Δευτέρα, Δεκεμβρίου 27, 2010

Καταδικασµένη να ζήσει




Ο χρόνος τελειώνει µε την Ευρώπη βυθισµένη σε πολλαπλή κρίση: κρίση ταυτότητας, κρίση ηγεσίας, κρίση αξιοπιστίας. Για να χρησιµοποιήσουµε όµως το κλισέ των ηµερών, «είναι πολύ µεγάλη για να πεθάνει».

Το 1994, δύο εξέχοντες γερµανοί Χριστιανοδηµοκράτες, ο Καρλ Λάµερς και ο (σηµερινός υπουργός Οικονοµικών) Βόλφγκανγκ Σόιµπλε ζήτησαντη δηµιουργία µιας οµόσπονδης Ευρώπης σε γαλλογερµανικά θεµέλια.Την ίδια έκκληση απηύθυνε έξι χρόνια αργότερα ένας Πράσινος, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Γιόσκα Φίσερ, µε τη συµφωνία του σοσιαλδηµοκράτη καγκελάριου Γκέρχαρντ Σρέντερ. Αλλά οι φωνές αυτές από όλο το πολιτικό φάσµα της Γερµανίας έπεσαν στο κενό. Ο αγγλικός Τύπος εξέφρασε τον αποτροπιασµό του: «Η Γερµανία θέλει να αποµονώσει τη Μεγάλη Βρετανία», έγραψαν οι «Τάιµς». Και ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών, ο Ιµπέρ Βεντρίν, αρκέστηκε να πει ότι η πρόταση του γερµανού οµολόγου του εντασσόταν σε µια µακροπρόθεσµη προοπτική.

Από τότε κύλησε πολύ νερό στ’ αυλάκι. Και το ευρωπαϊκό οικοδόµηµα δέχθηκε δύο ισχυρά πλήγµατα: το ΟΧΙ των Γάλλων και των Ολλανδών στη Συνθήκη της Λισαβώνας και την οικονοµική κρίση. Η διαχείριση της τελευταίας, γράφει ο Ζακ Ζυλλιάρ στο περιοδικό «Μαριάν», επιβεβαίωσε ότι οι ευρωπαϊκοί θεσµοί δεν αποτελούν κέντρα λήψης αποφάσεων, αλλά εργαλεία συνεννόησης µεταξύ των ευρωπαϊκών δυνάµεων. Ο βαν Ρόµπαϊ, η Κάθριν Αστον και ο Μπαρόζο µοιάζουν µε τους διοικητές ενός µεξικανικού στρατού ατάκτων. Ο Χένρι Κίσινγκερ, από εκεί που ζητούσε έναν αριθµό για να τηλεφωνήσει στην Ευρώπη, απέκτησε καµιά δεκαριά. Αλλά όποιος ετοιµάζεται να γιορτάσει τον θάνατο της ευρωπαϊκής ιδέας θα απογοητευτεί. Πρώτον, επειδή η ιδέα αυτή αντιστοιχεί σε ένα ιστορικό κίνηµα παλιό, ισχυρό και ακατανίκητο. ∆εύτερον, επειδή ανταποκρίνεται στη βούληση των λαών. Τρίτον, επειδή δεν υπάρχει εναλλακτική λύση. Η Ευρώπη είναι καταδικασµένη να ζήσει και να αναπτυχθεί.

Η ιδιαιτερότητα της Ευρώπης, σηµειώνει ο γάλλος δηµοσιογράφος, είναι ότι δεν περιορίζεται σε µια εδαφική πραγµατικότητα, αλλά αποτελεί µια «ρυθµιστική ιδέα». Σύµφωνα µε τον Καντ, µια τέτοια ιδέα δεν µπορεί να πραγµατοποιηθεί στο σύνολό της, προσανατολίζει όµως και διαµορφώνει τη δράση. Η δηµοκρατία ή η δικαιοσύνη είναι αρχές ουσιαστικές για τη δράση, κανείς δεν περιµένει όµως να τις δει να εφαρµόζονται στην εντέλεια. Ας πάρουµε το παράδειγµα µιας ιδανικής παρτίδας τένις. Σε µια τέτοια παρτίδα, κάθε µπαλιά θα ήταν τόσο ιδανικά σχεδιασµένη, ώστε ο αντίπαλος δεν θα µπορούσε να την αποκρούσει. Στην ίδια όµως αυτή ιδανική παρτίδα, ο αντίπαλος θα διέθετε την ταχύτητα, τη δεξιοτεχνία και τη δύναµη για να αποκρούσει αυτή την µπαλιά. Είναι φανερό ότι µια τέτοια παρτίδα είναι αδύνατη. Ενας αγώνας τένις είναι δυνατός µόνο χάρις στις ατέλειες των παικτών. ∆εν είµαστε θεοί. Οι Ευρωπαίοι δεν είναι θεοί. Αλλά αυτός είναι ο λόγος που µπορούν να παίζουν στο ίδιο γήπεδο.

Πέμπτη, Δεκεμβρίου 23, 2010

Ο σύµµαχος των ανέργων




Μέχρι τώρα, το µεγαλύτερο µέρος της κριτικής στη Γαλλία προς τον Ντοµινίκ Στρος-Καν προερχόταν από τη ριζοσπαστική Αριστερά. Η επιµονή όµως της τρόικας να επιβάλλει µέτρα λιτότητας στις ευρωπαϊκές χώρες που αντιµετωπίζουν οικονοµικά προβλήµατα οδηγεί και σοσιαλιστές να λαµβάνουν ανάλογη θέση. Μιλώντας έτσι την περασµένη Κυριακή στην τηλεόραση, ο Αρνώ Μοντεµπούρ εξέφρασε τις αµφιβολίες του για το κατά πόσο θα ήταν ορθή ενδεχόµενη επιλογή του κόµµατός του να υποστηρίξει την υποψηφιότητα του DSK για την προεδρία.

«∆εν συµφωνώ µε αυτά που κάνει το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο», είπε. «Το να υποχρεώνεις τους γενναίους Ιρλανδούς, αλλά και ολόκληρο το ευρωπαϊκό σύστηµα, να πληρώνουν το κόστος µιας κρίσης για την οποία ευθύνονται οι τράπεζες είναι ένα σοβαρό λάθος, γιατί όλα αυτά τα προγράµµατα λιτότητας είναι βέβαιο ότι θα επιδεινώσουν την κατάσταση». Ο 40χρονος βουλευτής έχει ασφαλώς προσωπικό συµφέρον να τα βάζει µε τον διευθυντή του ∆ΝΤ: έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα διεκδικήσει και ο ίδιος το χρίσµα για την προεδρία. Το βέβαιο όµως είναι ότι όσο τα µέτρα λιτότητας που εφαρµόζονται στην Ευρώπη οδηγούν σε αδιέξοδο, τόσο θα πολλαπλασιάζονται οι κριτικές προς εκείνους που τα επιβάλλουν. Κι αυτός που θα υποστεί τη µεγαλύτερη ζηµιά θα είναι χωρίς αµφιβολία ο πρώην υπουργός Οικονοµικών της Γαλλίας. Το περιβάλλον του επισηµαίνει ότι ο DSK είναι ένας κλασικός Κεϊνσιανός. Αυτός δεν είναι που συνέταξε το εκλογικό πρόγραµµα των σοσιαλιστών το 1997; Αυτός δενβρίσκεται πίσω από την εβδοµάδα των 35 ωρών ή το πρόγραµµα για την απασχόληση των νέων; «Ο Ντοµινίκ Στρος-Καν είναι δηµοφιλής γιατί, προς το παρόν, ενσαρκώνει τη φιγούρα του σοφού, που βρίσκεται µακριά από την άµεση πολιτική διαµάχη», σηµείωνε πριν από λίγο καιρό ο πολιτειολόγος Φρεντερίκ Σαβικί. Προς το παρόν. Γιατί οι εικόνες από τους δρόµους της Αθήνας,του ∆ουβλίνου ή της Λισαβώνας ίσως να αλλάξουν ριζικά τα δεδοµένα.

Ακούγεται παράδοξο, αλλά είναι αλήθεια. Ισως η µεγαλύτερη ελπίδα των ευρωπαίων ανέργων να ακούει στο όνοµα Ντοµινίκ Στρος-Καν. Εκτός αν είναι πια πολύ αργά και έχουν όλα κριθεί.

Τετάρτη, Δεκεμβρίου 22, 2010

Ισπανική προβοκάτσια




Αυτό πραγµατικά είναι απαράδεκτο. Την ώρα που το κίνηµα των καπνιστών στην Ελλάδα βρίσκεται κοντά στη νίκη – ουσιαστικά έχει ήδη νικήσει - οι ισπανοί συναγωνιστές εγκαταλείπουν τον αγώνα. Και η µεσογειακή αλληλεγγύη;

Η σκηνή είναι από δηµοφιλές καφέ στο κέντρο της Αθήνας. Καπνίζουν σχεδόν όλοι. Ενα µέλος της ισχνής µειονότητας πλησιάζει τον νεαρό πίσω από το ταµείο. «Συγγνώµη για την ενόχληση, αλλά δεν θα µπορούσατε να κρατήσετε µια γωνιά για τους µη καπνιστές;». «∆υστυχώς δεν γίνεται, όλοι θέλουν να καπνίσουν και όπως καταλαβαίνετε δεν µπορώ να τους πω τίποτα». «Τι εννοείτε; Και ο νόµος;». «Ποιος νόµος; Καταργήθηκε!». «Αλήθεια; Το ακούσατε στην τηλεόραση; Το ανακοίνωσε ο υπουργός;». «∆εν βλέπω ποτέ τηλεόραση». «Και ποιος σας το είπε; Οι φίλοι σας;».«Ναι, οι φίλοι µου». «∆ηλαδή, κάθεστε ας πούµε µε τους φίλους σας και καταργείτε τους νόµους;». «Εν πάση περιπτώσει, κύριε, αν δεν καπνίζετε ας µας το λέγατε όταν µπήκατε για να το λάβουµε υπόψη µας».

