπάμα.
Στα μέτρα που εξήγγειλε περιλαμβάνεται επίσης η αύξηση των επενδύσεων στους παιδικούς σταθμούς και τα λεγόμενα ανάδοχα σχολεία (charter schools, δημόσια σχολεία που χαίρουν μεγαλύτερης αυτονομίας από τα άλλα, με αποτέλεσμα να παίρνουν περισσότερες πρωτοβουλίες), καθώς και η αύξηση της διάρκειας του σχολικού έτους - όσο κι αν η ιδέα αυτή δεν αρέσει σε κανέναν μαθητή, «ούτε βέβαια στη Σάσα και τη Μάλια».
Μετά την οικονομία, τα βλαστοκύτταρα και την εξωτερική πολιτική, ανοίγει έτσι στην Αμερική και το μέτωπο της παιδείας. Ο Ομπάμα κατηγορείται από ορισμένες πλευρές ότι ασχολούμενος με τόσο πολλά προβλήματα πριν ακόμη κλείσει δύο μήνες στην εξουσία κινδυνεύει να χάσει την ουσία. Αν βέβαια δεν το έκανε, θα τον κατηγορούσαν ότι ξέχασε γρήγορα τις προεκλογικές του υποσχέσεις...
Οι αριθμοί της κρίσης
Ειδικεύτηκε στα μαθηματικά. Τιμήθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας. Βυθίστηκε για ένα τέταρτο του αιώνα στη μελέτη της σχιζοφρένειας, από την οποία έπασχε και ο γιος του. Απαθανατίστηκε από τον Ράσελ Κρόου στον Υπέροχο Ανθρωπο. Και τώρα προσπαθεί να εξηγήσει την κρίση.
Κάθε πρωί, ακόμη και τώρα που έχει φτάσει 81 ετών, ο Τζων Νας ακολουθεί μια ιεροτελεστία: αναζητεί στον υπολογιστή του τις τιμές των πρώτων υλών, διαβάζει τη Νιου Γιορκ Τάιμς και περιτρέχει το σάιτ του ΒΒC, που είναι το αγαπημένο του γιατί προσφέρει μια παγκόσμια, και όχι αμερικανική, εικόνα για τον κόσμο. Τον τελευταίο καιρό τρώει ακόμη περισσότερες ώρες στο Διαδίκτυο, προσπαθώντας να καταλάβει τα αίτια της οικονομικής κρίσης. Δεν του φτάνει η εξήγηση που έχει να κάνει με τα δάνεια υψηλού κινδύνου και την έκρηξη της φούσκας των ακινήτων. Και ασφαλώς αρνείται να επιρρίψει την ευθύνη σ΄ αυτό που αγαπά περισσότερο, τα μαθηματικά. «Δεν οδήγησαν τον κόσμο στο χείλος του γκρεμού οι μαθηματικοί που δημιουργούν όλο και πιο σύνθετα μοντέλα για να χρησιμοποιηθούν ως οικονομικά εργαλεία», λέει σε συνέντευξή του στη Ρεπούμπλικα. «Η ευθύνη ανήκει σ΄ αυτούς που τα χρησιμοποίησαν με τρόπο παράλογο και άπληστο. Και τώρα έχουμε εισέλθει σε έναν φαύλο κύκλο όπου κάθε πράγμα παρασέρνει τα υπόλοιπα».
Ο Νας συμφωνεί με το πακέτο στήριξης της οικονομίας που ανακοίνωσε ο Ομπάμα, καθώς στηρίζεται σε δύο ορθά από θεωρητική άποψη στοιχεία: τα επιδόματα ανεργίας και τα δημόσια έργα. Δεν μπορεί να αποκλείσει μάλιστα ότι στην επιδείνωση της κρίσης συμβάλλουν και κάποιοι πλούσιοι και ισχυροί της παγκόσμιας οικονομίας που δεν είναι ικανοποιημένοι με την εκλογή του Ομπάμα και την πολιτική που ακολουθεί. Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί παρά να βρεθεί μια καινούργια ισορροπία, που θα βρίσκεται όμως μοιραία σε χαμηλότερα επίπεδα από αυτά που έχουμε συνηθίσει. Πρόκειται ουσιαστικά για την άλλη όψη της Θεωρίας των Παιγνίων: εκεί, ο Αμερικανός μαθηματικός είχε ξεκινήσει από την υπόθεση ότι όλοι οι παίκτες μπορούν να κερδίσουν, ενώ εδώ διαπιστώνει ότι όλοι μπορούν θαυμάσια να χάσουν. Όπως λέει ένα παλιό αγγλικό ρητό, φυσά ένας παράξενος άνεμος, που δεν κουβαλά μαζί του τίποτα καλό.
«Σώζοντας τον κόσμο με τους αριθμούς»: αυτός είναι ο φιλόδοξος τίτλος της διάλεξης που θα δώσει την ερχόμενη εβδομάδα ο Νας στο Φεστιβάλ Μαθηματικών της Ρώμης. Όταν είσαι βυθισμένος στα μαθηματικά- τονίζει - βλέπεις τον κόσμο μ΄ άλλο μάτι. Ίδια βλέπεις τη Γη άμα την παρατηρείς από το Διάστημα κι από το παράθυρο; Ίσως έτσι να εξηγείται η επιστροφή των μαθηματικών στο προσκήνιο. Πρόσφατα δημοσιεύτηκε μια έρευνα για τα εκατό δημοφιλέστερα επαγγέλματα στην Αμερική, και την πρώτη θέση καταλάμβαναν οι μαθηματικοί. Τελευταίοι ήταν οι ξυλοκόποι.
