Πέμπτη, Σεπτεμβρίου 30, 2010

Σαν να πήγε στην Οδησσό





«Θα σε περιµένω», του είπε, καθώς τον οδηγούσαν στις φυλακές Λουµπιάνκα της Μόσχας. «Θα είναι σαν να πήγες στην Οδησσό, µόνο που δεν θα ανταλλάσσουµε επιστολές».

Οταν η Αντονίνα Πιράσκοβα γνώρισε τον Ισαάκ Μπάµπελ, το 1932, ο ρώσος συγγραφέας βρισκόταν στην ακµή της λογοτεχνικής σταδιοδροµίας του. Είχε γίνει γνωστός µε το «Κόκκινο Ιππικό» (1926), µια εξιστόρηση των όσων έζησε όταν ακολούθησε ως πολεµικός ανταποκριτής για τρεις µήνες το ιππικό του Κόκκινου Στρατού στην Πολωνία, κατά τη διάρκεια του Ρωσικού Εµφυλίου Πολέµου. Εκεί είδε χωριά να καίγονται, εκκλησίες και συναγωγές να γκρεµίζονται, ανθρώπους να εκτοπίζονται ή να συνθλίβονται από τα άλογα. Και όλα αυτά, συχνά χωρίς κανένα λόγο. «Ο Μπάµπελ ρίχνει λάσπη στους καλύτερους κοµµουνιστές διοικητές», είπε ο κοζάκος διοικητής του όταν διάβασε το βιβλίο. Μα αυτό ακριβώς ήθελε να κάνει.

Την ίδια χρονιά εκδόθηκαν και οι «Ιστορίες της Οδησσού», µερικές από τις οποίες είχε ανακαλύψει ο Μαξίµ Γκόρκι ήδη από το 1916. Εκεί έγραφε για τις προσπάθειες της γενέτειράς του να αποτινάξει το παλιό σύστηµα και να δηµιουργήσει ένα καινούργιο, καθώς και να ενώσει εθνότητες και θρησκείες που είχαν έλθει νωρίτερα σε σύγκρουση. Η διαφορά του µε τον Λένιν και τον Στάλιν, που υποστήριζαν ότι δεν µπορείς να κτίσεις µια νέα κοινωνία χωρίς να καταστρέψεις την παλιά, ήταν η επιµονή του να περιγράφει αυτά που χάνονταν στον δρόµο. Κάπου εκεί συνάντησε την Πιράσκοβα. Είχε στείλει ήδη τη γυναίκα του και το παιδί του στο Παρίσι για λόγους ασφαλείας. Και έτσι εκείνη έγινε η σύντροφός του στη Μόσχα και την Οδησσό. Εζησαν µαζί για πέντε χρόνια. Το 1937 γεννήθηκε η κόρη τους, η Λίδια. Και το καλοκαίρι του 1939, όταν ήρθε η µυστική αστυνοµία να τον συλλάβει, η Πιράσκοβα ανησυχούσε ότι στη φυλακή κανείς δεν θα του πηγαίνει το πρωινό του τσάι.

Ο Μπάµπελ κατηγορήθηκε ως πράκτορας της Γαλλίας και της Αυστρίας και εκτελέστηκε το 1940. Το έγκληµά του, γράφει στους «Νιου Γιορκ Τάιµς» ο καθηγητής Διεθνών Υποθέσεων στο Πανεπιστήµιο Τζορτζτάουν Τσαρλς Κινγκ, δεν ήταν τόσο η ανταρσία ή η διαφωνία όσο ο σκεπτικισµός. Τις δεκαετίες που ακολούθησαν, η Πιράσκοβα προσπάθησε να διατηρήσει ζωντανή τη µνήµη του και να ανακαλύψει τους πραγµατικούς λόγους της φυλάκισης και της εκτέλεσής του. Μέχρι τον περασµένο µήνα, οπότε πέθανε σε ηλικία 101 ετών, ήταν ο τελευταίος σύνδεσµος µε µια διαφορετική Ρωσία, µια Ρωσία που εκτιµούσε το πρωτότυπο και ασυνήθιστο και έβλεπε µε δυσπιστία τις «εθνικές αφηγήσεις». Τώρα που η χώρα αυτή ανακτά την παγκόσµια επιρροή της, τα χρόνια που πέρασε η Πιράσκοβα µε τον Μπάµπελ υπενθυµίζουν τους δρόµους που η Ρωσία επέλεξε να µην ακολουθήσει.

Τετάρτη, Σεπτεμβρίου 29, 2010

Προπαγάνδα των ελίτ;





Είναι ένα βιβλίο γεµάτο µε υπερβολές. Υποστηρίζει, για παράδειγµα, ότι οι πολίτες δεν είναι πιο ελεύθεροι από τα µαζικά εκτρεφόµενα κοτόπουλα. Και ότι η δηµοσιογραφία είναι απλώς η προπαγάνδα των ελίτ. Αναδεικνύει όµως, παρά ταύτα, ένα υπαρκτό πρόβληµα.

Ο Νταν Χιντ είναι µαθητής του Τσόµσκι. Και πιστεύει, όπως εκείνος, ότι η δηµοσιογραφία είναι τελειωµένη. Πρώτον, επειδή τα µέσα ενηµέρωσης αποκρύπτουν πληροφορίες από το κοινό. Δεύτερον, επειδή λειτουργούν ως προπαγανδιστές των καπιταλιστικών (και ιµπεριαλιστικών) κρατών. Ολα είναι λάθος. Η συγκέντρωση, η επεξεργασία και η µετάδοση των ειδήσεων. Οι υποθέσεις που κάνουν οι δηµοσιογράφοι για το κοινό τους. Η επιλογή των θεµάτων µε τα οποία θεωρούν σκόπιµο να ασχοληθούν. Και, πάνω απ' όλα, η υποταγή τους στα αφεντικά. Η κατάσταση αυτή δεν διορθώνεται. Δεν πρόκειται εδώ για το αν ο Σαντάµ έχει ή όχι όπλα µαζικής καταστροφής. Ούτε για το αν µπορούσε να προβλεφθεί η οικονοµική κρίση. Η αρρώστια δεν γιατρεύεται µε λίγο µεγαλύτερη προσπάθεια. Χρειάζεται άλλη θεραπεία.

Και η θεραπεία αυτή, γράφει ο Χιντ στο βιβλίο του «Η Επιστροφή του Κοινού» (Εκδ. Verso), είναι η υπαγωγή των δηµοσιογράφων σ' έναν ιδιοκτήτη που δεν θα είναι ούτε µεγιστάνας ούτε εταιρεία ούτε το κράτος. Θα είναι το κοινό. Η πρόταση του συγγραφέα είναι να δηµιουργηθεί στη Βρετανία ένα Ταµείο ύψους 80 εκατοµµυρίων λιρών (ή 94 εκατοµµυρίων ευρώ) ετησίως, όπου θα απασχολούνται 3.000 δηµοσιογράφοι. Το κοινό θα συζητά και θα ψηφίζει τα θέµατα που επιθυµεί να ερευνηθούν. Οι δηµοσιογράφοι, οργανωµένοι σε οµάδες, θα πραγµατοποιούν τις σχετικές έρευνες. Και το ΒΒC ή τα άλλα ανεξάρτητα µέσα θα αγοράζουν τα προϊόντα που τους ενδιαφέρουν.

Ακούγεται ασφαλώς ουτοπικό. Ουτοπική είναι και η ιδέα του αµερικανού φιλοσόφου του 17ου αιώνα Τζέιµς Χάρινγκτον, από την οποία εκκινεί ο Χιντ: ότι στην ιδανική δηµοκρατία όλοι πρέπει να έχουν το ίδιο µερίδιο γης, ώστε να εξασφαλίζεται η πραγµατική ισότητα. Η µεγαλύτερη επιταγή της εποχής, τονίζει ο συγγραφέας, είναι ισότητα στην ενηµέρωση. Κι αν αυτό ακούγεται ελαφρώς συνθηµατικό, δεν µπορεί να παραβλέψει κανείς ότι η ενηµέρωση είναι ένα πραγµατικό, και οξυνόµενο, πρόβληµα για τις σύγχρονες δηµοκρατίες. Στην Ιταλία και τη Ρωσία, οι κυβερνώντες εξαγοράζουν εφηµερίδες και κανάλια. Στις Ηνωµένες Πολιτείες, πολλοί παρουσιαστές «πουλούν» την προπαγάνδα του Τσάι Πάρτι. Και παντού, η κυκλοφορία των εφηµερίδων πέφτει. Αν λοιπόν χρησιµεύει σε κάτι αυτό το βιβλίο - σηµειώνει ο Τζον Λόιντ στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιµς» - είναι να θυµίσει ότι αποστολή της δηµοσιογραφίας είναι να αποκαλύπτει την αλήθεια. Οσοι γράφουν ή µιλούν πρέπει πάντα να έχουν στο µυαλό τους ότι εκπαιδεύουν τους πολίτες.

Ο Χιντ έχει άδικο, µε λίγη προσπάθεια τα πράγµατα θα γίνουν καλύτερα.

Τρίτη, Σεπτεμβρίου 28, 2010

Δύο τρελά, τεράστια µάτια





Εντάξει, µπορεί να χάσει τις επόµενες εκλογές. Αν όµως καταφέρει να ανανεώσει, και να εξανθρωπίσει, την πολιτική, θα έχει κερδίσει ένα πρώτο στοίχηµα.

Ας δούµε πρώτα τα ατού του νικητή. Είναι νέος, µόλις 40 ετών. Νέος στην πολιτική δηλαδή, αφού σε σύγκριση µε τον ιδρυτή του Facebook (Μαρκ Ζούκερµπεργκ, 26 ετών) ο Εντ Μίλιµπαντ είναι παππούς. Ανήκει σε µια γενιά που ενηλικιωνόταν τον καιρό που έπεφτε το Τείχος του Βερολίνου και κατέρρεε η Σοβιετική Ενωση. Με άλλα λόγια, είναι αρκετά µεγάλος για να αντιλαµβάνεται την πολυπλοκότητα του κόσµου, αλλά αρκετά µικρός για να µην παγιδεύεται σε ιδεολογικές αγκυλώσεις.

Το δεύτερο πλεονέκτηµά του είναι πως είναι σχετικά άφθαρτος. Εχει υπηρετήσει σε ένα µάλλον δευτερεύον υπουργείο (Ενέργειας) και δεν ταυτίστηκε µε τις κεντρικές επιλογές των κυβερνήσεων Μπλερ και Μπράουν. Οπως λέει στη «Ρεπούµπλικα» ο πρώην διευθυντής του περιοδικού «Νιου Στέιτσµαν» Τζον Κάµπφνερ, ο ηττηµένος Μίλιµπαντ δεν είχε συνειδητοποιήσει µέχρι το τέλος πόσο πολύ είχε σηµαδευτεί ο µπλερισµός, και όσοι τον υπηρέτησαν, από τον πόλεµο στο Ιράκ και άλλες πλευρές της Εργατικής διακυβέρνησης. Δεν είναι τυχαίο ότι στις πρώτες του δηλώσεις ο νικητής κήρυξε το τέλος των Νέων Εργατικών.

Το µεγαλύτερο µειονέκτηµα του Εντ Μίλιµπαντ θεωρείται η «εξάρτησή» του από τα συνδικάτα. Αν όµως είναι αλήθεια ότι εν πολλοίς οφείλει τη νίκη του σε αυτά, ο νέος ηγέτης των Εργατικών δεν είναι τόσο αφελής για να εγκλωβιστεί σε συντεχνιακές διεκδικήσεις. Εχει άλλωστε δηλώσει επανειληµµένα ότι σε µια σύγχρονη δυτική κοινωνία οι απεργίες πρέπει να αποτελούν την έσχατη λύση. Γνωρίζει ότι για να γίνει πρωθυπουργός πρέπει να αποσπάσει την υποστήριξη των µετριοπαθών ψηφοφόρων, αλλά και να προσεγγίσει τους Φιλελεύθερους Δηµοκράτες που συγκυβερνούν σήµερα µε τον Κάµερον. Αν είναι αλήθεια ότι θα στρίψει το τιµόνι λίγο προς τα αριστερά - σηµειώνει ο Κάµπφνερ - πρέπει να θυµόµαστε ότι ο Μπλερ το είχε στρίψει αρκετά προς τα δεξιά. Οι καλύτεροι φίλοι του τελευταίου στην Ευρώπη ήταν ο Μπερλουσκόνι και ο Αθνάρ. Ε, ο Μίλιµπαντ θα έχει άλλους φίλους!