Ο ταλαίπωρος µη καπνιστής ήταν πράγµατι ασυγχώρητος, αν όχι προκλητικός. Πρώτον, αγνοούσε τη Χάρτα των ∆ικαιωµάτων των Καπνιστών, η οποία εµπλουτίζεται καθηµερινά µε νέες διατάξεις (για παράδειγµα: «∆εν θέλω δίπλα µου µη καπνιστές»). ∆εύτερον, θεωρούσε ότι «ο Ελληνας» σηκώνει από απαγορεύσεις – και ειδικά σε εποχές οικονοµικής κρίσης. Τρίτον, και το κυριότερο, δεν είχε ενηµερωθεί ότι ο νόµος καταργήθηκε! ∆ικαίως λοιπόν κατέβασε το κεφάλι και αποχώρησε ντροπιασµένος.

Μόνο προβοκάτσια µπορεί έτσι να χαρακτηριστεί η ψήφιση, χθες το βράδυ, από την ισπανική Βουλή του νέου, ιδιαίτερα αυστηρού αντικαπνιστικού νόµου. Με βάση αυτόν τον νόµο, που προτάθηκε από την ψευτοσοσιαλιστική κυβέρνηση Θαπατέρο και έχει εγκριθεί ήδη από τη Γερουσία, όλα τα µπαρ και τα εστιατόρια µετατρέπονται σε ζώνες όπου απαγορεύεται εντελώς το κάπνισµα. Χώροι για τους καπνιστές παύουν να υπάρχουν και όποιος θέλει να καπνίσει θα βγαίνει στον δρόµο. Η µοναδική παραχώρηση που έκανε η κυβέρνηση είναι ο νόµος να µην αρχίσει να ισχύει από την Πρωτοχρονιά, αλλά από την εποµένη.

Το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι αυτοί οι ξενέρωτοι οι Ισπανοί φαίνεται πως ετοιµάζονται να υπακούσουν. Καλά, τόσο πολύ φοβούνται; Μήπως χρειάζονται επειγόντως ένα φροντιστήριο αντίστασης από τους υπερήφανους έλληνες θεριακλήδες; Ή µήπως πείστηκαν από την προπαγάνδα των αρχών που υποστηρίζουν για παράδειγµα ότι κάθε χρόνο χάνουν τη ζωή τους 1.000 γκαρσόνια στα µπαρ από καρκίνο των πνευµόνων ο οποίος οφείλεται στο δευτερογενές κάπνισµα; Πού τα πουλάνε αυτά τα παραµύθια; Και, εν πάση περιπτώσει, τι είναι χίλιες ζωές µπροστά στα δικαιώµατα των καπνιστών;

Ανάλογοι αντιδηµοκρατικοί νόµοι έχουν υιοθετηθεί – και εφαρµόζονται σχολαστικά – σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αλλά όπως έγραφε χθες ο εξ αριστερών γείτονας, οι Ελληνες αντιστέκονται στους βαρβάρους.

Τρίτη, Δεκεμβρίου 21, 2010

Οι πιο µεγάλοι προβοκάτορες




«Προβοκάτορας είναι εκείνος που προκαλεί αντίδραση παραβιάζοντας την καθεστηκυία τάξη. Είναι σαφές ότι οι µεγάλες πρόοδοι της ανθρωπότητας σηµειώνονται πάντα µε αφετηρία κάποιες προκλήσεις».

Ο ορισµός αυτός ανήκει σ’ έναν καθ’ ύλην αρµόδιο: τον Τιερύ Αρντισσόν, πρώην διαφηµιστή, τηλεοπτικό παραγωγό και συγγραφέα του Λεξικού των προβοκατόρων, που µόλις κυκλοφόρησε στη Γαλλία από τις εκδόσεις Plon. Oπως λέει σε συνέντευξή του στη Μοντ, ο µεγαλύτερος προβοκάτορας της ιστορίας είναι ο Μαρσέλ Ντυσάν, ο πρώτος άνθρωπος που είπε πως «ό,τι κάνω είναι τέχνη αφού είµαι καλλιτέχνης, άρα αυτό το ουρητήριο είναι ένα έργο τέχνης». Υστερα απ’ αυτόν, η σύγχρονη τέχνη δεν είναι πια παρά µια επανάληψη. Η Σούπα Κάµπελ του Γουόρχολ, για παράδειγµα, δεν αποτελεί πρόκληση, αλλά επανάληψη. Αντίθετα, όταν ο Πινοντσέλι πήγε και κατούρησε µέσα στην «Κρήνη» του Ντυσάν, έκανε µια πραγµατικά προκλητική πράξη.

Στο Λεξικό συνυπάρχουν άνθρωποι που η πρόκληση ήταν γι’ αυτούς επάγγελµα και άνθρωποι που µε τις πράξεις τους ή µε τα δηµιουργήµατά τους θεωρήθηκαν στην εποχή τους προβοκάτορες. Η Σιµόν ντε Μπωβουάρ, για παράδειγµα, τάραξε τα νερά το 1949 µε το Δεύτερο φύλο. Ο Εντουάρ Μανέ µπορεί να µην ήθελε να προκαλέσει ζωγραφίζοντας την Ολυµπία ή το Πρόγευµα στη χλόη, αλλά τα έργα αυτά αντιµετωπίστηκαν τότε ως προκλήσεις, για να αποκτήσουν στη συνέχεια τον χαρακτήρα των κλασικών. Η Κοκό Σανέλ, πάλι, προκάλεσε όταν φόρεσε παντελόνι ή έκοψε τα µαλλιά της κοντά. Οσο για πολιτικούς, µάταια θα τους αναζητήσει κανείς σ’ αυτό το λεξικό. Γιατί όπως λέει ο συγγραφέας, «ο µεγαλύτερος προβοκάτορας ήταν ο Χίτλερ!».

∆εν υπάρχει όµως ο κίνδυνος να γίνει και η πρόκληση θεσµός; Φυσικά, απαντά ο Αρντισσόν. Oταν άρχισε να δουλεύει στην τηλεόραση, πριν από 25 χρόνια, υπήρχε µια «τηλεοπτική γλώσσα» πολύ προσεκτική, πολύ συµβατική. Εκείνος λοιπόν αποφάσισε να προκαλέσει µιλώντας για τα ναρκωτικά, το σεξ ή τα χρήµατα όπως µιλούσε µε τους φίλους του. Το πείραµα πέτυχε, η εκποµπή του είχε µεγάλη θεαµατικότητα, κάποια στιγµή όµως συνειδητοποίησε ότι είχε αρχίσει να κουράζει. Σήµερα θεωρεί ότι το πιο προκλητικό είναι να δίνεις τον λόγο σ’ εκείνους πουδεν τον έχουν και που δεν µπορούν να παρουσιάσουν τη δική τους αλήθεια. Σε µια νοσοκόµα που εργάζεται σε ένα γηροκοµείο, για παράδειγµα, και αναγκάζεται να δένει τους γέρους στα κρεβάτια τους σαν τα σκυλιά επειδή δεν υπάρχει προσωπικό να τους βοηθήσει. Μια τέτοια αφήγηση είναι πολύ πιο προκλητική και ανατρεπτική από το να προφέρεις µια «κακιά» λέξη.

Και τον ίδιο πώς τον βλέπουν οι νέοι, ως προβοκάτορα ή ως θεσµό; «Πιστεύω πως µε θεωρούν κοντά τους. Εναν παλιόφιλο. Μ’ αρέσει εκείνη η φράση του Ζακ Μπρελ: “Μας χρειάστηκε πολύ ταλέντο για να γεράσουµε χωρίς να γίνουµε ενήλικοι”»...

Δευτέρα, Δεκεμβρίου 20, 2010

Τελικά στραβός είναι ο γιαλός




Δεν µπορεί, θα τους ακούσατε τους βρυχηθµούς, κι ας είναι πια κάποιας ηλικίας αυτοί που τους ξεστόµισαν. Κι εσείς που τροµάξατε, κι οι άλλοι που αναθαρρήσατε, δικαιολογηµένοι είστε: ναι λοιπόν, η Αριστερά αφυπνίζεται!

Στο βιβλίο του «Το γλυκό τέρας. Γιατί η Δύση δεν πηγαίνει προς τα αριστερά» (εκδ. Garzanti), ο ιταλός γλωσσολόγος και συγγραφέας Ραφαέλε Σιµόνε υποστηρίζει ότι στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα η Αριστερά «πεθαίνει και µεταµορφώνεται». Ο σοσιαλισµός πέθανε – τονίζει – και το µόνο που µπορεί να κάνει πλέον η Αριστερά είναι να διεκδικεί τη διακυβέρνηση της µιας ή της άλλης χώρας για µικρότερο ή µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα, εγκαταλείποντας ριζοσπαστικές µεταρρυθµίσεις και µεγαλόπνοα προγράµµατα.

Με την εκτίµηση αυτή φαίνεται να συµφωνεί ο Ματ Μπράουνι, που διηύθυνε την προεκλογική εκστρατεία των Νέων Εργατικών το 2001 και το 2005. Το πρόβληµα της Αριστεράς στην Ευρώπη και τις Ηνωµένες Πολιτείες δεν είναι οι ιδέες, δήλωσε την περασµένη Δευτέρα στη Νέα Υόρκη, στο πλαίσιο µιας διήµερης εκδήλωσης του ιδρύµατος Παγκόσµια Πρόοδος. «Πιστεύουµε ότι οι προοδευτικές πολιτικές αρχές είναι σωστές», τόνισε. «Αυτό που έχει σηµασία είναι να διηγείσαι καλά την ιστορία και να οργανώνεσαι καλύτερα, ώστε το εκλογικό σώµα να εισπράττει το µήνυµά σου».

