Ευρώπη τριών ταχυτήτων

Oταν κάποιες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αδυνατούσαν να πείσουν τους πολίτες τους ότι θα ωφεληθούν από τη Συνθήκη της Λισαβώνας, οι πολιτικοί αναλυτές μιλούσαν για μια «Ευρώπη δύο ταχυτήτων». Σε μια τέτοια Ευρώπη, οι χώρες που επιθυμούσαν στενότερη συνεργασία θα προχωρούσαν πιο γρήγορα, αφήνοντας πίσω εκείνες που έχουν αμφιβολίες. Αλλά η χρηματοπιστωτική κρίση άλλαξε τα δεδομένα, και μιλάμε ήδη για μια Ευρώπη τριών ταχυτήτων. Η Ενωση των 27, το βλέπουμε πια καθαρά, δεν αποτελεί παρά μια ευρεία ζώνη ελεύθερων συναλλαγών. Και οι 16 χώρες της ευρωζώνης πρέπει να χωριστούν στην εμπροσθοφυλακή, εκείνες που ουσιαστικά παίρνουν τις αποφάσεις, και τις υπόλοιπες.

Η νέα αυτή δομή της Ευρώπης δεν συμβάλλει, όπως θα περίμενε κανείς, στην πιο αποτελεσματική λειτουργία της. Οι μικροκομματικοί υπολογισμοί αποδεικνύονται σημαντικότεροι από τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της Ενωσης. Διαβάζαμε αυτήν την εβδομάδα στη Ρεπούμπλικα ότι οι σύμβουλοι του Ομπάμα ψάχνουν διασκεδασμένοι στον χάρτη για να βρουν αυτό το περίεργο γερμανικό κρατίδιο που μπλοκάρει τη γερμανική βοήθεια προς την Ελλάδα (το προηγούμενο της Μασαχουσέτης θα έπρεπε βέβαια να έχει πείσει αυτούς τους συμβούλους ότι η ευρεία πλειοψηφία στη Γερουσία, την οποία κινδυνεύει να χάσει ο συνασπισμός της Μέρκελ στις 9 Μαΐου, έχει άμεση σχέση με την εύρυθμη λειτουργία μιας κυβέρνησης). Η Ανγκελα Μέρκελ έσπασε όλα τα ρεκόρ κυνισμού με τις παλινωδίες της. Κι έπρεπε να την επισκεφθούν προσωπικά ο διευθυντής του ΔΝΤ και ο διοικητής της ΕΚΤ για να πειστεί να υποχωρήσει.

Αν δεν υπήρχε η δυσλειτουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, δεν θα είχε δημιουργηθεί το ελληνικό θέμα, λέει στη Λιμπερασιόν ο γάλλος οικονομολόγος Ζαν-Πολ Φιτουσί, καθηγητής στο Παρίσι και τη Ρώμη. Οσο οι πολιτικοί συνεδρίαζαν, οι κερδοσκόποι οργίαζαν. Το δίδαγμα από όλη αυτή την ιστορία είναι σαφές: σώζουμε μια τράπεζα που έχει καταρρεύσει, σώζουμε μια επιχείρηση που έχει χρεοκοπήσει, αλλά δεν σώζουμε έναν λαό του οποίου η κυβέρνηση έχει αποτύχει! Και να σκεφτεί κανείς ότι στην περίπτωση των τραπεζών δεν είμαστε σίγουροι αν θα πάρουμε πίσω τα χρήματά μας, ενώ στην περίπτωση της Ελλάδας είναι βέβαιο ότι μαζί με τα χρήματα θα πάρουμε και τους τόκους...

Οι ευρωπαίοι ηγέτες, συνεχίζει ο Φιτουσί, καλούνται τώρα να δώσουν μια ακόμη εξέταση, και καλό είναι αυτή τη φορά να μην αποτύχουν. Καλούνται να καταλάβουν τα όρια αντοχής που έχει η ελληνική οικονομία, σε μια περίοδο που όλη η Ενωση είναι βυθισμένη σε μια παγκόσμια κρίση. Αν οι Ελληνες κρίνουν ότι αυτά που τους ζητούνται είναι αφόρητα, θα τα απορρίψουν. Και τα θύματα της έκρηξης θα είναι πολλά.