Αν υπάρχει κάποιος στην Αγγλία που είναι ενθουσιασµένος από την εκλογή του Εντ Μίλιµπαντ, αυτός είναι ο σκιτσογράφος της «Γκάρντιαν». «Τον έχω σκιτσάρει αρκετές φορές, κι έχει τρελά, τεράστια µάτια», γράφει ο Στιβ Μπελ. «Είχα ακούσει κάποτε τον Μπράουν να λέει στον Εντ: `Από τότε που έφυγε ο Τόνι, αυτή η κυβέρνηση παρουσιάζει ένα έλλειµµα τρελών µατιών, κι εσύ δεν έχεις ένα, αλλά δύο`. Οπως µε τον Τζον Πρέσκοτ, και αντίθετα από τον Τόνι Μπλερ, το πρόσωπο του Μίλιµπαντ προδίδει αυτά που έχει στο µυαλό του. Κι αυτό είναι καλό όχι µόνο για µένα, ως σκιτσογράφο, αλλά για την πολιτική εν γένει».

Δευτέρα, Σεπτεμβρίου 27, 2010

Γυµνό απαρτχάιντ





Οταν ένας ισραηλινός πολίτης λέει ότι η χώρα του δεν έχει πλέον καµία διαφορά από µια τροµοκρατική οργάνωση ή τρελός είναι ή τα µάτια του έχουν δει πολλά.

Ο Γκίντεον Λεβί δεν είχε πάντα αυτήν την άποψη. Οταν στα 14 του, λίγο µετά τον Πόλεµο των Εξι Ηµερών, επισκεπτόταν µε τους γονείς του τον Τάφο της Ραχήλ και περνούσε από κατεστραµµένα πα λαιστινιακά σπίτια, δεν αναρωτιόταν ποτέ ποιος ζούσε παλιά εκεί πέρα και πού να ήταν τώρα. Οταν στα 25 του έβλεπε εποίκους να κόβουν τις ελιές και στρατιώτες να κακοποιούν Παλαιστίνιες, έλεγε µέσα του πως αυτά ήταν εξαιρέσεις, δεν αποτελούσαν κυβερνητική πολιτική. Χρειάστηκε να πάει στον στρατό και να αρχίσει να επισκέπτεται τα κατεχόµενα εδάφη ως δηµοσιογράφος για να αντιληφθεί ότι µέχρι τότε ζούσε έναν µύθο. Εναν µύθο, που τον συντηρούσε µια βίαιη προπαγάνδα σύµφωνα µε την οποία οι Ισραηλινοί είναι τα µοναδικά θύµατα και οι Παλαιστίνιοι είναι γεννηµένοι για να σκοτώνουν.

Αναφερόµενος στη δηµιουργία του ισραηλινού κράτους, ο ιστορικός Ισαάκ Ντόιτσερ είχε πει κάποτε ότι είναι σαν να πέφτει ένας Εβραίος από ένα φλεγόµενο κτίριο και να προσγειώνεται σε έναν Παλαιστίνιο, τραυµα τίζοντάς τον σοβαρά: µπορεί να καταλογιστεί ευθύνη στον Εβραίο; Αλλά αυτή η αναλογία δεν ισχύει πια λέ ει ο Λεβί σε µακροσκελή συνέντευ ξή του στην Ιντιπέντεντ. Γιατί ο άνθρωπος που πήδηξε από το κτίριο εξακολουθεί εξήντα χρόνια µετά όχι µόνο να ποδοπατά τον Παλαιστίνιο στον οποίο προσγειώθηκε αλλά να δέρνει και τα παιδιά του και τα εγ γόνια του. «Το 1948 βρίσκεται ακό µα εδώ. Το 1948 βρίσκεται ακόµα στα προσφυγικά στρατόπεδα. Το 1948 εξακολουθεί να ζητάει λύση».

Ο ισραηλινός δηµοσιογράφος που πραγµατοποιεί περιοδεία στην Ευρώπη µε αφορµή την κυκλοφορία του τελευταίου του βιβλίου («Η τιµωρία της Γάζας»), είναι βαθύτατα απαισιόδοξος για το µέλλον. Η ισραηλινή κοινωνία, λέει, παίρνει όλο και περισσότερο τη µορφή ενός γυµνού απαρτχάιντ. Και ο µόνος που θα µπορούσε να αναγκάσει την κυβέρνηση να δώσει τέλος στην κατοχή - ο πρόεδρος Οµπάµα - δεν δείχνει διατεθειµένος να το κάνει. Ο ίδιος φοβάται για τη ζωή του, κάποιος του επιτέθηκε τις προάλλες µ' ένα µεγάλο σκυλί, αλ λά δεν πρόκειται να σταµατήσει να λέει την αλήθεια. Και ζητά από τους πραγµατικούς φίλους τού Ισραήλ να µη σταµατήσουν ούτε εκείνοι. «Ενας αληθινός φίλος δεν πληρώνει τον λο γαριασµό για τα ναρκωτικά ενός τοξικοµανούς: παίρνει τον τοξικοµα νή και τον πηγαίνει στο κέντρο αποτοξίνωσης. Σήµερα, µονάχα εκείνοι που καταγγέλλουν την πολιτική του Ισραήλ - την κατοχή, τον αποκλεισµό, τον πόλεµο - είναι οι αληθινοί του φίλοι».

Ναι, ο Λεβί είναι απαισιόδοξος. Ισως να φταίει και το ότι οι δύο γιοι του αρνούνται να διαβάσουν τα άρθρα του. «Οχι, δεν είναι δεξιοί. Απλώς δεν διαβάζουν τίποτα δικό µου».

Σάββατο, Σεπτεμβρίου 25, 2010

Ανάµειξη πολιτισµών





Ο Σαρκοζί άστραψε και βρόντηξε. Ο Μπερλουσκόνι σιγοντάρισε. Η Βίβιαν Ρέντινγκ ζήτησε συγγνώµη (και παρά ταύτα εξακολουθεί να θεωρείται persona non grata στη Γαλλία). Η συζήτηση αναβλήθηκε. Αλλά το πρόβληµα των Ροµά παραµένει.

Είναι ένα πανευρωπαϊκό πρόβληµα, άρα πρέπει να συζητηθεί σ' ένα «στρογγυλό τραπέζι» όπου θα µετέχουν εκπρόσωποι και των τριών πλευρών: των κοινοτήτων των Ροµά, των εθνικών κυβερνήσεων και της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μια τέτοια συζήτηση, γράφει ο γάλλος ιστορικός Ζακ Λε Γκοφ στη Ρεπούµπλικα, πρέπει να καταλήξει κατ' αρχήν στον προσδιορισµό των τόπων όπου θα εγκατασταθούν αυτές οι κοινότητες. Αυτούς τους τόπους πρέπει να τους σεβαστούν τόσο οι κυβερνήσεις όσο και οι Ροµά. Υστερα πρέπει να αντιµετωπιστεί µε ειλικρίνεια και σοβαρότητα το ζήτηµα της εκπαίδευσης και της περίθαλψης αυτών των ανθρώπων. Πολλοί Ροµά αρνούνται να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Θα πρέπει λοιπόν να τους δοθεί η δυνατότητα να οργανώσουν εκείνοι την εκπαίδευσή τους, υπό τον όρο να υπάρχει µια εποπτεία από αξιωµατούχους των χωρών στις οποίες διαµένουν. Το ίδιο ισχύει και για το θέµα της υγείας.

Αυτό που χαρακτηρίζει τη χιλιετή εµπειρία της Ευρώπης - γράφει ο 86χρονος ιστορικός - είναι η ανάµειξη των πολιτισµών και η βαθµιαία ενοποίησή τους. Η Ευρώπη γεννήθηκε από τη συγχώνευση των λεγοµένων ρωµαϊκών (ή γαλλορωµαϊκών ή ισπανορωµαϊκών)πληθυσµών µε τους επονοµαζόµενους «βάρβαρους», µια λέξη που είναι σήµερα απαγορευµένη µεταξύ των ιστορικών. Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια ο αριθµός των µεταναστών στην Ευρώπη έχει αυξηθεί. Δεν πρέπει να ξεχνάµε όµως ότι την περίοδο της ύστερης αρχαιότητας ή του Μεσαίωνα ο σχετικός αριθµός των «βαρβάρων» ήταν ακόµη µεγαλύτερος. Τότε, κινητήρας της ενσωµάτωσης ήταν ο εκχριστιανισµός. Σήµερα, τη θέση της θρησκείας πρέπει να την πάρει ένα κοινό ευρωπαϊκό πρόγραµµα. Ενα πρόγραµµα επιστηµονικό, εκπαιδευτικό, αλλά πρωτίστως πολιτικό. Να µια ευκαιρία για την Αριστερά, που δεν µπορεί να συνέλθει από τα απανωτά χαστούκια.

Κάποιος θα πρέπει, εν πάση περιπτώσει, να υπενθυµίσει στον τσιγγανοφάγο πρόεδρο Σαρκοζί ότι κατά το ήµισυ είναι Ούγγρος...

Παρασκευή, Σεπτεμβρίου 24, 2010

Ενας σύγχρονος Κύρος





Μετά τη «βία και νοθεία» του Μαΐου του 2009, και την καταστολή που ακολούθησε, πολλοί θεώρησαν ότι ο Αχµαντινετζάντ ήταν τελειωµένος. Αλλά εκείνος αποδείχθηκε εφτάψυχος.

Του έχει πάρει συνέντευξη η Κριστιάν Αµανπούρ. Τον έχουν φιλοξενήσει στο στούντιο πολλοί ακόµη έµπειροι δηµοσιογράφοι, όπως ο Λάρι Κινγκ. Και πάντα, ο ιρανός πρόεδρος καταφέρνει να κλέψει τις εντυπώσεις. Κάτι οι αναφορές στον Αλλάχ, κάτι οι εκρήξεις του για την άδικη µεταχείριση της χώρας του, και ο πιο αντιδραστικός πρόεδρος που είχε ποτέ το Ιράν µετά την ισλαµική επανάσταση καταφέρνει να εµφανίζεται ως ο προστάτης των φτωχών και των αδυνάτων. Μάταια προσπαθούσε ο Κινγκ να προσαρµοστεί στην απροσδόκητη µαχητικότητα του καλεσµένου του, έγραψαν χθες οι «Τάιµς», αναφερόµενοι στη συνέντευξη που έδωσε ο Αχµαντινετζάντ στο CΝΝ λίγο πριν από την οµιλία του στη Γενική Συνέλευση των Ηνωµένων Εθνών. Μια τέτοια µαχητικότητα µόνο µια εξήγηση έχει: την ισχυροποίηση του ιρανού προέδρου στο εσωτερικό της χώρας του.

Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότερες αναφορές του ήταν στο Ισλάµ.Αλλά τους τελευταίους µήνες, ο Αχµαντινετζάντ δείχνει να έχει ασπαστεί µια νέα εκδοχή θρησκευτικού εθνικισµού, που τον έχει φέρει πιο κοντά στους νέους. Και πριν από δέκα µέρες, µε αφορµή την επιστροφή του κυλίνδρου του Κύρου από το Βρετανικό Μουσείο, ξέχασε την αντιπάθειά του προς τους βασιλιάδες, άφησε στην άκρη τον αγαπηµένο του Μοσαντέκ (τον δηµοφιλή ηγέτη του Ιράν που ανατράπηκε το 1953 επειδή εθνικοποίησε τα πετρέλαια), και συνέκρινε τον εαυτό του µε τον πέρση βασιλιά. Αυτός, ο Κύρος του 21ου αιώνα, θα ενώσει όλη τη Μέση Ανατολή για την αντιµετώπιση του κοινού εχθρού, δηλαδή των σιωνιστών και εκείνων που τους προστατεύουν.