Η πιο δύσκολη στιγμή
Ποια ήταν άραγε η πιο δύσκολη στιγμή απ΄ όλες; Όταν έδιωξαν τον γιο τους από το σπίτι, λίγες μόνο μέρες μετά τα 17α γενέθλιά του, και τον κοίταζαν να απομακρύνεται κρατώντας ένα σακίδιο όπου είχε βάλει μια μπλούζα κι ένα ζευγάρι παπούτσια;
Ή να ήταν μία ώρα νωρίτερα, όταν τόσο εκείνος όσο και η γυναίκα του συνειδητοποίησαν, χωρίς να ανταλλάξουν ούτε λέξη, ότι είχαν φτάσει στο σημείο μη επιστροφής; Είχαν αρνηθεί επί δύο χρόνια να κάνουν αυτό που τους έλεγαν τα εγχειρίδια και οι γιατροί: «εκτοπισμός του ασθενούς μέχρι να καταλάβει την κατάστασή του και να ζητήσει βοήθεια». Γιος μας είναι, έλεγαν, θα κάνουμε τα πάντα προκειμένου να τον κρατήσουμε κοντά μας. Αλλά όταν συνειδητοποίησαν την καταστροφική επιρροή που ασκούσε στα μικρότερα αδέλφια του, άλλαξαν στάση.
Μήπως η πιο δύσκολη στιγμή ήταν αρκετές εβδομάδες πριν απ΄ αυτό, όταν ο συγγραφέας παρέστη για πρώτη φορά σε μια συνάντηση των Ανωνύμων Οικογενειών και δεν τόλμησε να ψελλίσει τη φράση που τον βασάνιζε «Ο γιος μου είναι εθισμένος στην κάνναβη»;
Ή να ήταν ενάμιση χρόνο αργότερα, κι ενώ ο γιος τους είχε φύγει κι είχε γυρίσει δύο φορές, όταν αποφάσισαν να του νοικιάσουν ένα διαμέρισμα για να μείνει μόνος του και να σκεφτεί; Πέντε εβδομάδες κράτησε, μέχρι να βαρεθούν οι γείτονες τους καβγάδες και τις φασαρίες και να φωνάξουν την αστυνομία. Ο Τζέικ πήρε ξανά τους δρόμους, αφήνοντας πίσω του ένα χάος και την αγαπημένη του γάτα.
Όχι, η πιο δύσκολη στιγμή ήταν έξι μήνες μετά. Ο Τζέικ είχε έρθει στο σπίτι για να πάρει μερικά πράγματα, ο πατέρας λογομάχησε μαζί του και πιάστηκαν στα χέρια. «Προσπάθησα να κτυπήσω τον γιο μου, να τον γρονθοκοπήσω μέχρι να πονέσει» γράφει ο Τζόναθαν Μάγιερσον σε ένα συγκλονιστικό άρθρο του στη χθεσινή Γκάρντιαν. «Πώς φτάνει ένας άνθρωπος σ΄ αυτό το σημείο; Πώς φτάνει ένας πατέρας να χάσει τον γιο του;».
Η απάντηση είναι μονολεκτική: σκανκ. Μεταλλαγμένη κάνναβη. Κάνναβη από την οποία έχει αφαιρεθεί η κανναβιδιόλη, μια φυσική ουσία που έχει αντιψυχωτικές ιδιότητες, και κατά συνέπεια είναι πιο ισχυρή και πολύ πιο επικίνδυνη από τη συμβατική ναρκωτική ουσία. Επικίνδυνη ιδιαίτερα για τους εφήβους, μεταξύ των οποίων είναι ιδιαίτερα δημοφιλής. Ο Τζέικ κοιμόταν τη μέρα και έμενε ξύπνιος τη νύχτα, έκλεβε τακτικά τους γονείς του, κλώτσαγε κλειδωμένες πόρτες, εμφανιζόταν στο τραπέζι με το σώβρακο, ξύπναγε μέσα στη νύχτα τα αδέλφια του για να κουβεντιάσουν, τσακωνόταν με όλους για όλα. Η ζωή του διακόπηκε. Μπορεί να επανέλθει, μπορεί και όχι.
Η μάνα περιγράφει την ιστορία σε ένα υπό έκδοση βιβλίο, για το οποίο επικρίθηκε από μεγάλο μέρος του Τύπου. Ο πατέρας έγραψε ένα άρθρο με το οποίο προσπαθεί να εξηγήσει. Και να ξεγελάσει κάπως τη μοναξιά του.
Με οδηγό τις τύψεις
Ο ψίθυρος έχει τελικά άμεση σχέση με τις δικτατορίες. «Ψιθυριστές» λέγεται το τελευταίο βιβλίο του Ορλάντο Φίτζες για την καθημερινή ζωή επί Στάλιν, «Κινέζικοι ψίθυροι» τιτλοφορείται το πόνημα της Γιαν Βονγκ για την εποχή του Μάο. Και αμφότερα τα βιβλία ενοχλούν.