Κάθαρση σε ζωντανή µετάδοση

Να το κάνουµε κι εµείς. Αφού εκτονωθούµε καίγοντας φωτογραφίες της Μέρκελ στους δρόµους, να προχωρήσουµε κι εµείς στη δική µας, την πραγµατική, την ουσιαστική κάθαρση.

Η ανάγνωση άρχισε στις 12 Απριλίου, στις 11 το πρωί. Μία ώρα νωρίτερα, οι πόρτες του Δηµοτικού Θεάτρου του Ρέικιαβικ είχαν ανοίξει και η αίθουσα είχε αρχίσει σιγά σιγά να γεµίζει. Οι οδηγίες προς τους ηθοποιούς ήταν σαφείς. Δεν θα σχολιάζετε, µόνο θα διαβάζετε. Δεν θα σταµατάτε: θα διαβάζετε ανά ζευγάρια, είκοσι λεπτά ο καθένας για δύο ώρες, κι ύστερα θα δίνετε τη θέση στους επόµενους. Δεν θα επηρεάζεστε από τη συµπεριφορά του κοινού, ο κόσµος µπορεί να µπαινοβγαίνει, να γελάει, να κλαίει, να χειροκροτεί, να αντιδρά, τέλος πάντων, όπως θέλει. Και δεν θα πληρωθείτε, η δουλειά αυτή είναι εθελοντική.

«Το να διαβάζουµε για ολόκληρο το έθνος ήταν καθήκον µας ως πολίτες», λέει στη Λιµπερασιόν ο Βίκινγκουρ Κριστιάνσον, ένας από τους ηθοποιούς που ανέλαβαν να διαβάσουν τις 2.900 σελίδες της «Εκθεσης για την Αλήθεια». Η εννιάτοµη έκθεση αποδίδει ευθύνες για την οικονοµική κατάρρευση της Ισλανδίας τον Οκτώβριο του 2008. Δείχνει πώς οι τρεις εθνικές τράπεζες της χώρας «προσφέρθηκαν» το 2003 σε µια οµάδα επιχειρηµατιών που βρίσκονταν κοντά στην κυβέρνηση. Πώς οι άνθρωποι αυτοί υποθήκευσαν, χωρίς καµιά αναστολή, το ενδεκαπλάσιο του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος της χώρας. Πώς κέρδιζαν εκατοντάδες εκατοµµύρια ευρώ µ'ένα και µόνο SΜS. Πώς καµιά αρχή δεν παρενέβη για να τους ελέγξει. Πώς οι δηµοσιογράφοι όχι µόνο δεν ερεύνησαν τις δραστηριότητες των «Βίκινγκς» αλλά τους υµνούσαν κι από πάνω. Και πώς, τελικά, το ισλανδικό τραπεζικό σύστηµα γκρεµίστηκε σαν πύργος από τραπουλόχαρτα µέσα σε λίγες ώρες.

«Χρειάστηκε µερικές φορές να σταµατήσω να διαβάζω για µερικά δευτερόλεπτα ώστε να συνέλθω από το σοκ», τονίζει η ηθοποιός Γιόχανα Βίγκντις. «Δεν µπόρεσα να µη βάλω τα γέλια την ώρα που διάβαζα ένα απόσπασµα όπου ένας τραπεζίτης διηγείται πως έµαθε ότι όλα κατέρρεαν τη στιγµή που καταβρόχθιζε ένα τεράστιο γλυκό. Κόντεψε κυριολεκτικά να πνιγεί», λέει µια άλλη ηθοποιός, η Μαρία Παλσντοτίρ. Την πρώτη νύχτα, η αίθουσα έµεινε γεµάτη µέχρι τις 4 το πρωί. Στο κοινό υπήρχαν καθηγητές, φοιτητές, υπάλληλοι, εργάτες, έµποροι, ναυτικοί. Χιλιάδες άνθρωποι παρακολουθούσαν την ανάγνωση από το σπίτι τους, αφού µεταδιδόταν ζωντανά από την ιστοσελίδα του θεάτρου.

