Ταξική δικαιοσύνη

Η Μπάρμπαρα Ε. έκανε ένα λάθος. Όταν προσελήφθη στο σούπερ μάρκετ δεν φρόντισε να υπάρχει στο συμβόλαιό της ένας όρος, μια ρήτρα όπως λένε, που να την προστατεύει από τα «διαφυγόντα κέρδη».

Το καπιταλιστικό σύστημα, γράφει ο Γάλλος οικονομολόγος Ζαν-Πολ Φιτουσί στη Ρεπούμπλικα , χαρακτηρίζεται από τη σύγκρουση δύο αρχών. Η μία είναι η αγορά και η ανισότητα (ένα ευρώ, μία ψήφος) και η άλλη είναι η δημοκρατία και η ισότητα (ένα άτομο, μία ψήφος). Η σύγκρουση αυτή είναι δυναμική, υπό την έννοια ότι επιτρέπει στο σύστημα να προσαρμόζεται χωρίς να καταφεύγει στη ρήξη, όπως συμβαίνει με τα συστήματα (π.χ. το σοβιετικό) που χαρακτηρίζονται από μία και μόνη οργανωτική αρχή. Αυτό που απαιτείται, και ερευνάται διαρκώς, είναι μια ενδιάμεση οδός, ένας συμβιβασμός.

Οι Γερμανοί δικαστές που καταδίκασαν την Μπάρμπαρα Ε. προφανώς στερούνται τόσο θεωρητικής παιδείας όσο και ευαισθησίας. Με βάση το γράμμα του νόμου, έχουν δίκιο: η 50χρονη Μπάρμπαρα απολύθηκε από σούπερ μάρκετ του ανατολικού Βερολίνου, στο οποίο εργαζόταν τα τελευταία τριάντα ένα χρόνια ως ταμίας, με την κατηγορία ότι οικειοποιήθηκε δύο κουπόνια αξίας 48 και 82 λεπτών που είχε ξεχάσει ένας πελάτης. Το εργατικό δικαστήριο του Βερολίνου επικύρωσε αυτή την εβδομάδα την απόλυση της γυναίκας, κάνοντας δεκτό το επιχείρημα των εργοδοτών της ότι έχασε την εμπιστοσύνη τους. «Το ποσό δεν έχει σημασία», είπε ο δικηγόρος της αλυσίδας σούπερ μάρκετ Κaiser. «Ένας ταμίας πρέπει να είναι απολύτως αξιόπιστος και 100% έντιμος».

Η απαίτηση αυτή ισχύει άραγε μόνο για τους ταμίες; Το ποσοστό της αξιοπιστίας και της εντιμότητας διαφέρει ανάλογα με τη θέση που κατέχει κάποιος σε μια επιχείρηση; Οι δικαστές δεν θα έπρεπε να λάβουν υπόψη τους αφενός τον «πρότερο έντιμο βίο» της υπαλλήλου και αφετέρου το γενικότερο κλίμα που έχει δημιουργηθεί λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης; Με άλλα λόγια, δεν θα έπρεπε να αναζητήσουν έναν συμβιβασμό ανάμεσα στους νόμους της αγοράς και τους νόμους της δημοκρατίας;

Το βέβαιο είναι ότι η απόλυση της Ε., που είναι πλέον γνωστή ως «Έμελι», έχει προκαλέσει σοκ σε όλη τη Γερμανία. Η ίδια αρνείται την κατηγορία και οι υποστηρικτές της λένε ότι τιμωρήθηκε λόγω της συνδικαλιστικής δράσης της: το 2007, όταν η αλυσίδα άλλαξε ιδιοκτήτες, είχε οργανώσει απεργίες με αίτημα μισθολογικές αυξήσεις. Εδώ και μήνες γίνονται διαδηλώσεις με το σύνθημα «Συμπαράσταση στην Έμελι», έχουν δημιουργηθεί σχετικές ιστοσελίδες, ενώ ο δικηγόρος της θα προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. «Πρόκειται για σκάνδαλο», λέει η Κάρολα Μπλουμ, επικεφαλής της αριστερής πτέρυγας του δημοτικού συμβουλίου του Βερολίνου. «Η απώλεια 1,30 ευρώ οδηγεί σε μια απόλυση, τη στιγμή που οι υπεύθυνοι για ζημιές δισεκατομμυρίων χρυσώνονταν με τεράστια μπόνους».

Υπάρχει μια έκφραση, λίγο παλιά, για όλα αυτά: ταξική δικαιοσύνη.