Ταυτόχρονα, σηµειώνει στην «Γκάρντιαν» η καθηγήτρια και δηµοσιογράφος Μασουµέχ Τορφέχ, ο Αχµαντινετζάντ έχει πολλαπλασιάσει τις τελευταίες εβδοµάδες τις επιθέσεις του εναντίον της ηγετικής οµάδας της χώρας του. Πρώτα ανακοίνωσε ότι είναι ο δεύτερος στην ιεραρχία µετά τον θρησκευτικό ηγέτη, προκαλώντας την οργισµένη αντίδραση του προέδρου του κοινοβουλίου Αλί Λαριτζανί. Υστερα διόρισε ειδικό αντιπρόσωπο στη Μέση Ανατολή τον παιδικό του φίλο Εσφαντιάρ Ραχίµ-Μασάι, τον οποίο είχε απορρίψει προηγουµένως ο θρησκευτικός ηγέτης Αλί Χαµενεΐ λόγω των φιλοισραηλινών του θέσεων. Η τελευταία του απόφαση ήταν να δηµιουργήσει τέσσερις θέσεις ειδικών συµβούλων, που σύντοµα θα γίνουν έξι, όπου θα τοποθετήσει πρώην συναδέλφους του στην Επαναστατική Φρουρά. Με τον τρόπο αυτό, θα ελέγχει πλήρως την περιφερειακή πολιτική του Ιράν.

Για όλα αυτά δεν έκανε ερωτήσεις βέβαια ο Λάρι Κινγκ. Ούτε για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωµάτων στο Ιράν ή έστω για τη συνεχιζόµενη κράτηση άνω των 50 δηµοσιογράφων στις ιρανικές φυλακές. «Στη χώρα µου επικρατεί απόλυτη ελευθερία», είπε ο Αχµαντινετζάντ. Και κανείς δεν του έριξε γιαούρτι.

Πέμπτη, Σεπτεμβρίου 23, 2010

Και με τις τράπεζες και με τους προλετάριους





Ο άνθρωπος αυτός δεν έχει διαβάσει ούτε Μαρξ ούτε Γκράµσι. Παρ' όλα αυτά (ή µήπως ακριβώς γι' αυτό;) κατόρθωσε το ακατόρθωτο: να ικανοποιήσει και τις τράπεζες και τους προλετάριους.

Ο Λούλα κυβέρνησε τη Βραζιλία από το 2002 µέχρι το 2010. Στο διάστηµα αυτό, οι τρεις µεγαλύτερες τράπεζες της χώρας αύξησαν τα κέρδη τους κατά 420%. Στο ίδιο διάστηµα, δηµιουργήθηκαν περισσότερες από 14 εκατοµµύρια θέσεις εργασίας, βγήκαν από τη φτώχεια 24 εκατοµµύρια άνθρωποι και πέρασαν στη µεσαία τάξη άλλα 31 εκατοµµύρια. Ποτέ στην ιστορία δεν έχει επιτευχθεί τόσο γρήγορα µια τόσο σηµαντική µείωση των ανισοτήτων. «Η ενσωµάτωση δεν έγινε µόνο στο επίπεδο των εισοδηµάτων και της αγοραστικής δύναµης, αλλά και της παιδείας και της υγείας», λέει στο περιοδικό «Μarianne» ο Στεφάν Μονκλέρ, καθηγητής Κοινωνικής Επιστήµης στη Σορβόννη και ειδικός για τη Βραζιλία.

Επαναστάτης; Οχι αναγκαστικά.Εντιµος, όµως. Συνεπής. Και ρεαλιστής. Χωρίς να παραβεί την υπόσχεση που είχε δώσει προεκλογικά στο µεγάλο κεφάλαιο να σεβαστεί τους κανόνες του παιχνιδιού, ο Λούλα έπεισε τους βιοµηχάνους που δίσταζαν να δώσουν αυξήσεις ότι η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου εκατοµµυρίων Βραζιλιάνων τους µετατρέπει σε νέους καταναλωτές και βοηθά αποφασιστικά την οικονοµία. Ετσι εξηγείται η αντίσταση της Βραζιλίας στην οικονοµική κρίση που ξέσπασε το 2008. Παράλληλα, η κυβέρνηση προώθησε διάφορα προγράµµατα, όπως το «Βolsa Familia», που προέβλεπε την οικονοµική ενίσχυση των φτωχών οικογενειών µε τον όρο να εµβολιαστούν τα παιδιά και να πάνε σχολείο. Το «ΡroUni», χάρις στο οποίο σπούδασαν σε ιδιωτικά πανεπιστήµια 700.000 νέοι που προέρχονταν από χαµηλά στρώµατα. Η το «Βrasil sorridente» (χαµογελαστή Βραζιλία), που παρέσχε οδοντιατρική φροντίδα στους φτωχούς, µε αποτέλεσµα να αποκτήσουν καλύτερη εικόνα για τον εαυτό τους.

Ακόµη και άνθρωποι που διαφωνούν µε τον Λούλα αναγνωρίζουν τις πολιτικές του ικανότητες. «Είναι η ζωντανή απόδειξη ότι δεν µαθαίνεις την πολιτική στα βιβλία», λέει ο πρώην βουλευτής του Κόµµατος των Εργαζοµένων Μίλτον Τέµερ, που βρόντηξε την πόρτα του κόµµατος το 2003. Η αγροτική µεταρρύθµιση, βέβαια, ξεχάστηκε - ή µάλλον θυσιάστηκε στον βωµό των βιοκαυσίµων. Οι ακτήµονες δεν απέκτησαν γη, αλλά τουλάχιστον δεν τους σκοτώνει η αστυνοµία όπως στην εποχή του Καρντόσο. Και µπορεί να βελτιώθηκε η ζωή των µαύρων, των Ινδιάνων και των γυναικών, αλλά τους στρατιωτικούς δεν τολµά να τους πειράξει κανείς.

Οπως και να 'χει, η δηµοτικότητα του απερχόµενου προέδρου είναι απίστευτα υψηλή για έναν πολιτικό που ολοκληρώνει µια οκταετή θητεία: 80%. Σ' αυτή θα στηριχθεί για να πείσει τους συµπατριώτες του να ψηφίσουν στις 3 Οκτωβρίου για διάδοχό του µια άγνωστη, την πρώην αντάρτισσα και στενή του συνεργάτιδα από το 2005 Ντίλµα Ρουσέφ. Απ' ό,τι δείχνουν οι δηµοσκοπήσεις, θα πετύχει και σ' αυτή την αποστολή.

Τετάρτη, Σεπτεμβρίου 22, 2010

Αγάπη µου, συρρίκνωσα το Κράτος!





Η Θάτσερ πίστευε µονάχα στο άτοµο. «Η κοινωνία», έλεγε, «δεν υπάρχει». Τριάντα χρόνια αργότερα, τα πνευµατικά της παιδιά οραµατίζονται την ένωση των ατόµων για να δηµιουργήσουν τη Μεγάλη Κοινωνία.

Εµπνευστής του Βig Society είναι ένας κακοξυρισµένος σαραντάρης, γιος ούγγρου µετανάστη, που κυκλοφορεί πάντα µε τζιν και χωρίς γραβάτα, αποφεύγει τις κάµερες, αλλά µια µέρα πιάστηκε µε τις κάλτσες στους διαδρόµους της Ντάουνινγκ Στριτ. Τον λένε Στιβ Χίλτον και, αντίθετα µε τους περισσότερους συµβούλους του Ντέιβιντ Κάµερον, δεν είναι «γιος κάποιου», αλλά αυτοδηµιούργητος. Ο γνωστός διαφηµιστής Μορίς Σαάτσι, που θεωρείται πνευµατικός του πατέρας, έχει πει γι' αυτόν ότι είναι «απίστευτα ευφυής». Οι εχθροί του τον αποκαλούν «µίνι Ρασπούτιν» και του καταλογίζουν ότι πούλησε τον Κάµερον στην κοινή γνώµη όπως πουλάει κάποιος ένα σαπούνι. Αλλά εκείνος δεν έχει καιρό να ασχοληθεί µε τέτοια. Ο πολιτικός του προϊστάµενος τού έχει αναθέσει να εφαρµόσει στην πράξη την ιδέα της Μεγάλης Κοινωνίας. Κάτι που σηµαίνει, ούτε λίγο ούτε πολύ, να βρεθεί ένας τρόπος να αντικατασταθούν οι 600.000 δηµόσιοι υπάλληλοι που θα θυσιαστούν την επόµενη πενταετία στον βωµό της λιτότητας από εθελοντές. Να µπει ο ψηφοφόρος στη θέση του οδηγού, να γίνει αφεντικό του εαυτού του, όπως έλεγε ο Κάµερον στο συνέδριο των Τόρηδων το 2005.

Και πώς θα γίνει αυτή η αναδιάρθρωση της διοικητικής πυραµίδας; Μα φυσικά µε την αποκέντρωση, σηµειώνει ο ανταποκριτής του Νουβέλ Οµπζερβατέρ. Τρεις είναι οι τοµείς που έχουν επιλεγεί. Η εκπαίδευση, όπου τα city academies του Τόνι Μπλερ (σχολεία που θα ανοίγουν οι γονείς και θα µπορούν να διαλέγουν οι ίδιοι καθηγητές, πρόγραµµα και µαθητές) θα µετονοµαστούν σε free schools, µε ανάλογη λειτουργία και πάντα µε κρατική χρηµατοδότηση. Η υγεία, όπου οι γιατροί θα αποκτήσουν την αυτονοµία τους, µε αντάλλαγµα τη διαχείριση από τους ίδιους της νοσηλείας στους κόλπους της περιφέρειας. Η αστυνοµία, όπου οι διοικητές θα εκλέγονται από το 2012 απευθείας από τον λαό. Θα ακολουθήσουν οι µεταφορές, τα ταχυδροµεία, οι βιβλιοθήκες. Ολα θα περάσουν στον έλεγχο του πολίτη.

«Πρόκειται για παγίδα!» φωνάζει η αντιπολίτευση. Με πρόσχηµα τη µεταβίβαση της εξουσίας στον λαό, οι Συντηρητικο-Φιλελεύθεροι θέλουν να κάνουν την κοινή γνώµη να καταπιεί τον ακραίο φιλελευθερισµό τους. «Ο Κάµερον δεν έχει άδικο να υπενθυµίζει ότι οι Εργατικοί είχαν χάσει τα τελευταία χρόνια τον έλεγχο του κράτους αποδεχόµενοι τη δηµιουργία των περίφηµων quangos, διαφόρων ηµι-αυτόνοµων µη κυβερνητικών οργανώσεων», παραδέχεται ο βουλευτής και πρώην υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Ντένις ΜακΣέιν. «Πώς φαντάζεται όµως να αντικαταστήσει ικανούς αξιωµατούχους από µια στρατιά εθελοντών µε χαµηλή συχνά ειδίκευση; Και επιπλέον, πού θα τους βρει;».

Το σχέδιο είναι φιλόδοξο, ο Στιβ Χίλτον έχει χάσει τον ύπνο του, οι ψηφοφόροι είναι απαιτητικοί.

Τρίτη, Σεπτεμβρίου 21, 2010

Τα στήθη της Ντορίν





Το Παρίσι και η Ρώµη συµφωνούν: είµαστε πολύ µεγάλες χώρες για να µας κάνει µαθήµατα η όποια επίτροπος. Ο Σαρκοζί «µπερλουσκονίζει», όπως λέει ο Κον-Μπεντίτ. Και όλοι µαζί κοροϊδεύουν τον εαυτό τους.

Οι έντονες αντιδράσεις που προκάλεσε η έκρηξη της Βίβιαν Ρέντινγκ, αλλά και γενικότερα η στάση της Ευρώπης απέναντι στους Ροµά, είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικές για τη σηµερινή κατάσταση στη Γηραιά Ηπειρο. Τρεις παρατηρήσεις µπορεί κανείς να κάνει. Πρώτον, ο νόµος του εθνικού κράτους εξακολουθεί να είναι πάνω από τον νόµο της Ευρώπης. Ο Χάρτης των Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων µπορεί να περιλήφθηκε στη Συνθήκη της Λισαβώνας, αλλά οι κυβερνήσεις δεν διστάζουν να τον πετάξουν στο καλάθι των αχρήστων.