Η άσκηση εθνικής κάθαρσης έλαβε τέλος την Κυριακή 18 Απριλίου, στη µία το µεσηµέρι. «Οι ηθοποιοί ήταν εξαντληµένοι», σηµειώνει ο διευθυντής του θεάτρου Μάγκνους Γκέιρ Τόρνταρσον. Μεταξύ των θεατών, πολλοί προσπαθούσαν να συγκρατήσουν τα δάκρυά τους. Και η γενική απαίτηση ήταν: Ποτέ ξανά. Είµαστε πολύ φτωχότεροι, αλλά και πολύ σοφότεροι. Και περιµένουµε, φυσικά, κάποιοι να πάνε φυλακή.

Μάθε παιδί µου µπάλα

Εντάξει, το καταλάβαµε, θα πέσει ψαλίδι στους µισθούς όλων µας, δηµοσίων και ιδιωτικών. Κι όµως, υπάρχει µια κατηγορία εργαζοµένων που οι αποδοχές τους αυξάνονται συνεχώς.

Η κατηγορία αυτή είναι οι ποδοσφαιριστές. Ή, για να είµαστε ακριβέστεροι, οι καλοί ποδοσφαιριστές. Οι µισθοί τους είναι η βασική αιτία που το συνολικό χρέος των ευρωπαϊκών ποδοσφαιρικών οµάδων έχει εκτοξευτεί πάνω από τα 6 δισεκατοµµύρια ευρώ. Δεκάδες οµάδες πληρώνουν σήµερα στους παίκτες τους πάνω από το 100% του τζίρου τους. Θα περίµενε λοιπόν κανείς η κρίση την οποία διέρχεται σήµερα (και) το ποδόσφαιρο να δώσει τέλος στο φαινόµενο των ποδοσφαιριστώνεκατοµµυριούχων. Αν οι διευθυντές των αµερικανικών επιχειρήσεων κερδίζουν σήµερα λιγότερα απ' ό,τι το 2007, γιατί να µη συµβεί το ίδιο και µε τους άσους της Μπαρτσελόνα, της Μπάγερν και της Λυών; (Παραλίγο να παρασυρθούµε από το πάθος µας και να περιλάβουµε στα αντιπροσωπευτικά παραδείγµατα και τον Παναθηναϊκό…)

Επειδή η βιοµηχανία του ποδοσφαίρου ακολουθεί µια τελείως διαφορετική λογική, απαντά ο Σάιµον Κούπερ στους Φαϊνάνσιαλ Τάιµς. Στο άθληµα αυτό, οι µισθοί καθορίζουν σε µεγάλο βαθµό την επιτυχία. Οσο περισσότερα χρήµατα δίνει µια οµάδα στους παίκτες της, τόσο περισσότερους αγώνες κερδίζει. Μια έρευνα που πραγµατοποιήθηκε για τις αγγλικές οµάδες της Πρώτης και της Δεύτερης κατηγορίας από το 1998 ώς το 2007 έδειξε ότι οι µισθολογικές τους δαπάνες ανταποκρίνονται κατά 89% στη θέση τους στον βαθµολογικό πίνακα. Οι τρεις πρώτες οµάδες αυτή τη στιγµή, τόσο σε βαθµούς όσο και σε µισθούς, είναι µε τη σειρά η Τσέλσι, η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και η Αρσεναλ. Το ίδιο συµβαίνει και στην Ιταλία.