Στο βιβλίο της Red China Βlues, που εκδόθηκε το 1996 και εξακολουθεί να είναι απαγορευμένο στην Κίνα, η κινεζικής καταγωγής Καναδέζα δημοσιογράφος Γιαν Βονγκ διηγείται πώς το 1972, εν μέσω της Πολιτιστικής Επανάστασης, έγινε δεκτή στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου. Ήταν πολύ επιμελής και πολύ μαοϊκή- τόσο πολύ, ώστε δεν δίστασε να καταγγείλει στις αρχές ότι μια συμφοιτήτριά της, η Γιν Λουογί, προσπαθούσε να φύγει από τη χώρα και να εγκατασταθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Μετά την αποφοίτησή της, η Γιαν επέστρεψε στον Καναδά όπου σπούδασε δημοσιογραφία. Από το 1988 ώς το 1994 ήταν ανταποκρίτρια της καναδικής εφημερίδας Globe and Μail στο Πεκίνο. Έγραψε πολλά ρεπορτάζ για τη σφαγή της πλατείας Τιαν Ανμέν και τα όσα ακολούθησαν. Κι ύστερα γύρισε στο Τορόντο, παντρεύτηκε, έκανε δύο παιδιά κι έγραψε άλλα δύο βιβλία. Αλλά εκείνη η πράξη της δεν σταμάτησε να τη βασανίζει. Τι να απέγινε εκείνη η κοπέλα; Πόσα χρόνια να έμεινε στη φυλακή; Κι όταν βγήκε- αν βγήκε- τι να έκανε άραγε στη συνέχεια;
Ο μόνος τρόπος να βρει τις απαντήσεις ήταν να επιστρέψει στον τόπο του εγκλήματος και να κάνει η ίδια την απαραίτητη έρευνα. Δεν ήταν εύκολο. Η κινεζική γραφειοκρατία τής έβαζε συνεχώς εμπόδια. Το Πεκίνο είχε αλλάξει, είχε γίνει πιο σκληρό, πιο απάνθρωπο και πολύ πιο βρώμικο. «Το νέφος καλύπτει την πόλη σαν το καπάκι ενός τάπερουερ», γράφει στο βιβλίο όπου περιγράφει την περιπέτειά της ( Κινέζικοι ψίθυροι, Εκδ. Αtlantic). Στιγμές χαλάρωσης υπήρχαν, όπως για παράδειγμα όταν την αναλάμβανε ο μασέρ από την αγροτική Μαντζουρία: «Δουλεύει τη σπονδυλική μου στήλη, βρίσκοντας στα οπίσθιά μου μύες που δεν ήξερα ποτέ ότι είχα». Στο μεγαλύτερο διάστημα της παραμονής της, όμως, συναντούσε πρώην δασκάλους και συμμαθητές, έψαχνε, ρωτούσε, ενοχλούσε, επαλήθευε, ενθουσιαζόταν, πονούσε.
Μια μέρα έμαθε ότι η Γιν μετακόμισε στη Μαντζουρία, όπου έγινε μια επιτυχημένη επιχειρηματίας. Άρα ξεπέρασε το τραύμα! Ύστερα έφυγε στο εξωτερικό, για να ξαναγυρίσει στη συνέχεια στην Κίνα και- το χειρότερο- να αλλάξει αριθμό στο κινητό της. Πώς να βρεις την άκρη ανάμεσα σε 450 εκατομμύρια Κινέζους συνδρομητές της κινητής τηλεφωνίας; Κι όμως τη βρήκε. Και συνειδητοποίησε ότι η γυναίκα που είχε καταγγείλει δεν έκρινε σκόπιμο να αναφέρει αυτό το επεισόδιο, και τις συνέπειες που είχε, ούτε στον νέο αρραβωνιαστικό της ούτε στην 29χρονη κόρη της. Η Κίνα- συμπεραίνειαδυνατεί να αντιμετωπίσει την ιστορία της. Αλλά αυτό δεν απαλλάσσει τη Δύση από την υποχρέωση να απολογηθεί για τις δικές της ευθύνες.
Πενηντάρισε κι ο μικρός Νικόλας
Το 2009 είναι η χρονιά των επετείων. Είκοσι χρόνια από την πτώση του Τείχους, τριάντα από την ισλαμική επανάσταση, πενήντα από τη γέννηση ανθρώπων που τους νόμιζες πολύ νεώτερους, και στην πραγματικότητα δεν έκανες λάθος...
Εκείνο το πρωί, η μαμά του Νικόλα τού είπε να σηκωθεί γρήγορα γιατί του είχε μια έκπληξη. «Ένα αυτοκινητάκι;» ρώτησε εκείνος. «Ένα βαγόνι για το τρενάκι μου; Ένα στυλό; Μια μπάλα του ράγκμπι;». Τίποτα τέτοιο. Ήταν απλώς ένα πουλόβερ. Ένα γαλάζιο πουλόβερ που είχε κεντημένα τρία κίτρινα παπάκια. Μόλις το είδε, ο Νικόλας έβαλε τα κλάματα. «Δεν θέλω να το φορέσω, όλοι θα με κοροϊδεύουν στο σχολείο!». Φυσικά, το φόρεσε. Φυσικά, η παρέα τον άρχισε στο δούλεμα. Φυσικά, η δασκάλα πήρε το μέρος του. Και το βράδυ, η μαμά τού Ζοφρουά τηλεφώνησε στη μαμά του και τη ρώτησε από πού είχε αγοράσει αυτό το υπέροχο πουλόβερ.