Η δεύτερη παρατήρηση απορρέει από τη συνέντευξη που έδωσε ο Μπερλουσκόνι στη Φιγκαρό. Ο ιταλός πρωθυπουργός εξέφρασε την εκτίµηση ότι η Ρέντινγκ έπρεπε να συζητήσει ιδιωτικά το πρόβληµα µε το Παρίσι προτού µιλήσει δηµοσίως. Αυτό θυµίζει τον Ταρτούφο, ο οποίος στην οµώνυµη κωµωδία του Μολιέρου αναφωνεί: «Καλύψτε αυτά τα στήθη, δεν θέλω να τα δω! Τέτοιες εικόνες πληγώνουν τις ψυχές και οδηγούν σε κατακριτέες σκέψεις». Οπως στη Γαλλία του Μολιέρου και του Λουδοβίκου ΙΔ΄, γράφει η Μπάρµπαρα Σπινέλλι στη Στάµπα, υπάρχει σήµερα στην Ευρώπη ένα δίκτυο ζηλωτών του εθνικισµού που δέχονται µεν την ύπαρξη του ευρωπαϊκού δικαίου, αλλά πιστεύουν ότι πρέπει να συγκαλύπτεται όπως τα στήθη της υπηρέτριας Ντορίν. Οι ζηλωτές αυτοί θέλουν µε κάθε τρόπο να κρατήσουν όρθιο τον µύθο του κυρίαρχου κράτους, το οποίο είναι ελεύθερο να αποφασίζει κατά βούληση χωρίς παρεµβάσεις των Βρυξελλών. Είναι οι ίδιοι ζηλωτές που καταγγέλλουν κάθε τόσο τους γραφειοκράτες των Βρυξελλών και διαρρηγνύουν τα ιµάτιά τους για το «δηµοκρατικό έλλειµµα» της Ευρώπης…

Το γαλλοϊταλικό µέτωπο όµως αποκαλύπτει και κάτι ακόµη. Οι ηγέτες της Γαλλίας και της Ιταλίας µοιάζει να ξεχνούν ότι η Ευρωπαϊκή Κοινότητα ιδρύθηκε ακριβώς για να δηµιουργηθεί ένα νέο, υπερεθνικό δίκαιο, χάρις στο οποίο τα κράτη δεν θα µπορούν πια να παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώµατα στο εσωτερικό των συνόρων τους. Και το ξεχνούν επειδή τους βολεύει. Επειδή ο Σαρκοζί θέλει να συνεχίσει να απελαύνει τους Ροµά, κάτι που αντίκειται στην οδηγία 2004-38 για την ελεύθερη κυκλοφορία στο εσωτερικό της Ενωσης. Επειδή ο Μπερλουσκόνι θέλει να συνεχίσει να συλλαµβάνει τους λαθροµετανάστες στη θάλασσα και να τους στέλνει πίσω στις χώρες τους, κάτι που αντίκειται σε άλλες συνθήκες. Και αυτά να καλύπτονται από πέπλο σιωπής, µια πανευρωπαϊκή οµερτά.

Η Ευρώπη, γράφει η Σπινέλλι, είναι η υπόσχεση ότι µερικά πράγµατα δεν θα ξαναγίνουν. Αλλιώς δεν έχει νόηµα να καθιερώνουµε επετείους των γενοκτονιών. Η φράση «Ποτέ πια!» έχει νόηµα µόνο αν αποτελεί µια διαρκώς ανανεούµενη δέσµευση για όλες τις εθνότητες και όλες τις θρησκείες.

Δευτέρα, Σεπτεμβρίου 20, 2010

Ο φτωχός της διπλανής πόρτας





Ενας στους επτά Αµερικανούς είναι επισήµως φτωχός, το υψηλότερο ποσοστό από το 1994. Και οι ψηφοφόροι ανυποµονούν να εκδικηθούν τον Νοέµβριο τον Οµπάµα.

Για να ορίσει τη φτώχεια, η αµερικανική Στατιστική Υπηρεσία συγκρίνει το εισόδηµα ενός νοικοκυριού µε το κόστος ενός «καλαθιού» που περιλαµβάνει αγαθά όπως τρόφιµα και ρούχα. Με βάση αυτό το κριτήριο (που δεν περιλαµβάνει την εκπαίδευση ή την περίθαλψη), µια τετραµελής οικογένεια θεωρείται φτωχή αν το εισόδηµά της είναι µικρότερο των 21.756 δολαρίων (16.658 ευρώ). Στην κατηγορία αυτή, σύµφωνα µε τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, ζουν σήµερα 43,6 εκατοµµύρια Αµερικανοί, ο υψηλότερος αριθµός από τις αρχές της δεκαετίας του '60, όταν ο Λίντον Τζόνσον κήρυσσε τον πόλεµο κατά της φτώχειας. Η αύξηση της φτώχειας είναι µεγαλύτερη (1,3%) στους ανθρώπους 18 ώς 64 ετών.

«Το µήνυµα από τα στοιχεία αυτά είναι πως διαγράψαµε ό,τι κερδίσαµε από την καταπολέµηση της φτώχειας τη δεκαετία του '90», λέει η Ελάιζ Γκουλντ από το κεντροαριστερό Εconomic Ρolicy Ιnstitute. Οι Δηµοκρατικοί θα πληρώσουν τον λογαριασµό σε δύο µήνες, στις εκλογές για την ανανέωση του Κογκρέσου. Εχουν διαγνώσει τα αίτια της ασθένειας: δεν είναι όµως ούτε γρήγοροι ούτε αποτελεσµατικοί στη θεραπεία της. Γνωρίζουν, για παράδειγµα, τη σηµασία της ασφάλισης. Είναι χαρακτηριστικό ότι εκείνοι που δεν έχουν πληγεί από την οικονοµική κρίση είναι οι ηλικιωµένοι, οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν ασφάλιση: εδώ η φτώχεια µειώθηκε κατά 0,8%. Οι άνθρωποι που χάνουν τη δουλειά τους, πάλι, χάνουν και τα ασφαλιστικά τους δικαιώµατα, µε αποτέλεσµα να µπαίνουν σε ένα φαύλο κύκλο. Αν δεν αρχίσει να εφαρµόζεται η ασφαλιστική µεταρρύθµιση του Οµπάµα, η κατάσταση θα πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο. Αλλά αυτό δεν θα συµβεί πριν από το 2014.

Τραγική είναι και η κατάσταση µεταξύ των µαύρων και των ισπανόφωνων, όπου η φτώχεια φτάνει το 25%, δύο φορές µεγαλύτερη από το ποσοστό των λευκών. «Η δουλειά µας µόλις τώρα αρχίζει», δήλωσε ο αµερικανός πρόεδρος όταν πληροφορήθηκε τα κακά µαντάτα. Η αλήθεια όµως είναι ότι οι φτωχοί δεν ήταν ποτέ στο επίκεντρο της αµερικανικής πολιτικής ζωής. Σύµφωνα µε την Ντέµπορα Βάινσταιν, διευθύντρια της Συµµαχίας για τις Ανθρώπινες Ανάγκες, οι λόγοι είναι δύο: ότι δεν προσέρχονται µαζικά στις κάλπες κι ότι δεν υπάρχει περίπτωση να … χρηµατοδοτήσουν τα µεγάλα κόµµατα. Επιπλέον, οι «άλλοι», οι τυχεροί, δεν ήθελαν ώς τώρα ούτε να ακούσουν για έννοιες όπως η αλληλεγγύη. Αυτά ίσχυαν βέβαια όσο οι φτωχοί ήταν κάποιοι περιθωριακοί που έψαχναν τα σκουπίδια. Τώρα, η κατηγορία αυτή διευρύνεται, περιλαµβάνει τον αδελφό, τον συγγενή, τον γείτονα, τον συνάδελφο, η απάθεια και η αδιαφορία της κοινωνίας δεν µπορεί παρά να υποχωρήσουν.

Σάββατο, Σεπτεμβρίου 18, 2010

Ο µεγαλύτερος δολοφόνος





Ποιος είναι ο µεγαλύτερος σφαγέας του εικοστού αιώνα: ο Χίτλερ ή ο Στάλιν; Το ερώτηµα αυτό συζητήθηκε αρκετά τα τελευταία χρόνια και προκάλεσε έντονες αντιπαραθέσεις.Ενας ιστορικός δίνει τώρα τη δική του απάντηση: κανείς από τους δύο! Ο µεγαλύτερος κατά συρροήν δολοφόνος όχι µόνο του 20ού αιώνα, αλλά όλων των εποχών, είναι ο Μάο.

Ο Φρανκ Ντικέτερ είναι ένας ολλανδός ιστορικός που ζει και διδάσκει στο Χονγκ Κονγκ. Για τις ανάγκες του τελευταίου του βιβλίου, που έχει τίτλο «Ο Μεγάλος Λιµός του Μάο: Η ιστορία της µεγαλύτερης καταστροφής της Κίνας, 1958-’62», ζήτησε και απέκτησε πρόσβαση στα κινεζικά αρχεία που αποχαρακτηρίστηκαν µόλις πριν από τέσσερα χρόνια. Και ο αριθµός στον οποίο κατέληξε η έρευνά του είναι εντυπωσιακός: τουλάχιστον 45 εκατοµµύρια άνθρωποι πέθαναν τα τέσσερα αυτά χρόνια στην Κίνα από την πείνα, τα βασανιστήρια ή τα καταναγκαστικά έργα. Για λόγους σύγκρισης, ο απολογισµός του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου είναι 55 εκατοµµύρια νεκροί.

«Είναι σαν να πολλαπλασιάζεις τη γενοκτονία που οργάνωσε ο Πολ Ποτ επί είκοσι», είπε προχθές ο Ντικέτερ στο λογοτεχνικό φεστιβάλ της «Ιντιπέντεντ». Παρ' όλο που αυτό το κοµµάτι της ιστορίας λείπει από την επίσηµη µνήµη της Λαϊκής Δηµοκρατίας της Κίνας, οι περιγραφές που περιλαµβάνονται στις εκθέσεις του Γραφείου Δηµόσιας Ασφάλειας - τις οποίες µελέτησε ο συγγραφέας - είναι άφθονες. Από εκεί προκύπτει ότι τα µέλη των αγροτικών κοινοτήτων αντιµετωπίζονταν από το κράτος ως απλοί αριθµοί. Οποιος τολµούσε να παρακούσει τις βασικές αρχές του Μεγάλου Αλµατος προς τα Εµπρός τιµωρούνταν παραδειγµατικά. Το σύστηµα της Δικαιοσύνης καταργήθηκε. Οι κοµµατικοί αξιωµατούχοι ανταγωνίζονταν ποιος θα εκτελέσει περισσότερους. Γονείς υποχρεώνονταν να θάψουν τα παιδιά τους ζωντανά, άλλους τους έλουζαν µε κόπρανα ή ούρα ή τους έκαιγαν ζωντανούς. Σε µια περιοχή 250.000 κατοίκων, απαγορεύτ ηκε στο 80% η πρόσβαση στην επίσηµη καντίνα επειδή ήταν ηλικιωµένοι ή άρρωστοι, µε αποτέλεσµα να πεθάνουν από την πείνα.

Καθώς η Κίνα βυθιζόταν στην καταστροφή, ο δεύτερος στην ιεραρχία του καθεστώτος Λιου Σαοτσί έπεισε τον Μάο να κάνει πίσω. Τέσσερα χρόνια αργότερα ξεκινούσε η Πολιτιστική Επανάσταση, ένα από τα γνωστότερα θύµατα της οποίας ήταν ο ίδιος ο Λιου. Ο Μεγάλος Τιµονιέρης ήξερε να εκδικείται.

Παρασκευή, Σεπτεμβρίου 17, 2010

Ο ιός της βλακείας





Πολιτική, ως γνωστόν, είναι η τέχνη του συµβιβασµού. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις Ηνωµένες Πολιτείες, όπου ο πρόεδρος κυβερνά από κοινού µε το Κογκρέσο. Το κακό είναι ότι ο συγκεκριµένος πρόεδρος βρίσκεται όλο και συχνότερα αντιµέτωπος µε τη βλακεία.