Η εκδήλωση πραγµατοποιήθηκε µε στόχο να βρεθούν τρόποι να αντιµετωπιστεί ο συντηρητικός πολιτικός λόγος και να αποκατασταθεί ο συνδετικός κρίκος της Αριστεράς µε τους ψηφοφόρους, και κυρίως τους νέους. Για να συµβεί αυτό, πρέπει να αναδυθούν νέες γενιές ηγετών. Και αποφασιστικό ρόλο σε αυτό, σύµφωνα µε τον Μπράουνι, µπορεί να παίξει η εµπειρία τριων ανδρών που ήταν παρόντες στη συνάντηση: του Τόνι Μπλερ, του Φελίπε Γκονθάλεθ και του Μπιλ Κλίντον. Τι πιστεύουν οι τρεις αυτοί βετεράνοι πολιτικοί; Οτι «δεν χρειάζεται να επανεφεύρουµε τίποτα, πρέπει απλώς να επανακαθορίσουµε τις αρχές µας, ώστε να τις προσαρµόσουµε στη σηµερινή συγκυρία». Να µελετήσουµε τα µεγάλα προβλήµατα της εποχής, όπως το εµπόριο και η οικονοµική κρίση, και να αναζητήσουµε µια (ελαφρώς) πιο προοδευτική πολιτική σε όλα τα επίπεδα.

Χασµουριέστε ήδη, κι έχετε δίκιο. Πρέπει να µην περνούσε µε τίποτα η ώρα αυτό το διήµερο. Σύµφωνα πάντως µε το ρεπορτάζ του El Periodico de Catalunya, υπήρξαν και στιγµές ευφορίας. Οπως, για παράδειγµα, όταν η 39χρονη ισπανίδα υπουργός Αµυνας Κάρµε Τσακόν – στην οποία η ευρωπαϊκή Αριστερά εναποθέτει πολλές ελπίδες – αποκάλυψε πόσων ετών ήταν όταν ο Γκονθάλεθ, ο Κλίντον και ο Μπλερ ανέλαβαν την εξουσία: 11, 21 και 25 αντιστοίχως. «Είµαστε λοιπόν τόσο µεγάλοι;» αναρωτήθηκαν οι τρεις γκεστ σταρ της εκδήλωσης. Ολα είναι σχετικά σ’ αυτή τη ζωή. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι µε τον ξύλινο λόγο δεν πρόκειται να δει η Αριστερά άσπρη µέρα. Οσο κι αν το έργο φαίνεται τιτάνειο, ο προοδευτικός λόγος πρέπει να επανεφευρεθεί.

Παρασκευή, Δεκεμβρίου 17, 2010

Ο Αθως είχε άλλη γνώµη




Πρώτα η είδηση, για όσους τυχόν την έχασαν: ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι διέψευσε ξανά τις προβλέψεις και κέρδισε µε τρεις ψήφους διαφορά την ψηφοφορία εµπιστοσύνης στο Κοινοβούλιο. Ηκρίση µετατοπίστηκε τώρα στο στρατόπεδο του µεγαλύτερου αντιπάλου του, του Τζανφράνκο Φίνι, αφού τρεις διαρροές που σηµειώθηκαν εκεί έκριναν το αποτέλεσµα. «Είµαι γαλήνιος, όπως πάντα», δήλωσε ο Μπερλουσκόνι– κι ας κάηκε η Ρώµη από έξαλλους διαδηλωτές που δεν µπορούσαν να πιστέψουν αυτό που είχε συµβεί. Το χειρότερο αλλά πολύ πιθανό σενάριο είναι το εξής: να γίνουν πρόωρες εκλογές µέσα στουςπροσεχείς µήνες και να τις κερδίσει ξανά ο Μπερλουσκόνι! Είπε βέβαια ότι στα 74 του ίσως να πρέπει να ετοιµάσει τη διαδοχή του, αλλά άµα τον ζητά ο λαός δεν µπορεί να τον απογοητεύσει...

Ο πρωταγωνιστής της εβδοµάδας (αν όχι της χρονιάς) στην Ιταλία δεν είναι όµως ο Μπερλουσκόνι,αλλά ο Αθως, η µασκότ του εµπορικού πλοίου «Jolly Amaranto». Για τον Αθω, το πλοίο ήταν το σπίτι του. Μ’ αυτό γύρισε την τελευταία πενταετία τον µισό πλανήτη. Το κρεβάτι του ήταν στο µηχανοστάσιο. Και όταν το πλοίο έπιανε στεριά, ο Αθως δυσανασχετούσε. Την περασµένη Κυριακή,το «Jolly Amaranto» έπεσε σε θύελλα και εξόκειλε ανοιχτά της Αλεξάνδρειας. Στις τρεις τα χαράµατα της Τρίτης, κι ενώ το πλοίο παρουσίαζε ήδη κλίση 15 µοιρών, ένα ρυµουλκό παρέλαβε το πλήρωµα και τον Αθω για να τους βγάλει στη στεριά. Αλλά ο Αθως δεν ήθελε ν’ αφήσει το σπίτι του. Και στη µέση της διαδροµής βούτηξε στη θάλασσα για να γυρίσει πίσω. ∆εν ήξερε όµως µπάνιο και τον παρέσυραν τα κύµατα. Ενας ναύτης έπεσε για να τον σώσει, αλλά ήταν αργά, κινδύνευσε και ο ίδιος, κλαίγοντας πήρε τη γυναίκα του όταν βγήκε για να της πει ότι είναι καλά, όχι όµως και ο Αθως.

«Οι αξίες µου είναι ίδιες µ’ εκείνες του Αθω», δήλωσε χθες η Κάτια Πολιντόρι, η βουλευτής από το κόµµα του Φίνι που την τελευταία (;) στιγµή άλλαξε γνώµη και υπερψήφισε την κυβέρνηση. Ο άνθρωπος είναι πραγµατικά ικανός για τη µεγαλύτερη πρόκληση.

Τετάρτη, Δεκεμβρίου 15, 2010

Δωρεάν φαγητό (στα σκουπίδια)




Ισως το χειρότερο απ' όλα να είναι τα συµπεράσµατα που βγάζουν οι ειδικοί. Οπως λέει µια κυρία από ένα ίδρυµα παρακολούθησης τάσεων, «οι νέοι δεν παραιτούνται, βρίσκουν λύσεις, αποδεικνύουν ότι είναι εφευρετικοί»…

«Αλλάζω ένα CD µε µια οδοντοστοιχία!», «Πουλάω το σηκώτι µου σε καλή τιµή!», «Ποιος έχει τον καλύτερο χάρτη των σκουπιδοτενεκέδων;». Οι Γάλλοι, και κυρίως οι νέοι, εµπνέονται από τους Freegan, ένα κίνηµα που γεννήθηκε στην Αµερική και συγκεντρώνει στις τάξεις του οικολόγους, αντιπάλους της παγκοσµιοποίησης, αναρχικούς, αντικαπιταλιστές και λοιπούς εναλλακτικούς. Και απαντούν στην οικονοµική κρίση µε τη «συµπεριφορά του µηδενικού ευρώ». Αν όµως αυτά συµβαίνουν ήδη στη Γαλλία, τι θαδουν άραγε τα µάτια µας στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Ελλάδα;

Σύµφωνα µε τα τελευταία στοιχεία, πάνω από 20% των Γάλλων ηλικίας 18 ώς 24 ετών ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ η ανεργία στους κάτω των 25ετών φτάνει το 25%.
Η αλήθεια όµως είναι ότι το κίνηµα των Freegan δεν έχει σχέση µόνο µε την κρίση αλλά και µε άλλα σύγχρονα προβλήµατα, όπως οι ανισότητες µεταξύ Βορρά - Νότου και ο σεβασµός του περιβάλλοντος. Η οργάνωση «Debrouille compagnie» (κάτι σαν «Να τα καταφέρουµε µαζί») ιδρύθηκε στο Παρίσι το 2002 ύστερα από µια συνάντηση µε τους ρακοσυλλέκτες της Βραζιλίας. «Ανταλλάσσουµε ρούχα µε τις φίλες µας, µαζεύουµε έπιπλα και άλλα αντικείµενα από τον δρόµο, ράβουµε ρούχα στο σπίτι. Αυτός ο τρόπος ζωής είναι αποτέλεσµα ανάγκης, αλλά και επιλογής, ένα καταναλωτικό µοντέλο που σέβεται το περιβάλλον» λέει ένα µέλος της οργάνωσης, η 26χρονη Ελέν Σαµζούν, που έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήµες και θεωρεί τον εαυτό της τυχερό αφού κερδίζει περίπου 1.400 ευρώ τον µήνα.

Η οργάνωση εδρεύει στο 19ο διαµέρισµα του Παρισιούκαι πουλά προϊόντα κατασκευασµένα από ανακυκλωµένα υλικά. Ναι, αλλά γιατί πρέπει τα µέλη της να ψάχνουν φαγητό στα σκουπίδια; Επειδή ο τρόπος διατροφής αποτελεί πολιτική πράξη, διαβάζουµε στην ιστοσελίδα freegan.fr: «Στην πραγµατικότητα, δεν υπάρχει τίποτα πιο υγιές από την αναζήτηση τροφής στα σκουπίδια: δωρεάν φαγητό για όλους + µείωση της σπατάλης +ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήµατος». Για τους πιο ανυποψίαστους ή πιο ευάλωτους, πάντως, δηµοσιεύονται συµβουλές για το πώς να αποφεύγουν τη δηλητηρίαση...

Κι αν στο τέλος του µήνα βλέπουν ότι δεν βγαίνουν, πολλοί νέοι αναπτύσσουν κι άλλο την «εφευρετικότητά» τους. Γίνονται, ας πούµε, πειραµατόζωα σε καταναλωτικά τεστ. Τρώνε σοκολάτες προκειµένου να µετρηθεί η ταχύτητα εθισµού. ∆οκιµάζουν ένα καινούργιο σαµπουάν για να διαπιστωθεί αν µειώνει πράγµατι την πιτυρίδα. Τέτοια πειράµατα αποφέρουν ώς και 20 ευρώ την ώρα λέει ένας «ανώνυµος δοκιµαστής». Να ένα καινούργιο και πολλά υποσχόµενο επάγγελµα.