Η πρώτη ιστορία του μικρού Νικόλα δημοσιεύτηκε στο πασχαλινό τεύχος της Sud-Οuest Dimanche στις 29 Μαρτίου 1959. Με άλλα λόγια, ο ήρωας του Γκοσινί και του Σενπέ κλείνει αυτόν τον μήνα τα πενήντα. Και για να τιμήσει αυτή την επέτειο, η Αν Γκοσινί ζήτησε από τον αειθαλή σκιτσογράφο να εικονογραφήσει την τρίτη και τελευταία σειρά από τις ιστορίες που ανακάλυψε στα συρτάρια του πατέρα της. Εκείνος το έκανε, το βιβλίο κυκλοφόρησε την περασμένη Πέμπτη με τον τίτλο «Ο μικρός Νικόλας, το μπαλόνι και άλλες ανέκδοτες ιστορίες» (εκδ. ΙΜΑV, απ΄ όπου και το παραπάνω απόσπασμα), και οι αναγνώστες θα βρεθούν αντιμέτωποι με μια έκπληξη: ο Νικόλας του εξωφύλλου φορά ένα χρωματιστό πουλόβερ, όχι γαλάζιο με κίτρινα παπάκια αλλά κόκκινο, κρατά κι ένα ασορτί μπαλόνι, ο Σενπέ δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί έντυσε ξαφνικά με χρώματα τον ήρωά του, προκαλώντας τον διευθυντή του Νιου Γιόρκερ που έλεγε πως δεν μπορεί να καταλάβει τι το αστείο έχει το κόκκινο.
Και ποιος είπε ότι ο 77χρονος σκιτσογράφος ήθελε να αστειευτεί; Ο ήρωάς του πενηντάρισε, σοβάρεψε, δεν σηκώνει πολλά πολλά από τους συμμαθητές του, προειδοποιεί τον Αλσέστ για τους κινδύνους της πα χυσαρκίας, κι όταν ο Σουπιάς τού λέει να τον κοιτάξει καλά στα μάτια εκείνος δεν φοβάται πια. Δεν παίζει πια στην αλάνα με τους φίλους του, δεν κάνει σκανταλιές κι ονειρεύεται να βρει μια καλή δουλειά, να βγάζει πολλά λεφτά και να έχει πάντα το καλύτερο αμάξι.
Το πιστέψατε; Πιστέψατε ότι οι πενηντάρηδες είναι σοβαροί, ατρόμητοι, υπάκουοι, υποταγμένοι ; Ας προσέχατε. Πλάκα κάνουν, πλάκα κάνουμε, περισσότερη από ποτέ, και με τα χρόνια μάθαμε κάτι πολύ σημαντικό, κάτι ανεκτίμητο: να αυτοσαρκαζόμαστε. Παλιά αμφισβητούσαμε τους άλλους, τώρα αμφισβητούμε πρωτίστως τον εαυτό μας, τις αξίες, τα δόγματα και τις αρχές μας. Δεν θα πεθάνουμε ποτέ, κουφάλα νεκροθάφτη!
Ο νόμος της σιωπής
O Εμίλιο μάλλον δεν θα επιστρέψει σύντομα στο σπίτι του. Ίσως και να μην επιστρέψει ποτέ. Μπορεί να μη γέμισαν οι τοίχοι του Λασκάο με αφίσες με τη φωτογραφία του και τη λέξη «καταζητείται», όπως έγραψε κάποια εφημερίδα, αλλά το κλίμα είναι πολύ βαρύ για τον 30χρονο Βάσκο από τότε που επιτέθηκε με σφυρί κι έσπασε τη βιτρίνα του μπαρ στο οποίο συγκεντρώνεται η εθνικιστική Αριστερά. Ολόκληρη διαδήλωση οργανώθηκε εναντίον του με σύνθημα «Όχι στη φασιστική επίθεση» και το ονοματεπώνυμό του γραμμένο φαρδιά- πλατιά στα πανό. «Όχι, αν ήμουν στη θέση του δεν θα εμφανιζόμουν στην περιοχή», λέει ο 65χρονος Εουκένι που, όπως λέει, ρέει βάσκικο αίμα στις φλέβες του εδώ και πολλές γενιές.
Όλα άρχισαν τη Δευτέρα 23 Φεβρουαρίου, όταν οκτώ κιλά εκρηκτικών της ΕΤΑ κατέστρεψαν την έδρα του Σοσιαλιστικού Κόμματος που μόλις είχε εγκαινιαστεί στην πόλη Λασκάο της Χώρας των Βάσκων. Το διαμέρισμα του Εμίλιο Γκουτιέρες, μόλις ανακαινισμένο κι αυτό, βρισκόταν δύο ορόφους πιο πάνω. Και αποτέλεσε την «παράπλευρη απώλεια» της οργής των Βάσκων αυτονομιστών εναντίον της κεντρικής κυβέρνησης και των λακέδων της. Την επομένη, ο Εμίλιο ξέσπασε εναντίον του μπαρ Αnsoategi. Και παρ΄ όλο που μετάνιωσε αμέσως για την πράξη του, δηλώνοντας κατηγορηματικά ότι «καμιά πράξη βίας δεν είναι δικαιολογημένη», αναγκάστηκε να μεταναστεύσει. Το ίδιο έχουν κάνει εδώ και χρόνια οι γονείς του- ο πατέρας του ήταν δημοτικός σύμβουλος με το Σοσιαλιστικό Κόμμα από το 1983 ώς το 1991-το ίδιο και πολλοί Βάσκοι επιχειρηματίες που αρνούνται να υποκύψουν στους εκβιασμούς της αυτονομιστικής οργάνωσης.