Μάθαµε το όνοµά της: Κριστίν Ο' Ντόνελ. Ισως να συγκρατήσαµε και την ηλικία της:
σαράντα ενός Μαΐων.Μάλλον δεν ενδιαφερθήκαµε όµως να µάθουµε και τις απόψεις της. Λοιπόν, η υποψήφια του Τσάι Πάρτι που κέρδισε αυτή την εβδοµάδα στο Ντελαουέρ το χρίσµα του Ρεπουµπλικανικού Κόµµατος για τη Γερουσία υποστηρίζει την πλήρη αποχή από το σεξ πριν από τον γάµο, απορρίπτει κατηγορηµατικά την πορνογραφία, θεωρεί τον αυνανισµό αµαρτία και αντιτίθεται στην άµβλωση ακόµη και όταν η εγκυµοσύνη είναι προϊόν βιασµού ή αιµοµιξίας.Απορρίπτει τη Θεωρία της Εξέλιξης µε το επιχείρηµα ότι δεν πληροί τα επιστηµονικά κριτήρια και υποστηρίζει πως στα δηµόσια σχολεία πρέπει να διδάσκεται η θεωρία του «ευφυούς σχεδιασµού» του κόσµου από τον καλό Θεούλη. Επιπλέον, όταν θέλει να κάνει πολιτικές δηλώσεις διαλέγει το Fox και όταν χαµογελάει είναι ίδια η Σάρα Πέιλιν.

Αυτό το είδος πολιτικής σκέψης έχει αρχίσει ήδη να εισχωρεί στη µεγάλη δεξιά παράταξη των Ηνωµένων Πολιτειών, δηλαδή το Ρεπουµπλικανικό Κόµµα. Ολο και συχνότερα ακούει κανείς από τους εκπροσώπους του απόψεις όπως ότι ο Οµπάµα είναι ένας κοµµουνιστής που θέλει να διαλύσει την Αµερική και συνεργάστηκε µε την ΒΡ για να καταστρέψει τον Κόλπο του Μεξικού ώστε να περάσει το αντιπετρελαϊκό του µήνυµα. Στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Forbes», που έχει εκατοµµύρια αναγνώστες, το βασικό άρθρο υπογράφεται από κάποιον καθηγητή Ντίνες Ντ' Σούζα και υποστηρίζει ότι ο Οµπάµα θέλει να εφαρµόσει στην Αµερική αυτά που πίστευε ο πατέρας του πριν από πενήντα χρόνια για την Κένυα: ένα µείγµα σοσιαλισµού και αντι-αποικιοκρατισµού. Ο σηµερινός πρόεδρος, σηµειώνει ο αρθρογράφος, δεν µπορεί να καταλάβει την Αµερική γιατί έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στη Χαβάη, την Ινδονησία και το Πακιστάν.

Μάλλον έχουν ρίξει κάτι στο νερό. Μια νέα µορφή του ιού της βλακείας, γράφει ο Ντέιβιντ Ααρόνοβιτς στους «Τάιµς», κατάφερε να πηδήξει το όριο ανάµεσα στον κρετινισµό και το κατεστηµένο. Δεν εξηγείται αλλιώς τόση συσσωρευµένη ανοησία.
Και το κακό είναι ότι η ανοησία αυτή δεν περιορίζεται στο στρατόπεδο της Δεξιάς. Δεκάδες «πούροι αριστεροί» δηλώνουν προδοµένοι από τον Οµπάµα - επειδή δεν ήταν πολύ σκληρός µε την ΒΡ, επειδή δεν υποστηρίζει τον γάµο των γκέι, επειδή δεν τα βάζει µε τις τράπεζες, επειδή δεν ήταν αρκετά τολµηρός µε τη µεταρρύθµιση του συστήµατος υγείας - και προειδοποιούν ότι δεν θα τον ξαναψηφίσουν.

Κι ύστερα ξαφνιαζόµαστε που η Μισέλ είπε στην Κάρλα ότι η προεδρία είναι µια κόλαση.

Πέμπτη, Σεπτεμβρίου 16, 2010

Απαγορευµένα φιλιά





Για τον Φρόυντ, τα πράγµατα είναι απλά: το φιλί είναι ένα υποκατάστατο, η διαστροφή µιας αγκαλιάς, αλλά είναι η µοναδική διαστροφή που αποδεχόµαστε ως κάτι φυσιολογικό.

Ο βρετανός ψυχοθεραπευτής Ανταµ Φίλιπς τα λέει λίγο πιο µπερδεµένα. Στο βιβλίο του «Για το φιλί, το γαργαλητό και την πλήξη» (1993), γράφει ότι αν το φίληµα είναι ένας τρόπος να σωπαίνουν τα στόµατα των εραστών, τότε πρέπει να γίνει γνωστό τι λένε οι τελευταίοι όταν φιλιούνται. Αλλά ούτε αυτό θα ήταν αρκετό - αφού κάθε φιλί είναι και µια µικρή ιστορία. Σε γενικές γραµµές, πάντως, στη δυτική κουλτούρα το φιλί δεν καταλαµβάνει πια καµιά περίοπτη θέση. Μόνο καµιά θεούσα µπορεί να σκανδαλιστεί βλέποντας ένα ζευγάρι να φιλιέται στον δρόµο.

Τελείως διαφορετικά είναι τα πράγµατα στην Ινδία. Εκεί, το φιλί θεωρείται άσεµνη πράξη και απαγορεύεται αυστηρά στους δηµόσιους χώρους. Ο Ρίτσαρντ Γκιρ είχε προκαλέσει µεγάλο σκάνδαλο όταν φίλησε µια διάσηµη ινδή ηθοποιό στη διάρκεια ενός φεστιβάλ στη Βοµβάη. Οι σκηνές µε φιλιά αποφεύγονται και στο Μπόλιγουντ: µόλις τα στόµατα των πρωταγωνιστών πλησιάσουν επικίνδυνα, η κάµερα στρέφεται αλλού. Ο ιταλός ανθρωπολόγος και αρχιτέκτονας Φράνκο Λα Τσέκλα πάντα προσπαθούσε να καταλάβει τον λόγο. Κι όταν βρέθηκε πέρυσι να γευµατίζει στη Φλωρεντία µε µια από τις πιο γνωστές, και πιο όµορφες, σταρ του ινδικού κινηµατογράφου, τη 43χρονη Ναντάνα Σεν (κόρη του γνωστού οικονοµολόγου Αµάρτυα Σεν), τη ρώτησε ευθέως. Εκείνη διατύπωσε την υπόθεση ότι αυτό συµβαίνει επειδή το Μπόλιγουντ (6.000 ταινίες τον χρόνο, 14 εκατοµµύρια θεατές την ηµέρα) είναι η συνέχεια του παραδοσιακού θεάτρου, όπου τους γυναικείους ρόλους τους έπαιζαν άνδρες. «Αντίθετα µε τις ηθοποιούς στη Δύση, εµάς δεν µας ρωτούν αν θα εµφανιζόµασταν γυµνές στην οθόνη, αλλά αν θα δεχόµασταν να φιληθούµε», του είπε.

«Και φυσικά απαντάµε όλες αρνητικά». Πώς γίνεται όµως η σεξουαλικότητα, ο ερωτισµός, η σαγήνη, να µην έχουν οικουµενικά χαρακτηριστικά, αλλά η σηµασία, το περιεχόµενο και η αντιπροσώπευσή τους να αλλάζουν από χώρα σε χώρα; Προσπαθώντας να δώσουν µια απάντηση, ο αρχιτέκτονας και η ηθοποιός άρχισαν µια έρευνα που της έδωσαν τον τίτλο «Ενας άλλος τρόπος να φιλιόµαστε». Η Ναντάνα είναι ενθουσιασµένη, ψάχνει τη βιβλιογραφία, κρατά σηµειώσεις, και είναι αποφασισµένη να µιλήσει µε όλα τα αστέρια του ινδικού κινηµατογράφου, από τη Σαρµίλα Ταγκορέ, ηρωίδα των ταινιών του Σατιαζίτ Ράι, µέχρι τον διάσηµο Αµιτάµπ Μπαχτσάν και τον πανέµορφο Σαχ Ρουχ Χαν.

Το αποτέλεσµα θα είναι πολύ ενδιαφέρον. Κι όπως γράφει ο Φράνκο Λα Τσέκλα στη Ρεπούµπλικα, ίσως απαντηθεί επιτέλους το θεµελιώδες ερώτηµα που είχε θέσει η Χρυσηίδα στο έργο του Σαίξπηρ «Τρωίλος και Χρυσηίδα»: «Στο φιλί, ποιος είναι αυτός που δίνει και ποιος αυτός που παίρνει;».

Τετάρτη, Σεπτεμβρίου 15, 2010

Σαν σήµερα, δύο χρόνια πριν...





Οι τελετές µνήµης για την 11η Σεπτεµβρίου τελείωσαν. Ο πάστορας έκανε πίσω, κι αυτοί που ζήλεψαν τη δόξα του δεν µπορούν να κάνουν µεγάλη ζηµιά. Η σηµερινή επέτειος, όµως, είναι από γεωπολιτική άποψη ακόµη πιο σηµαντική.

Μετά τις επιθέσεις στους Δίδυµους Πύργους διατυπώθηκαν κάποιες εκτιµήσεις ότι η εποχή της αµερικανικής κυριαρχίας είχε οριστικά τελειώσει. Οταν ο Μπιν Λάντεν σκοτώνει 3.000 ανθρώπους και εξευτελίζει την υπερδύναµη, όλα µπορεί να συµβούν. Αλλά οι εκτιµήσεις αυτές δεν δικαιώθηκαν. Η Αµερική ενεπλάκη σε δύο πολέµους, κινδυνεύει να χάσει και τους δύο, αλλά κανείς δεν αµφισβητεί την παγκόσµια κυριαρχία της σε στρατιωτικό επίπεδο. Επιπλέον, κανείς δεν πιστεύει σοβαρά ότι υπάρχει κίνδυνος να δηµιουργηθεί µια µέρα ένα παγκόσµιο ισλαµικό χαλιφάτο.

Αντίθετα, ένα άλλο γεγονός που συνέβη σαν σήµερα πριν από δύο χρόνια λίγα χιλιόµετρα πιο πέρα - η κατάρρευση της Λίµαν Μπράδερς - δηµιούργησε σοβαρά ερωτήµατα για την ισχύ της αµερικανικής οικονοµίας. Η παγκόσµια οικονοµική κρίση που ακολούθησε δεν οδήγησε σε µια νέα µεγάλη ύφεση. Η οικονοµία γνωρίζει και πάλι ανάπτυξη. Η παγκοσµιοποίηση δεν ανακόπηκε. Οπως γράφει όµως ο Γκίντεον Ράχµαν στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιµς», η Ουάσιγκτον αισθάνεται πλέον την ανάσα των ανταγωνιστών της, και πρώτα απ' όλα της Κίνας. Η τελευταία µπορεί να χρειαστεί ακόµη αρκετά χρόνια µέχρι να γίνει η πρώτη οικονοµία στον κόσµο. Από ορισµένες πλευρές, όµως, είναι ήδη πρώτη. Διαθέτει τα µεγαλύτερα συναλλαγµατικά αποθέµατα στον κόσµο. Είναι ο πιο µεγάλος εξαγωγός προϊόντων. Ο πιο µεγάλος παραγωγός χάλυβα και αερίων του θερµοκηπίου. Η µεγαλύτερη αγορά αυτοκινήτων. Ο µεγαλύτερος εµπορικός εταίρος άλλων σηµαντικών αναδυόµενων οικονοµιών, όπως η Ινδία και η Βραζιλία. Αν ο 20ός αιώνας ανήκε στην Αµερική, όλα δείχνουν ότι ο 21ος θα είναι ο αιώνας της Ασίας.

Για όλους αυτούς τους λόγους, ο βρετανός αρθρογράφος θεωρεί πως οι ιστορικοί του µέλλοντος θα χαρακτηρίσουν τη 15η Σεπτεµβρίου σηµαντικότερη ηµεροµηνία από την 11η. Είναι αλήθεια ότι ο οικονοµικός µετασχηµατισµός που οδηγεί στη µετατόπιση των κέντρων οικονοµικής ισχύος είχε αρχίσει πριν από την εκδήλωση της τελευταίας χρηµατοπιστωτικής κρίσης. Η κρίση αυτή, όµως, θα µείνει στην Ιστορία ως το γεγονός που αποκάλυψε και επιτάχυνε τη διάβρωση της δυτικής κυριαρχίας.