Είναι αλήθεια ότι αν µια οµάδα µειώσει τις αποδοχές των παικτών της, τα κέρδη της θα αυξηθούν. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές οµάδες, όµως, κυνηγούν σήµερα τις νίκες και όχι τα κέρδη. Είναι επίσης αλήθεια ότι υπάρχει µια πανευρωπαϊκή τάση να µειωθούν οι µισθοί των παικτών άνω των 30 ετών. Σε γενικές γραµµές, όµως, οι µισθοί των ποδοσφαιριστών θα εξακολουθήσουν να αυξάνονται. Και, αντίθετα απ' ό,τι πολλοί πιστεύουν, οι οµάδες τους έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν. Πρώτον, επειδή η κρίση δεν έχει πλήξει την κατανάλωση του ποδοσφαίρου: οι οµάδες της Πρώτης Κατηγορίας στην Αγγλία θα λάβουν το 2010-13 από τηλεοπτικά δικαιώµατα στο εξωτερικό γύρω στα 1,6 δισεκατοµµύρια ευρώ, ποσό υπερδιπλάσιο από το σηµερινό. Δεύτερον, επειδή το πρόβληµα του χρέους των οµάδων είναι διογκωµένο. Καµιά τράπεζα δεν θα τολµήσει να «κλείσει» τη Βαλένθια, τη Λίβερπουλ ή την Πόρτσµουθ. «Οι ποδοσφαιρικές οµάδες παραείναι σηµαντικές για να καταρρεύσουν», λέει ο οικονοµολόγος Στέφαν Σιµάνσκι από το Cass Βusiness School του Λονδίνου.

Βέβαια, το ίδιο έχουν πει κάποιοι και για κάποια κράτη, ονόµατα δεν λέµε.

Ενας πληγωµένος Ευρωπαίος

Ο Ντελόρ το είπε καλύτερα απ' όλους: «Οταν αρχίζεις µ' ένα κακό γαµήλιο συµβόλαιο, δεν πρέπει να εκπλήσσεσαι αν στη συνέχεια υπάρχουν δυσκολίες και καβγάδες».

Η Ευρώπη δεν ήταν πάντα έτσι. Δεν τη διοικούσαν πάντα µεµψίµοιροι, δηµαγωγοί και κόλακες. Στα δύο άκρα του γαλλογερµανικού άξονα, για παράδειγµα, υπήρχαν προσωπικότητες όπως ο Φρανσουά Μιτεράν και ο Χέλµουτ Κολ. Και στις Βρυξέλλες υπήρχε ένας άνθρωπος του διαµετρήµατος του Ζακ Ντελόρ. Ο όγδοος πρόεδρος της Κοµισιόν (1985-1995) θα κλείσει τον Ιούλιο τα 85 του χρόνια. Για τις πολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία αποφεύγει να µιλά λόγω της δηµόσιας θέσης που κατέχει η κόρη του: η Μαρτίν Οµπρί είναι γενική γραµµατέας των Σοσιαλιστών και πιθανή υποψήφια για την προεδρία. Αλλά όταν καλείται να απαντήσει σε ερωτήσεις για τη χρηµατοπιστωτική κρίση και τον µηχανισµό στήρι ξης της Ελλάδας, ο Ντελόρ αστράφτει και βροντά.

«Οταν ήµουν εγώ στις Βρυξέλλες», λέει σε συνέντευξή του στο περιοδικό Ρaris Μatch, «δίναµε µεγαλύτερη έµφαση στην οικονοµική απ' ό,τι στη νοµισµατική διάσταση της Ενωσης. Αυτό είναι εµφανές και στην έκθεση της Επιτροπής Ντελόρ, το 1989. Αλλά το 1997, το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο αντέστρεψε αυτή την τάση. Διαµαρτυρήθηκα µε όλη µου τη δύναµη, αλλά δεν µε άκουσε κανείς. Η παρανοϊκή περίοδος που γνωρίσαµε στη συνέχεια στο χρηµατοπιστωτικό επίπεδο οδήγησε πολλές χώρες, αλλά και τον ιδιωτικό τοµέα, να υπερχρεωθούν. Και καθώς δεν υπήρχε µια συντονισµένη οικονοµική πολιτική, δεν παρακολουθούσε κανείς την οικονοµική κατάσταση πολλών χωρών».