Αν όμως στη Χώρα των Βάσκων επικρατεί ο νόμος της σιωπής, δεν συμβαίνει το ίδιο και στο Ιnternet: δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν εκφράσει επωνύμως τη συμπαράστασή τους προς τον Εμίλιο, δεκάδες ομάδες έχουν δημιουργηθεί στο Facebook, ενώ πολλοί είναι οι επιχειρηματίες που του προσφέρουν δουλειά. Οι επιπτώσεις της στρατηγικής του τρόμου είναι πάντως ορατές και εδώ. Ο διαχειριστής μιας ομάδας του Facebook, με τον οποίο ήλθε σε επαφή η Ελ Παΐς, ζήτησε να μη δημοσιευτεί ούτε το δικό του όνομα ούτε το όνομα της ομάδας, ώστε να μην υπάρξουν αντίποινα. «Όταν δημιουργήθηκε ο θόρυβος», είπε, «πολλοί μου είπαν να κλείσω την ομάδα. Δεν το έκανα. Αναγκάστηκα όμως να βγω, να χάσω τα δικαιώματα που είχα ως διαχειριστής, και να ξαναμπώ ως απλό μέλος».
Με αυτή τη στρατηγική του τρόμου θα βρεθούν αντιμέτωποι και οι Σοσιαλιστές μετά τις εκλογές της περασμένης Κυριακής, αφού φαίνεται πως θα κληθούν να κυβερνήσουν την περιοχή για πρώτη φορά από τότε που κέρδισε ευρεία αυτονομία, το 1980. Οι υπέρμαχοι της ανεξαρτησίας αποτελούν πλέον μειοψηφία. Ενδιαφέρον, ανησυχητικά ενδιαφέρον.
Αυτόχειρες και ιδιοφυΐες
Ο πιο γνωστός είναι ο Λούντβιχ. Ο πιο πεισματάρης όμως, κι από μια άποψη ο πιο «τρελός», ήταν ο Πάουλ.
O πατριάρχης της οικογένειας ήταν ο Καρλ Βίτγκενσταϊν (1847-1913), ένας μεγιστάνας του χάλυβα, των όπλων και του τραπεζικού τομέα. Με τη γυναίκα του, τη συνεσταλμένη Λεοπολντίν, έκαναν εννιά παιδιά. Τα τρία από τα πέντε αγόρια αυτοκτόνησαν: ο Χανς πνίγηκε στη λίμνη Οκιτσόμπι της Φλόριντα, ο Ρούντι ήπιε ένα ποτήρι γάλα με κυάνιο σε ένα εστιατόριο του Βερολίνου και ο Κουρτ φύτεψε μια σφαίρα στο κεφάλι του ενώ υπηρετούσε για την αυστροουγγρική μοναρχία στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Από τα τέσσερα κορίτσια, το ένα πέθανε πριν ενηλικιωθεί. Δύο από τα υπόλοιπα τρία παντρεύτηκαν, για να δουν κάποια στιγμή τους συζύγους τους να παραφρονούν και τον έναν να αφαιρεί τη ζωή του.
Πολύ θανατικό σε αυτή την οικογένεια. Αλλά και μεγάλα μυαλά. Το ένα από τα δύο αγόρια που δεν αυτοκτόνησαν, ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν (1889-1951), έμελλε να γίνει ο μεγαλύτερος ίσως φιλόσοφος του 20ού αιώνα. Η ζωή του, όπως περιγράφεται στο συναρπαστικό βιβλίο του Αλεξάντερ Γουο «Ο Οίκος των Βίτγκενσταϊν» (Εκδ. Doubleday), ήταν πολύ ταραχώδης. Αναζητώντας έναν μέντορα, επέλεξε πρώτα τον διάσημο φυσικό Λούντβιχ Μπόλτσμαν, που πρόλαβε να κρεμαστεί πριν οι δύο άνδρες γνωριστούν, και στη συνέχεια τον Μπέρτραντ Ράσελ, ο οποίος υπέκυψε ύστερα από ασφυκτικές πιέσεις του μετέπειτα φιλοσόφου. Στη διάρκεια της θητείας του στον αυστριακό στρατό έγραψε το πρώτο του φιλοσοφικό έργο, τη Λογικο-φιλοσοφική Πραγματεία. Ύστερα έκανε τον δάσκαλο σε ένα φτωχό χωριό των Άλπεων (αλλά κτύπαγε πολύ δυνατά τα παιδιά κι έφυγε νύχτα), ασχολήθηκε με την αρχιτεκτονική, για να αφοσιωθεί τελικά στη φιλοσοφία όταν μετακόμισε στο Κέμπριτζ.