Και ένα υστερόγραφο. Εκτός από την Κίνα, η σηµερινή επέτειος αναδεικνύει έναν ακόµη νικητή: τις τράπεζες. Ολες οι δηλώσεις, οι υποσχέσεις και οι προσπάθειες να περιοριστεί η δύναµή τους απέτυχαν. Η τελευταία τους νίκη είναι οι λεγόµενοι κανονισµοί «Βασιλεία ΙΙΙ», που αποφασίστηκαν την Κυριακή, αφορούν τη ρύθµιση του παγκόσµιου τραπεζικού συστήµατος και είναι πολύ ηπιότεροι από αυτούς που επιθυµούσαν οι κυβερνήσεις της Βρετανίας και των ΗΠΑ. Ουδεµία έκπληξη: οι τράπεζες πάντα κερδίζουν.

Τρίτη, Σεπτεμβρίου 14, 2010

Ανοίξτε τα σύνορα!





Την ώρα που οι αµερικανοί πολιτικοί συναγωνίζονται για το ποιος θα περιορίσει αποτελεσµατικότερα τη µετανάστευση, οι οικονοµολόγοι προειδοποιούν: οι µετανάστες κάνουν καλό στην αµερικανική οικονοµία.

Αυτό είναι το βασικό συµπέρασµα µελέτης που έδωσε στη δηµοσιότητα στις 30 Αυγούστου η Οµοσπονδιακή Τράπεζα του Σαν Φρανσίσκο. Η µελέτη υπογράφεται από τον ιταλό οικονοµολόγο Τζοβάνι Πέρι και αποδεικνύει πως, αντίθετα µε την κρατούσα άποψη, οι µετανάστες όχι µόνο δεν παίρνουν τη θέση των αµερικανών εργαζοµένων, αλλά συµβάλλουν αποφασιστικά στην αύξηση των εσόδων τους! Συγκεκριµένα, η συνολική µετανάστευση στις Ηνωµένες Πολιτείες από το 1990 ώς το 2007 οδήγησε σε αύξηση του µέσου πραγµατικού εισοδήµατος των εργαζοµένων κατά 6,6% - 9,9%. Τα κέρδη αυτά αντιστοιχούν στο 20% - 25% της συνολικής πραγµατικής αύξησης του µέσου ετήσιου εισοδήµατος ανά εργαζόµενο που καταγράφηκε στις ΗΠΑ την περίοδο αυτή.

Η αµερικανική µπλογκόσφαιρα υποστηρίζει πλέον, λίγο ώς πολύ, ότι η µετανάστευση είναι το φάρµακο για όλα τα δεινά της οικονοµίας της χώρας. Τρία είναι τα βασικά επιχειρήµατα που ακούγονται, σηµειώνει ο Τζέιµς Λεντµπέτερ στο Slate. Πρώτον, οι µετανάστες θα δώσουν λύση στην κρίση που µαστίζει την αγορά ακινήτων. Τον περασµένο Ιούλιο υπήρχαν στην αγορά 3,98 εκατοµµύρια σπίτια. Με τους σηµερινούς ρυθµούς, ο αριθµός αυτός αντιστοιχεί σε ζήτηση δωδεκάµισι µηνών. Οσο όµως παραµένουν απούλητα εκατοντάδες χιλιάδες σπίτια, η αγορά δεν µπορεί να ανακάµψει. Ας ανοίξουν λοιπόν τα σύνορα - υπό τον όρο αυτοί που θέλουν να τα διασχίσουν να δεσµευτούν ότι θα αγοράσουν σπίτι!

Το δεύτερο επιχείρηµα είναι ότι οι µετανάστες είναι απαραίτητοι για την ανασυγκρότηση της αµερικανικής εργατικής δύναµης, την ενίσχυση της ανάπτυξης και την επιβίωση του συστήµατος κοινωνικής ασφάλισης. Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις της αµερικανικής στατιστικής υπηρεσίας, η αγορά εργασίας θα αναπτυχθεί µόλις κατά 0,4% τον χρόνο µέχρι το 2020 και κατά 0,3% µετά το 2030. Τα βασικά αίτια είναι η συνταξιοδότηση της γενιάς του baby boom και η µείωση του ρυθµού των γεννήσεων. Αν όµως δεν υπάρχουν αρκετοί Αµερικανοί για να καλύψουν τις κενές θέσεις, θα το κάνουν οι µετανάστες. Αυτό γίνεται ήδη άλλωστε τα τελευταία χρόνια. Το 2008, ένας στους τρεις εργαζόµενους στην Καλιφόρνια ήταν γεννηµένος στο εξωτερικό.

Οι µετανάστες, τρίτον, βελτιώνουν την ποιότητα της οικονοµίας. Αυτό συµβαίνει τόσο επειδή οι επιχειρήσεις αυξάνουν την παραγωγή τους για να ανταποκριθούν στην αύξηση του πληθυσµού όσο και γιατί οι µετανάστες κατευθύνονται συνήθως σε διαφορετικούς τοµείς από εκείνους που επιλέγουν οι αµερικανοί συνάδελφοί τους. Ολα αυτά τα επιχειρήµατα, πάντως, έχουν ως προϋπόθεση τον έλεγχο της µετανάστευσης ώστε να παραµένει σε λογικά επίπεδα: σε αντίθετη περίπτωση, αν για παράδειγµα αρχίσουν να συρρέουν στην Αµερική δέκα εκατοµµύρια άνθρωποι τον χρόνο, οι θετικές επιπτώσεις θα εξατµιστούν.

Δευτέρα, Σεπτεμβρίου 13, 2010

Καµιά φωτογραφία δεν είναι ουδέτερη





«Αρνούµε να ιππογράψο έναν τόσο κακό έλαιγχο. Ο Τοµάς µου είπε πος έπρεπε να έχει καλίταιρους βαθµούς. Παρακαλό διορθόστετους και µετά τους ιππογράφο».

Τα µαργαριτάρια των µαθητών στην Εκθεση, στην Ιστορία και σε άλλα µαθήµατα αποτελούσαν ανέκαθεν ένα δηµοφιλές και ξεκαρδιστικό ανάγνωσµα. Κάθε τόσο διαρρέουν στον Τύπο, τον ελληνικό ή τον ξένο, τα απίστευτα πράγµατα που γράφουν πολλά παιδιά στις εξετάσεις τους και, αφού γελάσουµε µε την καρδιά µας, κουνάµε µε απελπισία το κεφάλι µας για την κατάσταση της παιδείας. Είναι όµως η πρώτη φορά που κάποιος δηµοσιεύει τα µαργαριτάρια των γονέων. Πρώην καθηγητής και διευθυντής διαφόρων σχολείων, ο Πατρίς Ροµαίν εξέδωσε σε βιβλίο µια επιλογή των σηµειωµάτων που του έστελναν επί µια εικοσαετία οι γονείς των µαθητών του.

«Το βιβλίο αυτό το έγραψα µε µεγάλη τρυφερότητα, διάλεξα τα πιο αντιπροσωπευτικά κείµενα, είναι ένα κλείσιµο του µατιού µε σκοπό να γελάσουµε», λέει στη Μοντ ο συγγραφέας των `Δικαιολογητικών` (Μots d'excuse), ενός λευκώµατος 130 σελίδων που µόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βourin προκαλώντας µεγάλο θόρυβο στο Διαδίκτυο. Και είναι αλήθεια ότι γελάει εύκολα κανείς τόσο µε την εµφάνιση όσο και µε το περιεχόµενο σηµειωµάτων του τύπου: «Εντάξι, ο γιος µου άργισε χτες, αλά όταν αργί κανένας καθηγιτίς του λαίτε τίποτα;». Οι περισσότεροι γονείς υπερασπίζονται τα παιδιά τους και διαµαρτύρονται για τις αδικίες που υφίστανται, άλλοι δεν διστάζουν να εκτοξεύσουν απειλές («Κύριε, σας ζητώ να επιστρέψετε αµέσως το κινητό του Ζυλ. Η κατάσχεση απέχει τόσο λίγο από την κλοπή, ώστε δεν αξίζει να διακινδυνεύσετε την καριέρα σας»), λίγοι είναι εκείνοι που επαινούν τον παραλήπτη.

Υπάρχει όµως ένα ζήτηµα µε αυτό το βιβλίο. Τα σηµειώµατα των γονέων δεν στάλθηκαν µε σκοπό να δηµοσιευτούν. Ούτε ζητήθηκε η συγκατάθεση των αποστολέων. Επιπλέον, δύσκολα γελάει κανείς µε το παρακάτω κείµενο: «Κίριε διεφθιντά, παρακαλό σιγχορίστε τη Σοφί που άργισε, δεν µπώρεσα να έρθο µαζί τις γιατί ο πατέρας τις µε χτίπισε κε δεν µπωρούσα να βγο έξο». Ο ίδιος ο Πατρίς Ροµαίν παραδέχεται πως όσο ξαναδιάβαζε τα κείµενα, τόσο λιγότερο αστεία τα έβρισκε. Αποφάσισε όµως να τα δηµοσιεύσει επειδή αποτελούν έναν καθρέφτη, µια φωτογραφία της γαλλικής κοινωνίας. Εδώ ακριβώς είναι το πρόβληµα, σχολιάζει ο βιβλιο κριτικός της Μοντ: καµιά φωτογραφία δεν είναι ουδέτερη. Και η συγκεκριµένη δεν έχει καν λεζάντα. Πέρα από την επιφανειακή τους αταξία, αυτά τα «δικαιολογητικά» αφήνουν να διαφανεί µια κοινωνία απόλυτης τάξης, όπου κάθε παραβίαση των κανόνων τιµωρείται µε τον αποκλεισµό των πιο αδύνατων και αιωνίως «αδικαιολόγητων». Η δηµοσιοποίησή τους θα έπρεπε να συνοδεύεται µε µια αναφορά στο πολιτιστικό και κοινωνικό τους πλαίσιο.

Γιατί το ωµό ντοκουµέντο δεν είναι ούτε πιο «αντικειµενικό» ούτε πιο «αληθινό». Είναι απλώς ωµό.

Σάββατο, Σεπτεμβρίου 11, 2010

Τα κεφάλια των Ροµά επί πίνακι





«Ο άνθρωπος αυτός είναι επικίνδυνος;» Το ερώτηµα αυτό, που αφορά τον Νικολά Σαρκοζί, δεν το θέτει κάποιος εξτρεµιστής της γαλλικής πολιτικής σκηνής, αλλά ένα µετριοπαθές έντυπο, το Νουβέλ Οµπζερβατέρ. Το περιοδικό περιγράφει µια σκηνή που εκτυλίχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν ο σηµερινός πρόεδρος ήταν δήµαρχος του Νεγί. Είκοσι γυναίκες είχαν πέσει θύµατα ληστών που τους είχαν αρπάξει την τσάντα ενώ ήταν σταµατηµένες στο φανάρι. Κι όλες είχαν ισχυριστεί ότι οι δράστες ήταν µαύροι. Εξ ου και η ερώτηση που απηύθυνε ο Σαρκοζί στον εαυτό του: «Μπορούµε να το πούµε;»

Δέκα χρόνια αργότερα, το είπε. Στην οµιλία που εκφώνησε στις 30 Ιουλίου στην Γκρενόµπλ, ο Σαρκοζί συνέδεσε για πρώτη φορά ευθέως την εγκληµατικότητα µε τη µετανάστευση. Δεν αναφέρθηκε σε κάποιο συγκεκριµένο γεγονός, όπως θα µπορούσε να είχε κάνει µ’ εκείνες τις γυναίκες. Ανήγαγε απλώς τους µετανάστες και τους Ροµά σε αποδιοποµπαίους τράγους, ξεχνώντας την κοινωνική διάσταση της εγκληµατικότητας. Η έναρξη των µαζικών απελάσεων ήταν θέµα χρόνου.