Τρίτη, Δεκεμβρίου 14, 2010

Εθνικιστικός πυρετός




Γιατί χαίρεται ο κόσµος και χαµογελά πατέρα; Επειδή ο πρωθυπουργός µας είναι κατά βάθος άνθρωπος τρυφερός, χαϊδεύει στοργικά το καινούργιο του σκυλί και τραγουδά στα αγγλικά σε φιλανθρωπικές εκδηλώσεις.

Αυτή είναι η µία πλευρά της σύγχρονης Ρωσίας. Η άλλη είναι τα όσα συµβαίνουν τις τελευταίες ηµέρες στις µεγάλες πόλεις.Το περασµένο Σάββατο, έξω από τα τείχη του Κρεµλίνου, 30 άνθρωποι τραυµατίστηκαν και 66 συνελήφθησαν όταν 5.500 έξαλλοι εθνικιστές φωνάζοντας συνθήµατα όπως«Η Ρωσία στους Ρώσους» και «Αίµα, αίµα, αίµα» απειλούσαν όποιον έβρισκαν µπροστά τους µε «µη σλαβική όψη». Ηθελαν µε τον τρόπο αυτό να εκδικηθούν για τον θάνατο ενός οπαδού της Σπάρτακ Μόσχας στις 6 ∆εκεµβρίου, στη διάρκεια συµπλοκής. Η αστυνοµία κράτησε ουδέτερη στάση, υποτίθεται για να µη ρίξει κι άλλολάδι στη φωτιά. Φιλελεύθεροι κύκλοι, πάντως, επισήµαιναν τη διαφορά ανάµεσα σε αυτή τη στάση και τη βιαιότητα που δείχνει η αστυνοµία όταν βγαίνει στον δρόµο η δηµοκρατική αντιπολίτευση.

∆ιαδηλώσεις εθνικιστών έγιναν την ίδια µέρα και στην Αγία Πετρούπολη. Την εποµένη, οι66 αφέθηκαν ελεύθεροι. Και το πλήθος λιντσάρισε έναν άνθρωπο από την Κεντρική Ασία. Η διαδήλωση της ηµέρας έγινε στο Ροστόφ στον Ντον µε αίτηµα περισσότερα δικαιώµατα και µεγαλύτερη προστασία για τους Ρώσους. Και το κεντρικό σύνθηµα ήταν «Το Ροστόφ είναι ρωσική πόλη».

«Η µακροπρόθεσµη προοπτική, ανεξάρτητα από τη θέληση των διαδηλωτών, είναι νααποσχιστείο Βόρειος Καύκασος από τη Ρωσία», λέει στην «Ελ Παΐς» ο πολιτικός αναλυτής Ντµίτρι Φούρµαν, ο οποίος διαπιστώνει µια βαθµιαία επιδείνωση των σχέσεων ανάµεσα στη ρωσική κοινότητα και άλλες κοινότητες του Καυκάσου. Μάταια προσπαθούν οι αρχές να σταµατήσουν τη µετανάστευση των Ρώσων του Καυκάσου, καθώς και την αυξανόµενη επιθετικότητα των Ρώσων προς τους Καυκάσιους, τους οποίους κατηγορούν για όλα τα προβλήµατα και όλα τα εγκλήµατα.

Κερδισµένα απ’ όλα αυτά βγαίνουν βέβαιατα εξτρεµιστικά κόµµατα. «Ο φασισµός βρίσκεται σε άνθηση στη Ρωσία», λέει ο πρώην αντιπρόεδρος της ∆ούµα Βλαντίµιρ Ριζκόφ, σύµφωνα µε τον οποίο πρέπει ναπαυθούν αµέσως δύο άνθρωποι: ο Βλαντίµιρ Πούτιν (ναι,κιαςτραγουδά και παίζει πιάνο γιατα παιδάκια) και οδεύτερος στην ιεραρχία της προεδρικής ∆ιοίκησης Βιατσεσλάβ Σουρκόφ. Ο τελευταίος θεωρείται ένας από τους εµπνευστές των νεολαιίστικων οργανώσεων που πρόσκεινται στο Κρεµλίνο, δηλώνουν αντιφασιστικές, αλλά επιτίθενται µόνο στους φιλελεύθερους, όχι στους εθνικιστές. Τα γεγονότα του περασµένου Σαββάτου, σηµειώνει από την πλευρά του ο πρώην υπουργός Αντρέι Νιτσάγιεφ, δείχνουν ότι αν σηµειωθεί µια κοινωνική έκρηξη, αυτή δεν θα έχει δηµοκρατικό χαρακτήρα, όπως τη δεκαετία του ’80, αλλά θα έχει γνωρίσµατα της άκρας ∆εξιάς και της άκρας Αριστεράς. Με άλλα λόγια, θα έχει χρώµα φαιοκόκκινο.

Δευτέρα, Δεκεμβρίου 13, 2010

Ψηφιακό ρήγµα




Φανταστείτε λίγο τον διάλογο: «Οι διαρροές είναι θλιβερές», λέει ο Οµπάµα στον Ερντογάν. «Μην ανησυχείς, δεν θα επηρεάσουν τις σχέσεις µας», απαντά ο δεύτερος. Οι διαρροές ή το περιεχόµενό τους;

Ενα ισχυρό σύµπτωµα της σχέσης µας µε την ψηφιακή κουλτούρα: έτσι βλέπει την υπόθεση Wikileaks ο Μιλάντ Ντουιχί, καθηγητής στο Πανεπιστήµιο Λαβάλ του Κεµπέκ και συγγραφέας, µεταξύ άλλων, της «Μεγάλης Ψηφιακής Μετατροπής» (Εκδ. Seuil). Μα υπάρχει τέτοια κουλτούρα; Ναι, στον βαθµό που µεταβάλλει τη µατιά µας στα πράγµατα, τους θεσµούς και τις πρακτικές. Και το κάνει, µετατρέποντας τον πολίτη σε εξουσιοδοτηµένο αναγνώστη και ενηµερωµένο ακροατή. Από τη διάκριση µεταξύ κυβερνώντων και κυβερνωµένων,που τους χώριζε η πρόσβαση στα απόκρυφα της εξουσίας και τα µυστικά των πολιτικών αποφάσεων, έχουµε περάσει πλέον σε µια υβριδική και πιο πολύπλοκη εποχή, όπου ο πολίτης διαθέτει καινούργιους τρόπους δράσης. Το ζητούµενο είναι ποια κατεύθυνση θα έχει αυτή η δράση.

Ενα από τα µαθήµατα αυτής της υπόθεσης,γράφειο Ντουιχί στη «Μοντ», είναι η ανάγκη να επανεξεταστούν οι θεωρίες της«δηµόσιας διπλωµατίας» (public diplomacy) και της «ήπιας εξουσίας» (soft power) που είναι της µόδας στις Ηνωµένες Πολιτείες. Και στις δύο περιπτώσεις, οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης και συµµετοχής των πολιτών παίζουν σηµαντικό ρόλο στις στρατηγικές της δηµόσιας επικοινωνίας και στην προώθηση συγκεκριµένων συµφερόντων. Γιατί όµως αυτά τα εργαλεία να τυγχάνουν µονόδροµης χρήσης, αφού η βασική αρχή τους είναι ηαντικατάσταση των ιεραρχικών δοµών από µια οριζόντια και ισότιµη επικοινωνία; Αν η διπλωµατία είναι η τέχνη του ρεαλισµού, δεν πρέπει, εκτός από το να χρησιµοποιεί αυτά τα εργαλεία, να λαµβάνει υπόψη και τις άλλες χρήσεις τους; Μπορεί η «δηµόσια διπλωµατία» να στηρίζεται σε µυστικά έγγραφα; Η µήπως η πολιτική των µεγάλων χωρών πρέπει να είναι προστατευµένη από τους περιορισµούς και τις δοκιµασίες του ψηφιακά ανανεωµένου δηµόσιου χώρου;

Ο πολίτης είναι σήµερα πάνω απ’ όλα ένας πρωταγωνιστής που διαβάζει και συγκρίνει αδιάκοπα από τη µια µεριά πληροφορίες και γνώσεις, συχνά περιθωριακού χαρακτήρα, κι από την άλλη επίσηµους λόγους. Η σύγκρουση µεταξύ των δύο αυτών πηγών, αποτέλεσµα σε µεγάλο βαθµό της ψηφιακής κουλτούρας, βρίσκεται στον πυρήνα της σύγχρονης ιδιαιτερότητάς µας. Η πολιτική πρέπει να βρει µια νέα ηθική και έναν νέο τρόπο λειτουργίας, πιο προσαρµοσµένα στην αναδυόµενη κοινωνικότητα. Η υπόθεση Wikileaks δεν αποτελεί παρά µια ένδειξη, χωρίς άλλο σοβαρή, ενός διαφαινόµενου ψηφιακού ρήγµατος ανάµεσα στην πολιτική και τους πολίτες. Για να αποτραπεί η εδραίωση αυτού του ρήγµατος, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι πραγµατικότητες και οι δυνατότητες του ψηφιακού περιβάλλοντος. Αλλιώς, διάλογοι σαν κι αυτόν ανάµεσα στον Οµπάµα και τον Ερντογάν δεν θα προκαλούν παρά ειρωνικά χαµόγελα για τον υποκριτικό τους χαρακτήρα.