Όπως γράφει όμως ο Τζιμ Χολτ στο λογοτεχνικό ένθετο των Νιου Γιορκ Τάιμς, αυτός που λάμπει στο βιβλίο είναι ο άλλος αδελφός, ο Πάουλ Βίτγκενσταϊν (1887-1961). Τιμώντας τη μουσική παράδοση της οικογένειας (που στο σπίτι είχε επτά πιάνα και κάθε τόσο καλούσε σε συναυλίες ανθρώπους σαν τον Μάλερ, τον Ρίχαρντ Στράους και τον Μπραμς), ξεκίνησε ως πιανίστας τις παραμονές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (ο διευθυντής της ορχήστρας αυτοκτόνησε, αλλά αυτό δεν μας εκπλήσσει πια). Στη διάρκεια του πολέμου έχασε το δεξί του χέρι από σφαίρα. Αλλά δεν πτοήθηκε: αιχμάλωτος των Ρώσων στη Σιβηρία, βάλθηκε να παίζει καθημερινά με τα παγωμένα δάκτυλα του αριστερού του χεριού σε ένα ξύλινο κουτί ένα κομμάτι του Σοπέν που είχε απομνημονεύσει. Ο σκοπός του ήταν να φτάσει σε ένα σημείο όπου θα έκανε ακόμη και τα πιο ασκημένα αυτιά να ξεχάσουν ότι είχε μόνο ένα χέρι. Και τα κατάφερε: στα κονσέρτα που έδινε μέχρι τον θάνατό του γοήτευε το κοινό, και ιδιαίτερα τις γυναίκες. Ήταν δε και επιλεκτικός. «Σας ευχαριστώ για τη σύνθεσή σας», έγραψε κάποτε στον Προκόφιεφ, «αλλά δεν καταλαβαίνω ούτε μια νότα και δεν πρόκειται να την παίξω».
Μην εμπιστεύεστε τους τραπεζίτες!
Αν υπήρχε στοιχειώδης δικαιοσύνη στον κόσμο, οι τραπεζίτες που ευθύνονται για την οικονομική κρίση θα έπρεπε να βρίσκονται στη φυλακή.
Εκεί θα ήταν ασφαλείς και από το λιντσάρισμα.
O Βρετανός δημοσιογράφος Άντριου Ρόουνσλι ομολογουμένως το τραβάει λιγάκι. Αν υποθέσουμε - έγραψε την περασμένη Κυριακή στην Ομπζέρβερ - ότι δεν θα γίνει δεκτή η πρόταση να κρεμάσουμε ανάποδα τον σερ Φρεντ Γκούντγουιν, να του ξεριζώσουμε τα έντερα όσο είναι ακόμα ζεστά και σπαρταράνε, να του τα χώσουμε στο άπληστο στόμα του και να εκθέσουμε το κομμένο του κεφάλι κρεμασμένο από ένα καρφί στον Τower of Lοndon, μπορούμε να συμβιβαστούμε με το να τον πυροβολήσουμε;
Ο προαναφερθείς κύριος ήταν διοικητής της Royal Βank of Scotland. Και από τη θέση αυτή την οδήγησε στη χρεοκοπία. Παρά ταύτα, αρνείται να παραιτηθεί έστω και από ένα μέρος της παχυλής του σύνταξης, που φτάνει τα 720.000 ευρώ τον χρόνο. Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, μάλιστα, σκέπτεται να φύγει από την Αγγλία για μερικούς μήνες μέχρις ότου καταλαγιάσει ο θόρυβος. Ο πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά του «απαράδεκτη και αδικαιολόγητη». Αλλά δεν δείχνει διατεθειμένος να λάβει κάποιο μέτρο. Παρόλο που το τραπεζικό σύστημα της Αγγλίας έχει ουσιαστικά εθνικοποιηθεί, η κυβέρνηση διστάζει να ασκήσει τον αναγκαίο έλεγχο. Το επιχείρημα που χρησιμοποιεί είναι ότι υπάρχει κίνδυνος να χάσουν οι πολίτες την εμπιστοσύνη τους προς το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Μα η εμπιστοσύνη αυτή έχει προ πολλού καταρρακωθεί.
Πιο τολμηρός από τον Βρετανό πρωθυπουργό, ο Μπαράκ Ομπάμα προειδοποίησε τους τραπεζίτες ότι πρέπει να αποδεχθούν μείωση του μισθού τους και να ξεχάσουν τα μπόνους μέχρις ότου οι φορολογούμενοι πάρουν πίσω τα χρήματα που έχασαν. Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν έχει βέβαια αποφασίσει ακόμη να προχωρήσει σε πραγματικές εθνικοποιήσεις. Αργά ή γρήγορα θα το κάνει: οι ζημιές των τραπεζών, με πρώτες τη Citibank και την Βank of Αmerica, μετρώνται πλέον σε τρισεκατομμύρια. Και ο μόνος τρόπος να σωθεί το σύστημα είναι να επενδύσει μαζικά η κυβέρνηση στις τράπεζες αυτές. Τα ανταλλάγματα, όμως, πρέπει να είναι ουσιαστικά, αφού οι τραπεζίτες είναι αδίστακτοι και ανά πάσα στιγμή μπορεί να πάρουν το ταμείο και να φύγουν.