«Στη Γερµανία θαυµάζαµε ανέκαθεν τον Σαρκοζί για τον ζήλο και την αποφασιστικότητά του, στοιχεία που λείπουν από τη δική µας καγκελάριο», λέει ο ανταποκριτής του Ντερ Σπίγκελ στο Παρίσι Ούλριχ Φίχτνερ. «Αλλά η Μέρκελ δεν θα εκφωνούσε ποτέ µια οµιλία σαν εκείνη της Γκρενόµπλ. Τέτοια λόγια θα περίµενε κανείς από έναν Πούτιν ή έναν Μπερλουσκόνι, όχι από τον πρόεδρο της Γαλλίας! Η Γερµανία έχει εξετάσει το παρελθόν της και έχει εντοπίσει τον µηχανισµό του αποδιοποµπαίου τράγου, ο οποίος αναζητείται πάντα στις περιθωριακές και αποδυναµωµένες οµάδες. Η στρατηγική αυτή είναι σήµερα περιορισµένη στα ρεύµατα της γερµανικής ακροδεξιάς, τα οποία υπάρχει κίνδυνος να αφυπνιστούν. Δεν µπορούµε να καταλάβουµε τι συµβαίνει, τι είναι αυτό που οδήγησε τον γάλλο πρόεδρο να υιοθετήσει έναν πολιτικό λόγο πέρα για πέρα δηλητηριώδη».

Η απάντηση φαίνεται να βρίσκεται στα αποτελέσµατα των τελευταίων περιφερειακών εκλογών. Ο Σαρκοζί διαπίστωσε ότι παραδοσιακοί ψηφοφόροι της Δεξιάς, όπως οι αγρότες και οι γιατροί, έχουν αρχίσει να την εγκαταλείπουν. Το ίδιο κάνουν και τα λαϊκά στρώµατα, οι εργάτες και οι υπάλληλοι. Σ’ αυτούς οφείλει τη νίκη του, το 2007. Και για να τους πάρει πίσω, αποφάσισε να τους προσφέρει επί πίνακι τα κεφάλια των Ροµά.

Παρασκευή, Σεπτεμβρίου 10, 2010

Ενα δηµοψήφισµα µε µεγάλο ενδιαφέρον





Ελάχιστη είναι η κάλυψη στα δυτικά - ακόµη και τα ελληνικά - µέσα ενηµέρωσης για το δηµοψήφισµα που θα γίνει την Κυριακή στην Τουρκία. Κι όµως, το διακύβευµα είναι µεγάλο.

Τρεις είναι οι βασικές κατηγορίες που δέχεται ο πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν για την πρόθεσή του να τροποποιήσει το Σύνταγµα. Πρώτον, ότι χαρακτηρίζεται από έναν επικίνδυνο αυταρχισµό πουτινικού τύπου, ιδιαίτερα όταν δηλώνει πως όσοι ψηφίσουν ΟΧΙ ουσιαστικά υιοθετούν το στρατιωτικό πραξικόπηµα του 1980. Δεύτερον, ότι µε την πρότασή του να αλλάξει ο τρόπος που διορίζονται οι δικαστές και οι εισαγγελείς προωθεί ένα συγκαλυµµένο ισλαµιστικό πρόγραµµα . Τρίτον, ότι προσπαθεί να δηµιουργήσει µια πανίσχυρη προεδρία, την οποία µια µέρα θα επιδιώξει ο ίδιος να αναλάβει. «Ασφαλώς και πρέπει να σεβαστούµε τη λαϊκή ψήφο, αλλά η λατρεία αυτής της ψήφου είναι κάτι επικίνδυνο», έγραψε ο αρθρογράφος της «Χουριέτ» Μπουράκ Μπεκντίλ. «Το να παρουσιάζεται η λαϊκή ψήφος ως η µοναδική προϋπόθεση για τη δηµοκρατία αποτελεί αηδιαστική χοντροκοπιά».

Ο Ερντογάν απαντά ότι οι µεταρρυθµίσεις θα ενισχύσουν την τουρκική δηµοκρατία ύστερα από πολλές δεκαετίες παρεµβάσεων του στρατού και θα βελτιώσουν την εικόνα της απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Αλλά ο τούρκος πρωθυπουργός γνωρίζει ότι από το αποτέλεσµα του δηµοψηφίσµατος κρίνονται πολύ περισσότερα πράγµατα απ' αυτά. Οπως σηµειώνει ο Σάιµον Τάινταλ στην «Γκάρντιαν», µια ευρεία νίκη του ΝΑΙ θα ερµηνευτεί ως έγκριση της οκτάχρονης θητείας της κυβέρνησής του από την κοινή γνώµη και θα ανοίξει τον δρόµο για έναν νέο, τρίτο κατά σειρά, εκλογικό θρίαµβο του ΑΚΡ. Ενα ισχυρό ποσοστό υπέρ του ΟΧΙ πάλι, και πολύ περισσότερο µια επικράτησή του, θα πλήξει την οικονοµική ανάκαµψη της χώρας, θα ενθαρρύνει τα αντιδραστικά στοιχεία στους κόλπους του στρατού, θα υποδαυλίσει τις θρησκευτικές εντάσεις και θα δυσκολέψει τις προσπάθειες επίλυσης του Κουρδικού. Η χώρα θα δει τις σχέσεις µε τους γείτονές της να κλονίζονται, θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει τα φιλόδοξα ανοίγµατά της και θα κλειστεί στον εαυτό της.

Ο,τι κι αν συµβεί, πάντως, το βέβαιο είναι ότι η Τουρκία αποκτά - έχει ήδη αποκτήσει - µια σοβαρή αντιπολίτευση, γεγονός που µόνο θετικό µπορεί να χαρακτηριστεί. Το Ρεπουµπλικανικό Λαϊκό Κόµµα δεν µπορεί εκ των πραγµάτων να πάει χειρότερα από τις εκλογές του 2007, όταν ίδρωσε για να πάρει 21%. Ακόµη και µε βάση τις εκτιµήσεις του κυβερνητικού κόµµατος, το στρατόπεδο του ΟΧΙ θα λάβει την Κυριακή υπερδιπλάσιο ποσοστό. Και ο νέος αρχηγός του CΗΡ Κεµάλ Κιλιτσντάρογλου θα επιχειρήσει χωρίς αµφιβολία να το οικειοποιηθεί. Από το σηµείο αυτό, βέβαια, µέχρι τη νίκη του στις βουλευτικές εκλογές υπάρχει µια τεράστια απόσταση.

Πέμπτη, Σεπτεμβρίου 09, 2010

Στοιχηµατίζοντας για τον Θεό





Στη µεταθανάτια έκδοση των Σκέψεών του (1670), ο Πασκάλ χρησιµοποιούσε ένα ατράνταχτο επιχείρηµα για να πείσει τους συµπατριώτες του να στοιχηµατίσουν υπέρ της ύπαρξης του Θεού: «Αν κερδίσετε, κερδίζετε τα πάντα. Αν χάσετε, δεν χάνετε τίποτα».

Η άποψη αυτή φαίνεται πως είχε πείσει επιστήµονες σαν τον Νεύτωνα που έλεγε πως το Σύµπαν δεν είναι δυνατόν να δηµιουργήθηκε χωρίς το χέρι του Θεού. Στη νεώτερη εποχή, ο Στίβεν Χώκινγκ υποστήριζε µέχρι πρόσφατα ότι η ύπαρξη του Θεού-Δηµιουργού δεν είναι ασυµβίβαστη µε τις επιστηµονικές έρευνες. Στο καινούργιο του βιβλίο όµως, που κυκλοφορεί σήµερα µε τίτλο «Ο Μεγάλος Σχεδιασµός» (Τhe Grand Design), ο διάσηµος βρετανός αστροφυσικός κάνει στροφή 180 µοιρών. Στη θεµελιώδη ερώτηση που είχε κάνει πριν από 300 χρόνια ο Λάιµπνιτς («Γιατί υπάρχει κάτι ενώ θα µπορούσε να µην υπάρχει τίποτα;»), ο Χώκινγκ απαντά: «Επειδή υπάρχουν οι νόµοι της φυσικής, και ιδιαίτερα ο νόµος της βαρύτητας». Χάρις σ' αυτόν τον νόµο, το Σύµπαν µπορεί θαυµάσια να δηµιουργήθηκε µόνο του, χωρίς να προϋπάρχει τίποτα. Επιπλέον, αν ήθελε πράγµατι ο Θεός να δηµιουργήσει τον άνθρωπο, γιατί να κάνει τον κόπο να δηµιουργήσει και τους εξωπλανήτες, την ύπαρξη των οποίων έχει αποδείξει τα τελευταία χρόνια πέρα από κάθε αµφιβολία η επιστήµη;

Ο Χώκινγκ χρησιµοποιεί ακόµη ένα επιχείρηµα για να «σκοτώσει» τον Θεό: τις σηµαντικές προόδους που έχουν επιτευχθεί στην κατεύθυνση της διατύπωσης µιας «θεωρίας των πάντων», που συµφιλιώνει την κβαντοµηχανική µε τη θεωρία της βαρύτητας και µας επιτρέπει να κατανοήσουµε τη φύση µέχρι την τελευταία της λεπτοµέρεια. Ναι, αλλά αυτή η θεωρία δεν έχει ακόµη ολοκληρωθεί, αντιτείνει µε δηλώσεις του στη «Φιγκαρό» ο γάλλος φυσικός Ετιέν Κλάιν. Οσο για τον νόµο της βαρύτητας, ποιος µας λέει ότι δεν δηµιουργήθηκε µετά τη γέννηση του Σύµπαντος; Ή αλλιώς, γιατί η βαρύτητα να µην ταυτίζεται µε τον Θεό;

Μπορεί λοιπόν να είναι κανείς επιστήµονας το 2010 και ταυτοχρόνως να πιστεύει στον Θεό; Φαίνεται ότι και µετά το βιβλίο του Χώκινγκ δεν θα δοθεί οριστική απάντηση. Και ο λόγος είναι ότι το περίφηµο ερώτηµα του Λάιµπντιτς δεν ανήκει στον χώρο της φυσικής, αλλά της µεταφυσικής. «Η επιστήµη δεν µπορεί να δεχθεί την εµφάνιση κάποιου πράγµατος από το µηδέν», λέει ο (µουσουλµάνος) γάλλος αστροφυσικός Μπρυνό Γκιντερντονί. «Σε αντίθεση µ' εκείνη, που απαντά στο ερώτηµα του πώς και περιγράφει την εξέλιξη του κόσµου, η θρησκεία ενδιαφέρεται για το ερώτηµα του γιατί. Πού βρίσκεται λοιπόν το ασυµβίβαστο;» Η στήλη αδυνατεί να παρακολουθήσει αυτή τη συζήτηση. Η αλήθεια είναι πως τείνουµε να συµφωνήσουµε µε τον Χώκινγκ. Τι έχουµε να χάσουµε όµως αν στοιχηµατίσουµε στην αντίθετη άποψη;

Τετάρτη, Σεπτεμβρίου 08, 2010

Εκατό χρόνια θανάτου





Αγωνίστηκαν να αποκτήσουν πατρίδα. Πολέµησαν γι' αυτήν. Δικαιολόγησαν ακόµη και ακρότητες στο όνοµά της. Και τώρα αναρωτιούνται µήπως πρέπει να την εγκαταλείψουν.

Ο Νταβίντ Γκροσµάν θυµίζει λίγο τις Μητέρες της Πλατείας του Μάη, στο Μπουένος Αϊρες. Ή τις συγγενείς των πολιτικών κρατουµένων στην Αβάνα. Οπως εκείνες, έτσι κι αυτός διαδηλώνει κάθε εβδοµάδα µαζί µε άλλους ειρηνιστές έξω από τα σπίτια της αραβικής συνοικίας Σεΐχ Ζάρα, στην Ανατολική Ιερουσαλήµ. Ο στόχος της καθιστικής διαµαρτυρίας, στην οποία συµµετέχουν και αρκετοί ειρηνιστές από την Ευρώπη, είναι να αποφευχθεί η αποµάκρυνση µερικών παλαιστινιακών οικογενειών. Πριν από µερικές Παρασκευές, τον συνάντησε ο ανταποκριτής της «Κοριέρε ντέλα Σέρα». Ο συγγραφέας φορούσε όπως πάντα µαύρα και καθόταν σ' ένα παγκάκι κάτω από µια ελιά. Αλλά δεν είχε καµιά όρεξη να µιλήσει. «Σας παρακαλώ, µη µου κάνετε ερωτήσεις», είπε στον δηµοσιογράφο. «Εχω την αίσθηση ότι επαναλαµβάνω τα ίδια πράγµατα εδώ και εκατό χρόνια...».