Σάββατο, Δεκεμβρίου 11, 2010

Ενα ψέµα, τίποτα άλλο




Μια άδεια καρέκλα. Μερικές βροντερές απουσίες χωρών που είτε περιφρονούν τα ανθρώπινα δικαιώµατα είτε θέλουν να φανούν καλές στη χώρα που κατ’ εξοχήν περιφρονεί τα ανθρώπινα δικαιώµατα. Παράταξη αστυνοµικών, άλλων µε στολή κι άλλων µε πολιτικά, µπροστά στο σπίτι της συζύγου του τιµώµενου προσώπου – γιατί είναι κι αυτή ένοχη, όπως κι εκείνος. Αναµνήσεις από µια άλλη απονοµή, σε έναν άλλο αντιφρονούντα, που είχε εξοργίσει µια άλλη δικτατορία: Αντρέι Ζαχάροφ, Σοβιετική Ενωση, 1975.

Ορισµένες ξένες εφηµερίδες δηµοσίευσαν χθες ένα ποίηµα που έγραψε ο φετινός Νοµπελίστας Ειρήνης Λιου Σιαοµπό στη φυλακή. Ακολουθεί ένα απόσπασµα, σε πρόχειρη µετάφραση.

«Τη ζωή που έκανα σ’ έναν τόπο µακρινό/ την εξόρισα σ’ αυτό το ανήλιαγο µέρος/ για να φύγω από την εποχή της γέννησης του Χριστού/ δεν µπορώ να αντικρύσω τη µατωµένη εικόνα στο σταυρό./ Από ένα δακτυλίδι καπνού µέχρι ένα σωρό από στάχτη/ στράγγιξα το ποτό των µαρτύρων, ένιωσα το ξέσπασµα της άνοιξης/ στη χρυσοποίκιλτη λάµψη µυριάδων λουλουδιών./

Αργά τη νύχτα, σ’ έναν άδειο δρόµο/ πηγαίνοντας µε το ποδήλατο στο σπίτι/ σταµατάω για τσιγάρα./ Ενα αυτοκίνητο έρχεται πίσω µου, πέφτει πάνω στο ποδήλατό µου/ δύο τεράστια κτήνη µε γραπώνουν/ µου βάζουν χειροπέδες, µου κλείνουν τα µάτια, το στόµα/ µε ρίχνουν σε µια κλούβα που δεν πηγαίνει πουθενά/ Ενα βλεφάρισµα, µια τρεµάµενη στιγµή µετά,/ συνειδητοποιώ ξαφνικά: είµαι ακόµα ζωντανός/ Στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων της τηλεόρασης αλλάζουν το όνοµά µου και το κάνουν «το µαύρο χέρι που συνελήφθη»/ Αν και αυτά τα ανώνυµα λευκά οστά των νεκρών/ παραµένουν ακόµα ξεχασµένα./ Σπεύδω να διαψεύσω αυτό το κατασκευασµένο ψέµα/ Λέω σε όλους πώς ένιωσα το θάνατο/ Ωστε αυτό το «µαύρο χέρι» να γίνει τίτλος τιµής ενός ήρωα.

Παρόλο που ξέρω/ ότι ο θάνατος είναι ένας µυστηριώδης άγνωστος/ όντας ζωντανός, δεν µπορώ να νιώσω το θάνατο/ κι όταν πεθάνω/ δεν θα µπορέσω να νιώσω το θάνατο ξανά/ κι όµως ακόµη ταλαντεύοµαι στη µέση του θανάτου/ µια ταλάντευση που µοιάζει µε πνιγµό/ Αµέτρητες νύχτες πίσω από σιδερόφρακτα παράθυρα/ και οι τάφοι πέρα από το φως των αστεριών/ αποκαλύπτουν τους εφιάλτες µου.

Πέρα από ένα ψέµα δεν µου ανήκει τίποτα».

Παρασκευή, Δεκεμβρίου 10, 2010

Η εκδίκηση του twitter




Στην αρχή δεν το είχε πάρει κανείς στα σοβαρά. Μπροστά στο facebook, ήταν κάτι σαν φτωχός συγγενής. Κάποια στιγµή έφτασαν να ανακοινώσουν και τον θάνατό του. Αλλά τώρα το twitter παίρνει την εκδίκησή του.

Η αλήθεια είναιπως όταν οι Ιρανοί (και οι Ιρανές!) χρησιµοποίησαν αυτό το µέσο για να οργανώσουν διαδηλώσεις διαµαρτυρίας µετά τις προεδρικές εκλογές της βίας και της νοθείας,ορισµένοι αναλυτές αναρωτήθηκαν αν το twitter µπορεί να αλλάξει τον κόσµο. «Οχι», ήταν η οµόφωνη απάντηση ότανοι αρχές µπλοκάρισαν την ιστοσελίδα κι έριξαν στη φυλακή όσους απότους οργανωτές µπόρεσαν να εντοπίσουν. Και είναι αλήθεια ότι αν ο κόσµος άλλαζε τόσο εύκολα, ταπράγµατα θα ήταν πολύ πιο εύκολα – ή πολύ εφιαλτικά (το πιθανότερο είναι µάλιστα πως είχε δίκιο ο Χατζιδάκις, σύµφωνα µε τον οποίο «αυτός ο κόσµος δεν θα αλλάξει ποτέ»). Το βέβαιο είναι όµως ότι το twitter έχει γίνει ένα ισχυρό εργαλείο στα χέρια όσων αµφισβητούν την εξουσία, κάθε είδους εξουσία.

∆ύο παραδείγµατα των τελευταίων ηµερών το αποδεικνύουν. Στη µάχη της οργάνωσης Wikileaks για να επιβιώσει, το twitter παίζει καταλυτικό ρόλο. Από εκεί έγιναν γνωστές οι ιστοσελίδες όπουµπορούσε κανείς να κατευθυνθεί µετά την εξαφάνιση της Wikileaks.com από το ∆ιαδίκτυο. Εκεί ανέλαβε την ευθύνη η οµάδα Anonymous για τις επιθέσεις εναντίον της MasterCard, της Visa και των άλλων εταιρειών που δέχθηκαν να λάβουν µέροςστην επιχείρηση στραγγαλισµού τηςWikileaks. Και βέβαια όποιος δικτυωθεί σε αυτό το µέσο έχει άριστη καιγρήγορη ενηµέρωση για όλα όσα συµβαίνουν µε την υπόθεση αυτή.

«Το µεγάλο προτέρηµα του twitter είναι η ταχύτητα µε την οποία επιτρέπει τη µετάδοση των πληροφοριών, χωρίς κάποια κεντρική καθοδήγηση», λέει στο Ρώυτερ η Καρίνα Ο’Ρίλι, αναλύτρια ευρωπαϊκής ασφαλείας στο HIS Jane’s. Τρανή απόδειξη, οι διαδηλώσεις που γίνονται τις τελευταίες εβδοµάδες στη Βρετανία σε ένδειξη διαµαρτυρίας για τον τριπλασιασµό των διδάκτρων στα πανεπιστήµια. Οι φοιτητές ενηµερώνονταιµέσω twitter για τα σηµεία των συναντήσεων και για το πώς ναχωρίζονται σε µικρές οµάδες ώστε να αποφεύγουν την αστυνοµία. «Στην αρχή δεν στέλναµε πολλά tweets, καθώς δεν πίστευα ότι θα µας παρακολουθούσε πολύς κόσµος», αναγνωρίζει η 20χρονη Τζέσικα Ρίτσις, διαχειρίστρια του @UCLoccupation που συντονίζει τους καταληψίες του University College London. «Υστερα διαπιστώσαµε τον υψηλό βαθµό ανταπόκρισης, και το όλο πράγµα απογειώθηκε. Είναι απίστευτο. Χωρίς το twitter δεν νοµίζω πως θα είχαµε πετύχει οτιδήποτε».

Και δεν είναι µόνο οι διαδηλώσεις των φοιτητών. Η καινούργια βρετανική εκστρατεία #ukuncut, για παράδειγµα, χρησιµοποιεί το twitter για να οργανώνει αυθόρµητες συγκεντρώσεις έξω από εταιρείες που κατηγορούνται για φοροδιαφυγή. Αςδιδαχθούν επιτέλους κάτι οι εγχώριες συνδικαλιστικές ηγεσίες: υπάρχουν πιο έξυπνοι τρόποι διαµαρτυρίας από το κλείσιµο των δρόµων.

Πέμπτη, Δεκεμβρίου 09, 2010

Η τέχνη του συµβιβασµού




Η καλή εκδοχή είναι να πρόκειται για µια ρεαλπολιτίκ α-λα Οµπάµα. Η κακή, να παρακολουθούµε συµπτώµατα µιας κρίσης πανικού που η αµερικανική κυβέρνηση δεν µπορεί να διαχειριστεί.

Δύο βαριές ήττες έχει µαζέψει ο αµερικανός πρόεδρος αυτή την εβδοµάδα – κι ακόµα είµαστε στην Πέµπτη. Η πρώτη είναιη υπαναχώρησή του από µια κεντρική προεκλογική του εξαγγελία: να µη δεχθεί παράταση των φοροαπαλλαγών για τους Αµερικανούς που κερδίζουν πάνω από 250.000 δολάρια τον χρόνο. Οι Ρεπουµπλικανοί, που ελέγχουν πλέον τη Γερουσία, τον απείλησαν ότι αν επιµείνει στη θέση αυτή θα άρουν την υποστήριξή τους στην επιδότηση των µακροπρόθεσµων ανέργων. Και ο Οµπάµα υπέκυψε στον εκβιασµό. Για να δικαιολογήσει τη στάση του, προέβαλε µέσα σε δύο ηµέρες τρία διαφορετικά, και αντικρουόµενα, επιχειρήµατα. Τη Δευτέρα µίλησε για «έντιµο συµβιβασµό» και «νίκη της κοινής λογικής». Στο πρώτο µισό της συνέντευξης Τύπου που έδωσε την Τρίτη, είπε ότι υπέκυψε για τελευταία φορά στις απειλές των Ρεπουµπλικανών για να µην τους επιτρέψει να συλλάβουν ως όµηρο τον αµερικανικό λαό. Στο δεύτερο µισό, όµως, δεσµεύτηκε ότι θα συνεχίσει τους συµβιβασµούς και σε άλλα θέµατα. «Η χώρα αυτή κτίστηκε πάνω στον συµβιβασµό», τόνισε. «Αν επιδιώκαµε τις ιδανικές θέσεις, δεν θα είχαµε µια ένωση».