Τα συμπεράσματα μιας πρόσφατης μελέτης είναι αποκαλυπτικά. Δύο οικονομολόγοι του Πανεπιστημίου του Σικάγου, οι Ατίφ Μιάν και Αμίρ Σουφί, διαπίστωσαν ότι την περίοδο 2002- 2007 τα επισφαλή δάνεια ήταν περισσότερα σε εκείνες ακριβώς τις περιπτώσεις που τα δάνεια αυτά τιτλοποιούνταν από τις τράπεζες και πωλούνταν σε άλλα επενδυτικά ιδρύματα. Με άλλα λόγια, οι τράπεζες εκμεταλλεύτηκαν την έλλειψη εμπειρίας αυτών των νέων αγοραστών για να τους πουλήσουν δάνεια που γνώριζαν ότι είναι εύθραυστα, κρατώντας για τον εαυτό τους τους πιο σίγουρους τίτλους. Με αυτόν τον τρόπο, βέβαια, παρασύρθηκαν και οι ίδιες από τη δίνη που προκάλεσαν. Και τώρα προσπαθούν να ξεμπερδέψουν ψελλίζοντας μερικές συγγνώμες...
Καμικάζι με μακαρόνια
«Η ισραηλινή πολιτική αποκλεισμού της Γάζας μπορεί να ανακεφαλαιωθεί σε μία λέξη. Και η λέξη αυτή δεν είναι η ασφάλεια, αλλά η τιμωρία». Κένεθ Ροθ, διευθυντής της οργάνωσης Ηuman Rights Watch.
Το τσιμέντο, σύμφωνα με το Ισραήλ, έχει διπλή χρήση. Εκτός από την κατασκευή σπιτιών, χρησιμεύει και για την κατασκευή των τούνελ μέσω των οποίων η Χαμάς μεταφέρει όπλα από την Αίγυπτο. Άρα, η παραγωγή του έπρεπε να σταματήσει. Από τα 27 εργοστάσια τσιμέντου που υπήρχαν λοιπόν στη Γάζα, τα επτά καταστράφηκαν ολοσχερώς στη διάρκεια των πρόσφατων επιδρομών της ισραηλινής αεροπορίας και άλλα δέκα υπέστησαν σοβαρές ζημιές. «Τα εργοστάσια αυτά δεν συνιστούσαν κανέναν κίνδυνο, κι εμείς είχαμε άριστες σχέσεις με τους Ισραηλινούς» λέει στη Μοντ ο Τζαμίλ Αμπού Εϊντά που είχε τέσσερα εργοστάσια κοντά στο μεθοριακό πέρασμα Κάρνι. «Ο πόλεμος αυτός είχε στόχο τους αμάχους και τη βιομηχανία, όχι τη Χαμάς».
Με τα μακαρόνια, τα πράγματα είναι απλούστερα. Σύμφωνα πάντα με το Ισραήλ αποτελούν είδος πολυτελείας, όπως οι φακές και ο τοματοπολτός. Και για τον λόγο αυτό, τα τρόφιμα αυτά περιλαμβάνονται στον κατάλογο των ειδών που απαγορεύεται η εισαγωγή τους στη Γάζα. Το πληροφορήθηκε, προς μεγάλη του έκπληξη, από τον ίδιο τον υπουργό Αμύνης Εχούντ Μπαράκ ο γερουσιαστής Τζον Κέρι, που επισκέφθηκε πρόσφατα την περιοχή. «Μπορείτε να μου θυμίσετε πότε εξερράγησαν πρόσφατα βόμβες φακής;» σάρκασε ο βουλευτής Μπράιαν Λερντ που μετείχε στην αποστολή. «Φοβάστε ότι ο επόμενος καμικάζι θα είναι οπλισμένος με μακαρόνια;».
Το Ισραήλ απαγορεύει επίσης την εισαγωγή ακουστικών βαρηκοΐας, διότι ο υδράργυρος που περιέχουν οι μπαταρίες τους θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή χημικών όπλων. Όπως και τα σχολικά τετράδια, προφανώς με το επιχείρημα ότι χρησιμεύουν για την εκπαίδευση των αυριανών καμικάζι: σύμφωνα με μη κυβερνητικές οργανώσεις, πέντε φορτηγά με τετράδια έχουν αναγκαστεί να επιστρέψουν στο Ισραήλ μετά το τέλος του πολέμου, αφού οι ισραηλινές δυνάμεις δεν επέτρεψαν την είσοδό τους στη Γάζα. Ο κατάλογος είναι μακρύς- και ανανεώνεται συνεχώς. «Κάθε μέρα ανακαλύπτουμε ότι απαγορεύεται κάποιο καινούργιο είδος», λέει ο Κρίστοφερ Γκάνες, εκπρόσωπος της οργάνωσης του ΟΗΕ που είναι υπεύθυνη για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες.
Σε αυτό το κλίμα της παράνοιας, αναρωτιέται κανείς τι νόημα έχει η προχθεσινή απόφαση της συνόδου δωρητών να διαθέσει 3 δισεκατομμύρια δολάρια για την ανοικοδόμηση της Γάζας. Πρώτα απ΄ όλα, επισημαίνει σε κύριο άρθρο της η Γκάρντιαν, το Ισραήλ μπορεί ανά πάσα στιγμή, με οποιοδήποτε πρόσχημα, να καταστρέψει οτιδήποτε ανοικοδομείται. Κι ύστερα, πώς στην ευχή θα ανοικοδομηθούν χωρίς τσιμέντο τα 14.000 σπίτια, 219 εργοστάσια και 240 σχολεία που κατεδάφισε ή κατέστρεψε ο ισραηλινός στρατός; Η Χίλαρι εξακολουθεί να επιρρίπτει όλες τις ευθύνες στη Χαμάς. Την ίδια ώρα, οι Ισραηλινοί προωθούν μυστικά ένα σχέδιο διπλασιασμού των οικισμών στη Δυτική Όχθη...