Στα 56 του χρόνια, τέσσερα χρόνια αφότου έχασε τον γιο του στην τελευταία φάση του πολέµου κατά της Χεζµπολάχ στον Λίβανο, ο Γκροσµάν είναι αποκαρδιωµένος. «Εξετάζω την πιθανότητα να εγκαταλείψω το Ισραήλ», εξοµολογήθηκε τις προάλλες σε συνέντευξή του στο Κανάλι 10 του Λονδίνου, όπου βρέθηκε µε αφορµή την κυκλοφορία στα αγγλικά τού καινούργιου του βιβλίου. «Η πιθανότητα αυτή υπάρχει πάντα, αν και ξέρω ότι θα φύγω µόνο όταν το Ισραήλ πάψει να είναι δηµοκρατία. Ενα µέρος της τραγωδίας των Εβραίων ως ατόµων, αλλά και ως συνόλου, είναι ότι δεν είχαµε ποτέ ένα αληθινό σπίτι.
Σήµερα έχουµε το Ισραήλ. Το έχουµε εδώ και 62 χρόνια. Αλλά δεν είναι η πατρίδα που είχαµε ονειρευτεί».

Ενας από τους λόγους της απογοήτευσης του συγγραφέα είναι φυσικά το αδιέξοδο στις ειρηνευτικές συνοµιλίες µε τους Παλαιστινίους. «Δεν είµαι σίγουρος ότι οι δύο ηγέτες που διαπραγµατεύονται, ο Ισραηλινός και ο Παλαιστίνιος, έχουν το θάρρος να κάνουν τα αναγκαία βήµατα για την επίτευξη της ειρήνης», είπε στη συνέντευξή του. «Υστερα από εκατό χρόνια θανάτου, ίσως να έχουµε χάσει τη σωστή στιγµή». Τι να περιµένει λοιπόν; Σε τι να ελπίζει; Το µόνο που του έµεινε είναι να συµπαρίσταται σε διωκόµενους Παλαιστινίους ή να συµµετέχει στο µποϊκοτάρισµα των εκδηλώσεων στα κατεχόµενα εδάφη. «Αυτός και άλλοι διανοούµενοι ξεχνούν ότι οι οικισµοί γεννήθηκαν µετά τον Πόλεµο των Εξι Ηµερών, ο οποίος επιβλήθηκε στο Ισραήλ», του επιτέθηκε πρόσφατα ο Νοάµ Αρνόν, εκπρόσωπος των εποίκων της Χεβρώνας. Αλλά δεν λείπουν κι εκείνοι που τον υπερασπίζονται δηµοσίως. «Εχω σκεφτεί κι εγώ να φύγω», λέει ο Τζόναταν Γκέφεν, συγγραφέας και ανιψιός τού πρώτου προέδρου της χώρας Χαΐµ Βάισµαν. «Οταν έρθει εκείνη η ηµέρα, ο Γκροσµάν δεν θα είναι µόνος».

Τρίτη, Σεπτεμβρίου 07, 2010

Στην εποχή της «µίνι πολιτικής»





«Αυτό που µ' εντυπωσιάζει είναι η όλο και πιο βαθιά σιωπή γι' αυτά που συµβαίνουν. Το καράβι µπορεί να βυθιστεί ανά πάσα στιγµή, κι εµείς παίζουµε χαρτιά». Αλαίν Τουραίν

Για την ακρίβεια, χαρτιά παίζουν οι πολίτες. Η κυβέρνηση, λέει ο γάλλος κοινωνιολόγος σε συνέντευξή του στη Μοντ, έχει καταγάγει ήδη µια µεγάλη νίκη: να δηµιουργήσει µια εκκωφαντική σιωπή για όλα τα ζητήµατα. Δεν υπάρχουν ιδέες, δεν υπάρχουν λέξεις. Ξαφνικά ο Σαρκοζί ανακαλύπτει ότι για όλα φταίνε οι Ροµά και αποφασίζει να τους απελάσει. Κανείς δεν τον πιστεύει, αλλά οι περισσότεροι αποστρέφουν το βλέµµα τους. Οι συζητήσεις που γίνονται είναι πολύ χαµηλού επιπέδου. Ολα όσα αφορούν την πραγµατικότητα είναι «µάξι» και όλα όσα αφορούν τις πολιτικές απαντήσεις είναι «µίνι». Ζούµε στην εποχή της «µίνι πολιτικής». Οπως σ' εκείνες τις οικογένειες τα µέλη των οποίων αποφεύγουν να συζητούν τα ακανθώδη προβλήµατα.

Τα σηµερινά διακυβεύµατα είναι τεράστια, τονίζει ο 85χρονος Τουραίν. Η περίοδος του κοινωνικού τελειώνει, όπως είχε τελειώσει προηγουµένως η περίοδος του πολιτικού, κι ακόµη νωρίτερα η περίοδος του θρησκευτικού. Εχει πέσει στον πλανήτη ένας µετεωρίτης που λέγεται παγκοσµιοποίηση, και η οικονοµία βρίσκεται πλέον εκτός ελέγχου. Αυτό σηµαίνει ότι το κοινωνικό, τα µεγάλα κόµµατα, τα συνδικάτα δεν έχουν πλέον καµιά βαρύτητα. Η διαχείριση της οικονοµίας έχει εξαφανιστεί. Το κοινωνικό έχει γίνει κοµµάτια. Κι αυτό που µένει είναι από τη µια µεριά µια αµυντική και επιθετική στάση που βασίζεται στην κοινότητα, από την άλλη ένας ατοµισµός της κατανάλωσης και της αποκοινωνικοποίησης, και στη µέση µια πολιτική αποκλειστικά επικοινωνιακή, φτιαγµένη από λέξεις, εικόνες και κενό.

Υπάρχει ελπίδα; Διαφαίνονται πουθενά οι προοπτικές κάποιου σοβαρού κινήµατος που µπορεί να αλλάξει την κοινωνία; «Τα µεγάλα κινήµατα που µπορούν να αλλάξουν την κοινωνική µας ζωή προέρχονται από τη βάση», απαντά ο γάλλος καθηγητής. Η δηµοκρατία τροφοδοτείται από τη διαµαρτυρία, από εκείνους που δεν έχουν να φάνε, που δεν έχουν ελευθερία, που δεν µπορούν να εκφραστούν, που δεν εκπροσωπούνται. Οσο πιο χαµηλά κατεβαίνεις τόσο µεγαλύτερη ζωντάνια συναντάς. Κι ο µόνος τρόπος να αγγίξεις αυτούς τους ανθρώπους είναι να υψώσεις τη σηµαία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. «Τα ανθρώπινα όντα έχουν δικαίωµα να έχουν δικαιώµατα» έλεγε η Χάνα Αρεντ. Οταν µιλάς για βασανιστήρια ή για τον κίνδυνο να λιθοβοληθεί µια γυναίκα, µπορείς να κινητοποιήσεις τον κόσµο. Ας πάρουµε το παράδειγµα του αντιµπερλουσκονικού «Μοβ» κινήµατος στην Ιταλία ή του Δηµοκρατικού «Μove on» στην Αµερική. Δεν υπάρχει οργάνωση, δεν υπάρχει κόµµα ή συνδικάτο, µονάχα το Διαδίκτυο, που κινητοποιεί εκατοµµύρια ανθρώπους. Τα κύµατα απλώνονται από θέµα σε θέµα και επιτρέπουν στους ανθρώπους να αποκτούν επίγνωση των σκανδάλων και να βγαίνουν στους δρόµους.


Δευτέρα, Σεπτεμβρίου 06, 2010

Εν µέσω της θερινής ραστώνης





Για την οικονοµική κρίση και τις επιπτώσεις της όλο και θα ενηµερωνόσασταν στις διακοπές σας. Κάνετε λάθος, όµως, αν νοµίζετε ότι στη διάρκεια της άδειάς σας δεν συνέβη τίποτα άλλο στον κόσµο.

Ο Μοϊσές Ναΐµ, διευθυντής του περιοδικού «Foreign Ρolicy», ξεχωρίζει τέσσερις µεγάλες ειδήσεις του διµήνου της θερινής ραστώνης. Η πρώτη είναι η ανακοίνωση του αµερικανικού Οργανισµού Διαχείρισης των Ωκεανών και της Ατµόσφαιρας ότι κατά το πρώτο εξάµηνο του 2010 η µέση θερµοκρασία του πλανήτη αυξήθηκε κατά 0,68 βαθµούς Κελσίου σε σχέση µε τον µέσο όρο όλου του 20ού αιώνα. Η αύξηση αυτή συνοδεύτηκε από πρωτοφανείς φωτιές στη Ρωσία και καταστροφικές πληµµύρες στο Πακιστάν. Τα ακραία φαινόµενα πολλαπλασιάζονται.

Η δεύτερη είδηση είναι ότι οι Κινέζοι δεν πήγαν διακοπές: η Κίνα ανακοίνωσε ότι το ΑΕΠ της ξεπέρασε εκείνο της Ιαπωνίας, µε αποτέλεσµα η οικονοµία της να καταλαµβάνει πλέον τη δεύτερη θέση στον κόσµο µετά τις Ηνωµένες Πολιτείες. Τον περασµένο µήνα, τρίτον, ανακοινώθηκε η συγχώνευση της βραζιλιάνικης αεροπορικής εταιρείας Τam µε τη χιλιανή Lan, γεγονός που οδηγεί στη δηµιουργία της τρίτης σε κέρδη αεροπορικής εταιρείας στον κόσµο και δείχνει την τεράστια άνοδο της λατινοαµερικανικής µεσαίας τάξης. Οι καταθέσεις, τέταρτον, της Ναόµι Κάµπελ και της Μία Φάροου στο Δικαστήριο της Χάγης, εκτός από το να τροφοδοτήσουν τα κουτσοµπολιά των σκανδαλοθηρικών εντύπων, έδειξαν ότι µερικοί πρώην δικτάτορες είναι λιγότερο τυχεροί από άλλους: ο Τσαρλς Τέιλορ της Λιβερίας βρίσκεται εκεί που του αξίζει, πίσω από τα κάγκελα.

Θα µπορούσε να ξεχωρίσει κανείς πολλά ακόµη µεγάλα γεγονότα των τελευταίων µηνών. Η στήλη θα σταθεί σε δύο. Το ένα είναι η απίστευτη ιστορία της Σακινέχ Μοχαµάντι Αστιάνι, την οποία οι ιρανοί µουλάδες απειλούν τώρα και µε (νέα) µαστίγωση πριν τη λιθοβολήσουν, επειδή δηµοσιεύτηκε στους «Τάιµς» µια φωτογραφία της χωρίς µαντίλα - που εκ των υστέρων αποδείχθηκε ότι είναι πλαστή! Η διεθνής κινητοποίηση για τη σωτηρία της ίσως της κάνει περισσότερο κακό από καλό. Και δεν είναι η µόνη: η Σίβα ΝαζάρΑχάρι, µια 26χρονη αγωνίστρια των ανθρωπίνων δικαιωµάτων που κρατείται από τον περασµένο Δεκέµβριο, χαρακτηρίστηκε προχθές στη διάρκεια της δίκης της «εχθρά του Θεού» (!), κατηγορία που στη χώρα της επισύρει την ποινή του θανάτου.

Πραγµατικά συγκλονιστική είναι όµως και η παγίδευση των 33 χιλιανών µεταλλωρύχων επτακόσια µέτρα κάτω από τη γη. Ο τρόπος µε τον οποίο επιβιώνουν, οι σχέσεις ιεραρχίας που αναπτύσσουν, η άσκηση αυτοπειθαρχίας στην οποία υποβάλλονται κάθε στιγµή, το συναισθηµατικό βάρος της επικοινωνίας τους µε τον έξω κόσµο, αποτελούν άκρως διδακτικά πράγµατα για τους µελετητές της ανθρώπινης φύσης. Οπως και να λήξει αυτή η περιπέτεια - και ελπίζουµε να λήξει αίσια - χρωστάµε σ' αυτούς τους ανθρώπους απέραντη ευγνωµοσύνη.