Στα δύο χρόνια που ακολούθησαν την εκλογή του, ο Οµπάµα προσπάθησε να συµβιβαστεί µε τους αντιπάλους του σε διάφορα µεγάλα ζητήµατα (µεταρρύθµιση της υγείας, ενίσχυση των τραπεζών, κλιµατική αλλαγή), µε αποτέλεσµα να µην είναι σε θέση να διεκδικήσει για τον εαυτό του και το κόµµα του καµιά καθαρή νίκη. Τώρα έχει απέναντί του ένα ριζοσπαστικοποιηµένο Ρεπουµπλικανικό κόµµα, µε διακηρυγµένο – και ίσως µοναδικό - στόχο να µην του επιτρέψει να κυβερνήσει για δεύτερη θητεία. Στ’ αλήθεια πιστεύει ότι µπορεί να συµβιβαστεί µαζί τους; Ή το λέει µόνο και µόνο για να προσελκύσει τη µεσαία τάξη, ενώ µιλώντας λίγα λεπτά νωρίτερα για «απειλές» προσπαθούσε να καθησυχάσει την προοδευτική πτέρυγα των Δηµοκρατικών;

Εξίσου αλλοπρόσαλλη στάση δείχνει να τηρεί και απέναντι στο Ισραήλ. Υποδεχόµενος λίγο µετά την εκλογή του τον Νετανιάχου στον Λευκό Οίκο, ο αµερικανός πρόεδρος του είπε µε νόηµα ότι ξέρει τι πρέπει να κάνει για να ξαναρχίσουν οι ειρηνευτικές συνοµιλίες (να σταµατήσει τον εποικισµό των παλαιστινιακών εδαφών). Στη συνέχεια, η προϋπόθεση αυτή περιελήφθη στην επίσηµη αµερικανική θέση. Και τώρα εγκαταλείπεται, µε τη δικαιολογία ότι δεν µπόρεσε να οδηγήσει σε κάµψη της ισραηλινής αδιαλλαξίας. Ο Οµπάµα «συµβιβάζεται» ξανά, αυτή τη φορά µε τον πιο ακραίο πρωθυπουργό που είχε ποτέ το Ισραήλ. Η ρεαλπολιτίκ την οποία ακολουθεί ταυτίζεται µε την άτακτη παράδοση στους αδιάλλακτους και τους έξαλλους. Κι αυτό που λείπει είναι µια λογική, µαζί µε έναν απώτερο στόχο.

Τετάρτη, Δεκεμβρίου 08, 2010

Μια κοινωνία άγνοιας




Η ανησυχία είναι διάχυτη σε πολλούς τοµείς της κοινωνίας. Φταίει η οικονοµική κρίση, φταίει ο τρόπος που ασκείται η πολιτική, φταίει η οικογένεια, φταίει και το σχολείο.

O Μαρσέλ Γκωσέ δίνει τη µεγαλύτερη έµφαση στο τελευταίο. Μας είχαν υποσχεθεί µια κοινωνία της γνώσης και αυτό που οικοδοµούµε είναι µια κοινωνία της άγνοιας, λέει ο γάλλος ιστορικός και φιλόσοφος σε συνέντευξή του στη «Φιγκαρό». Ενώ η εκπαίδευση είναι ένα πρόβληµα πολιτισµού, προσπαθούµε να την αντιµετωπίσουµε µε τεχνοκρατικά µέσα, µια καλύτερη οργάνωση, προώθηση µεταρρυθµίσεων κ.λπ.. Καλές είναι οι µεταρρυθµίσεις, αλλά αν δεν ξέρεις τι µεταρρυθµίζεις δεν οδηγείσαι πουθενά. Πώς είναι δυνατόν το σχολείο να λύσει µε παιδαγωγικά µέσα ένα πρόβληµα πολιτισµού; Πώς είναι δυνατόν να µας κάνει να ξεπεράσουµε την αίσθηση ότι ζούµε σε µια κοινωνία εύθραυστη και ευάλωτη;

Στα σηµερινά σχολεία ούτε µαθαίνουµε ούτε µεταδίδουµε γνώση, λέει ο συγγραφέας της «Ανόδου της δηµοκρατίας». Οµως η µετάδοση είναι κάτι νευραλγικό. Και είναι αυτό ακριβώς που οι κοινωνίες δεν θέλουν ούτε ν’ ακούσουν. Γιατί µετάδοση σηµαίνει στην πραγµατικότητα µια πράξη «επιβολής» της γενιάς των ενηλίκων επί της γενιάς που θα τους διαδεχθεί. Οµως εµείς θέλουµε τα παιδιά µας να µαθαίνουν µόνα τους, σαν να είναι αυτόνοµα άτοµα που οικοδοµούν τις γνώσεις τους. ∆εν τους επιβάλλουµε τίποτα, µε αποτέλεσµα οι παιδαγωγικές µας πρακτικές να χαρακτηρίζονται από την πλήρη απουσία προγραµµατισµένης µετάδοσης.

Ποιος ευθύνεται: η κοινωνία, η οικογένεια ή το σχολείο; «Ο αποφασιστικός παράγων σήµερα για το µέλλον των παιδιών είναι η οικογένεια. Σε αυτήν έχει αναζητήσει καταφύγιο η µετάδοση της γνώσης, αφού δεν µπορεί να λειτουργήσει στο σχολείο. Οµως η οικογένεια έχει αποµακρυνθεί από την εκπαιδευτική της αποστολή. Και το χειρότερο είναι ότι όλα αυτά µας εκπλήσσουν, ενώ εµείς οι ίδιοι έχουµε διαλύσει το πλαίσιο στο εσωτερικό του οποίου το σχολείο µπορούσε να λειτουργήσει ως αποτελεσµατικός θεσµός. Το ερώτηµα πλέον δεν είναι αν πρέπει να αυξήσουµε ή όχι τις θέσεις των εκπαιδευτικών. Αλλά να προβληµατιστούµε για το τι είναι πραγµατικά η εκπαίδευση».

Ο Γκωσέ είναι αγνωστικιστής και δεν ανήκειστην Καθολική Εκκλησία. Παρά ταύτα, δέχθηκε να γίνει πρόεδρος φέτος µιας ερευνητικής έδρας στο College des Bernardins, που εξαρτάται από την επισκοπή του Παρισιού. «Θεωρώ εξαιρετικά σηµαντική την ηθική, διανοητική και πνευµατική παρουσία της Εκκλησίας στο εσωτερικό της Ευρώπης», τονίζει. «Για τον λόγο αυτόν υποστηρίζω µε θέρµη τον διάλογο µαζί της, γιατί έχει τεράστιο ρόλο να παίξει ως µια ζωντανή εστία προβληµατισµού σε µια κοινωνία όπου πολλές δυνάµεις σπρώχνουν µακριά από έναν πραγµατικό δηµόσιο προβληµατισµό. Κι αυτό ανταποκρίνεται στην ιδέα που έχω για µια ζωντανή Εκκλησία που κάνει διάλογο µε διαφορετικούς ανθρώπους και στόχο το γενικό καλό».

Τρίτη, Δεκεμβρίου 07, 2010

Ο γάτος που µιλούσε




Σήµερα θα µιλήσουµε για έναν γάτο που µιλούσε µε ανθρώπινη λαλιά. Τον έλεγαν Τόµπερµορι. Και για έναν περίεργο λόγο έχει άµεση σχέση µε την υπόθεση Wikileaks.

Η ιδέα ανήκε σ’ έναν από τους καλεσµένους της δεξίωσης στην κατοικία των Μπλέµλι: κι αν µαθαίναµε τονγάτο του σπιτιού να µιλά; Το εγχείρηµα αποδείχθηκε εύκολο, αλλά το ταµπεραµέντο του γάτου δεν ήταν ακριβώς αυτό που άρµοζε στο περιβάλλον. Περιφρονώντας πλήρως τους κανόνες κοινωνικής συναναστροφής, ο Τόµπερµορι άρχισε να ξερνάει όλα τα κουτσοµπολιά που είχε ακούσει. Η οικοδέσποινα, ας πούµε, είχε καλέσει µια συγκεκριµένη ανόητη γυναίκα µόνο και µόνο για να της πουλήσει ένα χαλασµένο παλιό αυτοκίνητο. Μια άλλη καλεσµένη είχε χαρακτηρίσει τους οικοδεσπότες «αφόρητα ανιαρούς», αλλά είχε αποδεχθεί την πρόσκληση επειδή είχαν έναν πρώτης τάξεως µάγειρα. Οταν ο ταγµατάρχης Μπάρφιλντ ζήτησε να µάθει για τα σαλιαρίσµατα του γάτου µε την τοπική χελώνα, έλαβε από τον ενδιαφερόµενο µια παγερή απάντηση: «Υποθέτω ότι δεν θα θέλατε να στρέψω τη συζήτηση προς τις δικές σας ιδιωτικές υποθέσεις».