Κάπως έτσι φτάσαµε στο σηµείο να απειλείται σήµερα µια χώρα της ευρωζώνης µε χρεοκοπία. «Είναι επιτακτική ανάγκη να εκφράσουν οι χώρες - µέλη την αλληλεγγύη τους προς την Ελλάδα, αποθαρρύνοντας την κερδοσκοπία και προχωρώντας στον συντονισµό των εθνικών οικονοµικών πολιτικών» λέει ο Ντελόρ. Οσο για τον ρόλο του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου, είναι κατηγορηµατικός: «Ως Ευρωπαίος, είµαι πληγωµένος από αυτή την παρέµβαση. Η Ευρωπαϊκή Ενωση είχε τα µέσα να επιλύσει αυτή την κρίση και να αποδείξει ότι η κατασκευή του ευρώ έχει γερά θεµέλια».

Σύµφωνα µε τον πρώην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (είχαν ερωτηθεί κάποτε στην Ελλάδα τελειόφοιτοι λυκείου ποιο είναι το µικρό του όνοµα, και οι περισσότεροι είχαν απαντήσει «Πακέτο»…), η κρίση εµπιστοσύνης που διέρχεται η Ευρώπη οφείλεται στο γεγονός ότι οι κυβερνήσεις δεν µπόρεσαν να εξηγήσουν στους πολίτες τις αλλαγές που φέρνει η παγκοσµιοποίηση. Αλλοι ηγέτες παρασύρονται από τον λαϊκισµό, άλλοι από έναν έρποντα εθνικισµό. Αποτέλεσµα; Να µην µπορούν οι Ευρωπαίοι να ξεπεράσουν τις διαφορές τους και να αναλάβουν µια σαφή, συνεκτική και αυστηρή δράση.

Για τα spreads δεν ρωτήθηκε ο Ντελόρ. Ετσι κι αλλιώς, βέβαια, µάλλον δεν θα καταδεχόταν να απαντήσει.

Ο εφιάλτης της ακροδεξιάς

Ο Τσόµσκι ανησυχεί για την άνοδο της ακροδεξιάς στις Ηνωµένες Πολιτείες. Αλλά εµείς αντιµετωπίζουµε το αντίστοιχο φαινόµενο στην Ευρώπη µάλλον µε απάθεια.

Στις ευρωεκλογές του 2009, η ακροδεξιά απέσπασε για πρώτη φορά διψήφιο ποσοστό σε οκτώ χώρες: την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βουλγαρία, τη Δανία, τη Φινλανδία, την Ουγγαρία, την Ιταλία και την Ολλανδία. Αλλά το γεγονός αυτό πέρασε σε δεύτερη µοίρα, καθώς ακόµη µεγαλύτερη εντύπωση προκάλεσε η αδυναµία της σοσιαλδηµοκρατίας να επωφεληθεί από τη χρηµατοπιστωτική κρίση για να αυξήσει τη δύναµή της. Υστερα ήλθαν οι περιφερειακές εκλογές στη Γαλλία και την Ιταλία, όπου τα εξτρεµιστικά κόµµατα της Δεξιάς έδειξαν για άλλη µία φορά ότι αποτελούν µια υπολογίσιµη δύναµη. Στις βουλευτικές εκλογές που πραγµατοποιήθηκαν στην Ουγγαρία, το νεοναζιστικό Jobbik άγγιξε το 17%, έναντι µόλις 2% που είχε αποσπάσει πριν από τέσσερα χρόνια. Και στις χθεσινές προεδρικές εκλογές στην Αυστρία, η πρόεδρος του ξενόφοβου Κόµµατος της Ελευθερίας Μπάρµπαρα Ρόζενκραντς κατέκτησε τη δεύτερη θέση…