Κόλαση στη Δύση
«Μας ασκούν μια μορφή εκβιασμού. Όταν δεν δεχόμαστε να συλλάβουμε λαθρομετανάστες στα πάρκα, τις εισόδους του μετρό ή τους τηλεφωνικούς θαλάμους, μας απειλούν με απόλυση ή δυσμενή μετάθεση». Ισπανοί αστυνομικοί, στην Ελ Μούντο.
Πολλά μειονεκτήματα θα μπορούσε να βρει κανείς στην τελευταία ταινία του Κώστα Γαβρά, τoν «Παράδεισο στη Δύση». Κάποιοι φίλοι τη βρήκαν αφελή, προβλέψιμη, γεμάτη κλισέ. Το βέβαιο είναι πως αφού δεις αυτή την ταινία, δεν μπορείς πια να αντιμετωπίζεις το ζήτημα της λαθρομετανάστευσης με το ίδιο μάτι. Σε κάθε πρόσωπο κυνηγημένου βλέπεις τον Ηλία. Κάθε φορά που διαβάζεις για τον πνιγμό κάποιων απελπισμένων που τους πήραν ό,τι είχαν και δεν είχαν και στη συνέχεια τους παράτησαν στη μέση του πελάγους, σου έρχονται στο μυαλό τα πτώματα που ξεβράστηκαν στην Κρήτη και τα φωτογράφιζαν οι γυμνιστές για να τα περιλάβουν στις ταξιδιωτικές τους διηγήσεις.
Από την Ιταλία του Μπερλουσκόνι δεν περιμέναμε τίποτα καλύτερο. Το κέντρο υποδοχής της Λαμπεντούζα έχει μετατραπεί σε κέντρο ταχέων απελάσεων, οι συνθήκες κράτησης είναι άθλιες, κάθε τόσο ξεσπούν συγκρούσεις ανάμεσα σε αστυνομικούς και λαθρομετανάστες. Πώς έφτασε όμως η σοσιαλιστική κυβέρνηση του Χοσέ Λουίς Θαπατέρο να στέλνει στα αστυνομικά τμήματα ποσοστώσεις για τους clandestinos; Τριάντα πέντε συλλήψεις την εβδομάδα: αυτό αναφέρει, για παράδειγμα, η οδηγία που έχει δοθεί σε ένα αστυνομικό τμήμα του Βαγιέκας, νοτιοδυτικά της Μαδρίτης. Η πρακτική αυτή ξεκίνησε τον περασμένο Οκτώβριο. Η αστυνομία κυνηγάει λαθρομετανάστες παντού, στα αεροδρόμια, τους σιδηροδρομικούς σταθμούς, τις εισόδους του μετρό, τα εργοτάξια, ακόμη και στη μέση του δρόμου. Όπως σημειώνει η Λιμπερασιόν, η εντολή είναι να δίνεται προτεραιότητα στους Μαροκινούς, που ο επαναπατρισμός τους είναι φτηνότερος σε σχέση με τους Λατινοαμερικανούς...
Το 2005, όταν η ανάπτυξη έφτανε το 4%, η ισπανική κυβέρνηση νομιμοποίησε σε διάστημα τριών μηνών 580.000 λαθρομετανάστες. Ο Σαρκοζί και άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν εξαπολύσει τότε μια σφοδρή επίθεση εναντίον του Θαπατέρο, για να λάβουν την απάντηση ότι οι μετανάστες είναι απαραίτητοι στην ισπανική οικονομία. Τέσσερα χρόνια αργότερα, με την ανεργία να φτάνει το 14%, η κατάσταση έχει ανατραπεί: οι έλεγχοι στα σύνορα έχουν ενισχυθεί, το διάστημα παραμονής στα κέντρα «υποδοχής» έχει αυξηθεί και οι απελάσεις είναι μαζικές (πάνω από 100.000 από το 2007). Ο υπουργός Εσωτερικών Πέρεθ Ρουμπαλκάμπα θεωρείται πλέον πρότυπο αποτελεσματικότητας σε όλη την Ευρώπη. Μερικές φορές, βέβαια, γίνονται λάθη, όπως στην περίπτωση ενός Καναδού ερευνητή με καταγωγή από την Γκάνα, του Τζέιμς Αουέγια, που είχε προσκληθεί σε ένα σεμινάριο στη Μαδρίτη. Ενώ βρισκόταν στο Μπαράχας για να επιστρέψει στη χώρα του, ξαφνικά οι αστυνομικοί τον πέταξαν κάτω και του πέρασαν χειροπέδες. Τελικά είχε γίνει λάθος, του ζήτησαν συγγνώμη, αλλά κάτι το χρώμα του δέρματός του, κάτι οι ποσοστώσεις, δεν φταίνε κι αυτοί, έχει στρες αυτή η ρημάδα η δουλειά, πρέπει να υπάρχει κατανόηση.