Ο Τόµπερµορι πρωταγωνιστεί στο οµώνυµο βιβλίο του Σάκι, ενός σκωτσέζου συγγραφέα που έζησε από το 1870 ως το 1916 και το πραγµατικό του όνοµα ήταν Εκτορ Χιου Μονρό (στα ελληνικά το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροδακιό,σε µετάφραση Αργυρώς Πιπίνη).Και ο Τζόναθαν Φορντ των «Φαϊνάνσιαλ Τάιµς» τον θυµήθηκε µε αφορµή τα προβλήµατα που έχουν αυτήν την περίοδο οι Ηνωµένες Πολιτείες µε τον Τζούλιαν Ασάνζ. Ο γάτος δεν χρειαζόταν βέβαια έναν συνένοχο στον αµερικανικό στρατό για να του δίνει τις απόρρητες πληροφορίες. Τις έπαιρνε απευθείας από τις βόλτες του µπροστά στα παράθυρα των υπνοδωµατίων, «όπου µπορούσε να παρατηρεί τα περιστέρια – κι ένας θεός ξέρει τι άλλο». Σε µια προσπάθεια να τον σταµατήσει, η Λαίδη Μπλέµλι τον στέλνει κάποια στιγµή να δει αν το φαΐ είναι έτοιµο. Αυτό προκαλεί όµως πανικό στους καλεσµένους, που φοβούνται ότι ο γάτος θα αρχίσει να µιλά στους υπηρέτες. Η οικοδέσποινα σκέφτεται τότε την έσχατη λύση: να βάλει στρυχνίνη στο φαΐ του.

Την εποµένη των αποκαλύψεων, ο κηπουρός βρίσκει το πτώµα του Τόµπερµορι ανάµεσα σε κάτι θάµνους. Απ’ ό,τι φαίνεται, τον είχε σφάξει ο γάτος του εφηµέριου, ίσως για τα µάτια ενός θηλυκού. Η οµαλότητα επιστρέφει στο σπίτι. Μετά το γεύµα, µάλιστα, η Λαίδη Μπλέµλι µε αναπτερωµένο το ηθικό θα γράψει µια οργισµένη επιστολή στον εφηµέριο, µε την οποία διαµαρτύρεται για την απώλεια του αγαπηµένου της γάτου. Η παρεξήγηση λύθηκε. Οι σχέσεις της µε τους καλεσµένους θα αποκατασταθούν πλήρως.

Το βιβλίο του Σάκι είναι διδακτικό, και αφήνει τη φαντασία µας να οργιάσει. Ενα ερώτηµα µένει ανοιχτό: στην περίπτωση του ιδρυτή του Wikileaks, ποιος θα παίξει τον ρόλο του γάτου του εφηµέριου;

Δευτέρα, Δεκεμβρίου 06, 2010

Η σοφία του πλήθους




Οταν ακούς κάποιον να δηλώνει «µετα-δηµοσιογράφος», αυτοµάτως κουµπώνεσαι. Οµως ο Γιόρις Λίγιεντικ έχει ενδιαφέροντα πράγµατα να πει.

Ολα ξεκίνησαν όταν πάτησε τα 30, είχε ήδη καλύψει τον πόλεµο του Κόλπου και εργαζόταν ως ανταποκριτής της Χάντελσnullπλαντ στη Μέση Ανατολή. Παρ’ όλο που γνώριζε αραβικά, συνειδητοποιούσε ότι δεν µπορούσε να διεισδύσει σ’ αυτές τις κλειστές κοινωνίες, οι πηγές του έπαιζαν συχνά το παιχνίδι των µυστικών υπηρεσιών και οι ιστορίες που είχε να αφηγηθεί αντέκρουαν πολλές φορές η µία την άλλη. Βαθιά µέσα του ήξερε ότι παραπλανούσε τους αναγνώστες, και την εντύπωσή του αυτή την µετέφερε σ’ ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2006 στην Ολλανδία µε τίτλο «Καληµέρα σε όλους!».

Οταν γύρισε στην πατρίδα του, σκέφτηκε να δοκιµάσει ένα άλλο είδος δηµοσιογραφίας. Αρχισε να γράφει µια εβδοµαδιαία στήλη στην εφηµερίδα του µε θέµα τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τη βιώσιµη ανάπτυξη. Αντί όµως να ρωτά ειδικούς και να καταγράφει τις απόψεις τους, έβαζε τους ειδικούς να συνοµιλούν µεταξύ τους και µε τους αναγνώστες. ∆ηµιούργησε δηλαδή ένα είδος «αγοράς» µε την αρχαιοελληνική έννοια – την οποία µετακόµισε βέβαια πολύ γρήγορα στο ∆ιαδίκτυο. «Η καλύτερη εποχή βρίσκεται µπροστά µας», λέει στον δηµοσιογράφο της Γκάρντιαν που τον επισκέφθηκε στο γραφείο του, στο κέντρο του Αµστερνταµ. «Στην ιστοσελίδα που ετοιµάζουµε θα υπάρχουν πολλά σηµεία εισόδου. Αν είσαι ειδικός, θα µπαίνεις από ένα σηµείο, αν είσαι αρχάριος από κάπου αλλού. Ολόκληρη η ιδέα τού τι σηµαίνει άρθρο θα αλλάξει».

Ο Λίγιεντικ είναι σήµερα 38 ετών, έχει τρία παιδιά και πιστεύει ότι οι εφηµερίδες τελειώνουν – αν και δεν µπορεί να προβλέψει την ακριβή ηµεροµηνία της ληξιαρχικής πράξης θανάτου. Στον νέο διαδικτυακό κόσµο, λέει, η σοφία του πλήθους θα µετρά περισσότερο από τις συγκεκριµένες οπτικές των συνήθων υπόπτων που καλούνται από τα µέσα ενηµέρωσης να καταθέσουν τις απόψεις τους. Η ενηµέρωση θα είναι ωκεανός, όχι µια σειρά από ποταµάκια. Θα λέγονται πολλές ιστορίες ταυτοχρόνως, οι πρωταγωνιστές της «αγοράς» θα επικοινωνούν µεταξύ τους, τα συµπεράσµατα θα είναι προσωρινά κι ύστερα θα αναθεωρούνται, ο διάλογος θα είναι αέναος.

Οσο για την οικονοµική πλευρά αυτού του εγχειρήµατος, τον ολλανδό (πρώην) ρεπόρτερ δεν τον ενδιαφέρει καθόλου. «Φανταστείτε, οι άνθρωποι που προσπαθούσαν να εφεύρουν το αεροπλάνο ναέπρεπε από την πρώτη κιόλας ηµέρα να παρουσιάσουν έναν ισορροπηµένο επιχειρηµατικό φάκελο. Κανένα αεροπλάνο δεν θα είχε ποτέ απογειωθεί. Καµιά ιδέα δεν θα µπορούσε να λειτουργήσει αν το πρώτο που θα µας ενδιέφερε ήταν η οικονοµική της διάσταση». Ο Λίγιεντικ είναι οµολογουµένως λίγο αλαζόνας και επηρµένος – ο δηµοσιογράφος της Γκάρντιαν παραδέχεται ότι τον ψιλοαντιπάθησε –, αλλά τα χαρακτηριστικά αυτά τα έχει και ο Τζούλιαν Ασάνζ του Wikileaks, και είδαµε πού έχει φτάσει.

Σάββατο, Δεκεμβρίου 04, 2010

Εκείνο το κρίσιµο καλοκαίρι




Την ώρα που µαίνεται η συζήτηση για το αν η δηµοσίευση των τηλεγραφηµάτων του Wikileaks είναι καλή ή κακή, αποκαλυπτική ή αδιάφορη, ηθική ή επικίνδυνη, η «Λος Αντζελες Τάιµς» θέτει ένα ενδιαφέρον ερώτηµα: τι θα είχε συµβεί αν ο ιστότοπος αυτός υπήρχε το κρίσιµο καλοκαίρι του 2001; Μήπως θα είχαν αποφευχθεί οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεµβρίου;

Τον Αύγουστο του 2001, εκπαιδευτές µιας σχολής πτήσεων της Οκλαχόµας ενηµέρωσαν το FBI ότι η συµπεριφορά ενός εκπαιδευόµενου πιλότου τούς φαινόταν ύποπτη. Ο Γαλλοµαροκινός Ζακαρίας Μουσάουι ήθελε, λέει, να µάθει να οδηγεί αεροπλάνα για να τονώσει το εγώ του. Ο Μουσάουι συνελήφθη για µια παράβαση του νόµου περί µετανάστευσης, αλλά το αίτηµα του ειδικού πράκτορα Χάρι Σάµιτ να ερευνήσει τον υπολογιστή του απορρίφθηκε. Στα τέλη του ίδιου µήνα, ο προϊστάµενος του Σάµιτ ενηµέρωσε τους ανώτερούς του ότι προσπαθεί να εµποδίσει κάποιον να πάρει ένα αεροπλάνο και να το ρίξει στους ∆ίδυµους Πύργους. Η απάντηση που έλαβε ήταν να µην τολµήσει να εκφράσει αυτούς τους φόβους δηµοσίως.

Την ίδια περίοδο, η λεγόµενη «Κόκκινη Οµάδα» της Οµοσπονδιακής Υπηρεσίας Αεροπορίας ερευνούσε τα κενά στην ασφάλεια των αεροδροµίων, πραγµατοποιώντας προσοµοιώσεις επιθέσεων. Στις εννιά από τις δέκα περιπτώσεις, οι αεροπειρατές περνούσαν µε άνεση όπλα µέσα στα αεροπλάνα και σκότωναν όποιον ήθελαν. Οι προειδοποιήσεις όµως της οµάδας αγνοήθηκαν και τα µέλη της έλαβαν εντολή να µη δηµοσιοποιήσουν τις εκθέσεις τους και να µην ξανακάνουν ελέγχους στα ευάλωτα αεροδρόµια.

Η στάση αυτή των αµερικανικών αρχών οδήγησε αργότερα ορισµένους αναλυτές να διατυπώσουν θεωρίες συνωµοσίας που δεν αντέχουν σε σοβαρή κριτική. Περί ανικανότητας επρόκειτο, όχι περί δόλου. Οπως γράφουν όµως σήµερα ο Κόλιν Ρόουλι, που είχε συνεργαστεί στενά µε τον Σάµιτ, και ο Μπόγκνταν Τζάκοβιτς, ένας από τους υπεύθυνους της «Κόκκινης Οµάδας», αν υπήρχε τότε το Wikileaks, θα είχαν κάπου να καταφύγουν για να καταγγείλουν ότι οι ανησυχίες τους αγνοούνταν. Κι όπως διαπίστωσε η Επιτροπή της 11/9, οι αεροπειρατές θα είχαν πιθανότατα αναβάλει τις επιθέσεις τους, αν είχαν διαρρεύσει οι πληροφορίες για τη σύλληψη του Μουσάουι. Οπερ έδει δείξαι.

Παρασκευή, Δεκεμβρίου 03, 2010

Δάκρυα Πορτογάλων




«Ω, θάλασσα αλµυρή, πόσο πολύ από τ' αλάτι σου/ δάκρυα Πορτογάλων είναι!» (Φερνάντο Πεσσόα)

Ο πορτογάλος ηθοποιός Νούνο Νούνιες στεκόταν τις προάλλες έξω από το περίφηµο καφέ «Brazileira» της Λισαβώνας, κοιτούσε το µπρούντζινο άγαλµα του εθνικού ποιητή της χώρας του και έλεγε ότι η Πορτογαλία βρίσκεται σε «κατάσταση ολικής θλίψης». Ο ηθοποιός συνοδευόταν από τη «Χορωδία της Απελπισίας», που αποτελείται από επαγγελµατίες τραγουδιστές, και διαµαρτυρόταν για τη µείωση κατά 25% του προϋπολογισµού για τις τέχνες. «Μιλούν για λιτότητα, για αυτοέλεγχο και απευθύνουν έκκληση να δείξουµε πνεύµα αυτοθυσίας», τονίζεται στο «Μανιφέστο κατά της κατάστασης ολικής θλίψης» που έχουν συντάξει ο Νούνιες και άλλοι καλλιτέχνες.

«Για τα ταξίδια µας, πόσες µητέρες δεν έκλαψαν/ Πόσα παιδιά άδικα προσευχήθηκαν!/ Πόσες αρραβωνιαστικιές έµειναν χωρίς άντρα/ Για να γίνεις εσύ, θάλασσα, κτήµα δικό µας!».

Ο ανταποκριτής της Οµπζέρβερ εντυπωσιάστηκε από τη γενική απεργία που κηρύχθηκε την περασµένη εβδοµάδα στην Πορτογαλία. ∆εν είχε µαζικές πορείες, δεν είχε φοιτητές που τα σπάγανε ούτε αναρχικούς που έβαζαν φωτιές. Είχε όµως µια εκκωφαντική σιωπή. Στον κόλπο του Τάγου δεν κυκλοφορούσαν τα συνηθισµένα φέρι µπόουτ. Το Μετρό ήταν κλειστό. Και οι µισοί πάγκοι της αγοράς Ριµπέιρα, που είναι συνήθως γεµάτοι µε φρούτα και λαχανικά, ήταν σκεπασµένοι µε άσπρα πανιά. «Ποιο µέλλον; ∆εν έχουµε µέλλον», είπε ένας νεαρός σερβιτόρος σε ένα µπαρ κοντά στον σιδηροδροµικό σταθµό. «Πρέπει να διαλέξουµε αν θα τρώµε ή θα πληρώνουµε τα χρέη µας. ∆εν µπορούµε να κάνουµε και τα δύο».

«Στ’ αλήθεια, άξιζε τον κόπο; Ολα τον κόπο αξίζουν/ αν η ψυχή µικρή δεν είναι./ Αυτός που θέλει µακρύτερα να φτάσει/ κι από του Boiador τον κάβο/ πρέπει να φτάσει πέρα απ’ τη λύπη».

Η απεργία έγινε σε ένδειξη διαµαρτυρίας για τα µέτρα λιτότητας που αποφάσισε η κυβέρνηση. Οµως ο διοικητής µιας από τις µεγαλύτερες τράπεζες της Πορτογαλίας, της Banco ΒΡΙ, τόνισε χθες ότι η τύχη της Πορτογαλίας βρίσκεται στα χέρια της Γερµανίας, όχι της κυβέρνησής της. «Ελπίζω το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο να µην επιστρέψει στην Πορτογαλία, αλλά δεν το θεωρώ και κανένα µεγάλο πρόβληµα», είπε ο Φερνάντο Ούλριχ. «Σε κάθε περίπτωση, οι τύποι του ∆ΝΤ και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δεν έχουν ιδέα από την πορτογαλική πραγµατικότητα. Εχουν µόνο επιφανειακή γνώση για τον τρόπο που λειτουργεί η πορτογαλική οικονοµία».

«Ο Θεός έκρυψε στη θάλασσα τον κίνδυνο, την άβυσσο,/ αλλά την έκανε, επίσης, καθρέφτη του ουρανού».

(Οι παραπάνω στίχοι είναι από το ποίηµα του Πεσσόα «Θάλασσα της Πορτογαλίας», που περιλαµβάνεται στο βιβλίο «Κ. Π. Καβάφης, Φερνάντο Πεσσόα. Τα εξαίσια όργανα του µυστικού θιάσου», εκδ. Μεταίχµιο, µετάφραση Γιάννη Σουλιώτη)

Πέμπτη, Δεκεμβρίου 02, 2010

Ποιος φοβάται την γκλάσνοστ;




«Επίθεση κατά της διεθνούς κοινότητας», «11η Σεπτεµβρίου για την παγκόσµια διπλωµατία», «Βαρύ πλήγµα για τις αµερικανικές διπλωµατικές προσπάθειες». Μα προς τι όλες αυτές οι υπερβολές;

Η λέξη γκλάσνοστ µπήκε στο λεξιλόγιό µας στο δεύτερο µισό της δεκαετίας του ’80. Την πρωτοχρησιµοποίησε ο Μιχαήλ Γκορµπατσόφ, σήµαινε «διαφάνεια» (αλλά µας άρεσε περισσότερο η ρωσική της εκδοχή) και παρέπεµπε σε όλες τις λειτουργίες των κυβερνητικών θεσµών της Σοβιετικής Ενωσης, συµπεριλαµβανοµένης της ελευθερίας της πληροφόρησης. Η ∆ύση εξέφρασε την ικανοποίησή της για εκείνo το άνοιγµα που, σε συνδυασµό µε την περεστρόικα, θεωρήθηκε – ορθώς, όπως αποδείχθηκε – η αρχή του τέλους του «υπαρκτού σοσιαλισµού».

Τηρουµένων των αναλογιών, η ίδια ρωσική εκείνη λέξη θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί για τη σηµερινή αποκάλυψη χιλιάδων διπλωµατικών τηλεγραφηµάτων µέσα από την ιστοσελίδα Wikileaks. Τότε οι λόγοι ήταν οικονοµικοί. Σήµερα είναι τεχνολογικοί. Το αποτέλεσµα όµως είναι το ίδιο: αρτιότερη ενηµέρωση των πολιτών για τον τρόπο που ασκείται η πολιτική και καλύτερη πρόσβασή τους στα κέντρα εξουσίας. Προκαλεί έκπληξη, λοιπόν, ότι άνθρωποι σαν τον ιταλό υπουργό Εξωτερικών Φραντσέσκο Φρατίνι παροµοιάζουν το Wikileaks µε την Αλ Κάιντα και ισχυρίζονται ότι ο ιδρυτής της «θέλει να καταστρέψει τον πλανήτη». Τέτοιες απόψεις αποτελούν προϊόν είτε άγνοιας είτε βλακείας. Πολύ περισσότερο που τα περισσότερα από τα 250.000 επίµαχα διπλωµατικά τηλεγραφήµατα δεν είναι καν απόρρητα, αφού µπορούσαν να τα διαβάσουν κάπου 3 εκατοµµύρια αµερικανοί αξιωµατούχοι!

Αυτό που έρχεται στο φως τις τελευταίες ηµέρες – γράφει η Μπάρµπαρα Σπινέλι στη «Ρεπούµπλικα» – δεν είναι η ισχύς, αλλά η ασυνέπεια της Αµερικής. Αυτό που βλέπουµε δεν είναι µια γυµνή αυτοκρατορία, αλλά µια αποµίµηση αυτοκρατορίας, που φτάνει να χρησιµοποιεί τους ίδιους τους διπλωµάτες της για να κατασκοπεύουν τον ΟΗΕ. Το µάτι της Αµερικής δεν διερευνά το µελλοντικό, το µακροπρόθεσµο, αλλά το σηµερινό, το στιγµιαίο. Οι πρεσβευτές της, παιδιά κι αυτοί πολλές φορές του Internet, αρκούνται σε γλαφυρούς χαρακτηρισµούς και copy paste αποκοµµάτων από εφηµερίδες, χωρίς να τολµούν να εµβαθύνουν περισσότερο. Καµία σχέση µε τον µεγάλο Τζορτζ Κέναν, που τον Φεβρουάριο του 1946 έστειλε στον τότε αµερικανό υπουργό Εξωτερικών το περίφηµο «µακρό τηλεγράφηµα», µε το οποίο του εξηγούσε τη σκοτεινή φύση του σοβιετικού συστήµατος… Μόνο θετικά µπορούν να κριθούν λοιπόν τα αποτελέσµατα της σύγχρονης γκλάσνοστ. Και για έναν ακόµη λόγο: επειδή αναδεικνύουν ανάγλυφα τον ρόλο του Τύπου. Ναι, οι άνθρωποι που ενηµερώνονται αποκλειστικά µέσω του Internet αυξάνονται διαρκώς. Αυτοί που βάζουν όµως τάξη στο διαδικτυακό χάος είναι οι δηµοσιογράφοι των εφηµερίδων. Αυτοί επιλέγουν, αξιολογούν, παρουσιάζουν, αναλύουν και εξηγούν τα διπλωµατικά τηλεγραφήµατα που συζητιούνται τόσο πολύ αυτές τις ηµέρες. Και το κάνουν παρά τις αφόρητες πιέσεις που δέχονται από τους πολιτικούς.