«Ναι, πολλοί Εβραίοι που ζουν εδώ φοβούνται», λέει στο περιοδικό Μarianne η Εβα Γκαµπόρ, µια νεαρή γυναίκα που εργάζεται στο Εβραϊκό Μουσείο της Βουδαπέστης. «Κι όλοι έχουν στο βάθος του µυαλού τους ένα σχέδιο: πώς θα φύγουν αν χρειαστεί, και σε ποια χώρα θα εγκατασταθούν». Οι Εβραίοι, οι Τσιγγάνοι, και πάνω απ’ όλα οι µετανάστες, αυτοί είναι οι ιδανικοί εχθροί εν µέσω µιας κρίσης που χαρακτηρίζεται από εκµετάλλευση, ανταγωνισµό και απώλεια παραδοσιακών σηµείων αναφοράς. Μιας κρίσης που δεν αφήνει αλώβητες ούτε χώρες οι οποίες αποτελούσαν κάποτε σύµβολα ανεκτικότητας, όπως είναι η Δανία και η Σουηδία.

Κι όµως, η µετανάστευση δεν έχει πραγµατικά φτάσει σε ανησυχητικά επίπεδα. «Με 19 εκατοµµύρια νόµιµους µετανάστες από τρίτες χώρες και άλλα 8 εκατοµµύρια παράνοµους, σε σύνολο 500 εκατοµµυρίων κατοίκων, η συµβολή των µεταναστών είναι αναγκαία τόσο σε οικονοµικό όσο και σε πνευµατικό επίπεδο», επισηµαίνει ο (χριστιανοδηµοκράτης) Ζαν-Ντοµινίκ Τζουλιάνι, πρόεδρος του Ιδρύµατος Ροµπέρ Σουµάν. Αλλά οι ευρωπαίοι ηγέτες αδυνατούν να εξηγήσουν την πτυχή αυτή στους πολίτες τους και να αναλάβουν µια συλλογική δράση. Είναι λογικό λοιπόν να εκµεταλλεύονται αυτό το κενό οι λαϊκιστές, οι ρατσιστές και οι δηµαγωγοί - στους οποίους δεν περιλαµβάνονται µόνο οι κλασικοί ακροδεξιοί, αλλά και πολιτικοί σαν τον Μπόσι και τον Μπερλουσκόνι.

Ο Νόαµ Τσόµσκι φοβάται ότι η δυσαρέσκεια για το κοινοβουλευτικό σύστηµα στις Ηνωµένες Πολιτείες µπορεί να οδηγήσει σε πολύ επικίνδυνα φαινόµενα. «Οι παραλληλισµοί µε τη Δηµοκρατία της Βαϊµάρης είναι εντυπωσιακοί», δήλωσε σε µια συνέντευξή του στο ιντερνετικό περιοδικό Τruthdig. Αραγε, πόσοι Ευρωπαίοι µπορούν να εξηγήσουν σήµερα τι ακριβώς σηµαίνει αυτή η φράση;

Το ηφαίστειο και ο άβακας

Κάποιες φορές, μια σύμπτωση δίνει τροφή για βαθύ και ουσιαστικό προβληματισμό. Ενώ ο γάλλος οικονομολόγος και κοινωνιολόγος Ζακ Αταλί περίμενε μάταια την περασμένη εβδομάδα ένα αεροπλάνο για να τον μεταφέρει από τη Νέα Υόρκη στο Παρίσι, ένας φίλος τού σύστησε ένα χρηματιστή που περίμενε- μάταια κι αυτός- να ταξιδέψει για τη Βοστώνη. Ηταν ο αμερικανός διαχειριστής κεφαλαίων Τζον Πόλσον, που έγινε πάμπλουτος ποντάροντας στην κατάρρευση της Ουόλ Στριτ, ενώ στη συνέχεια «έπαιξε» εκτενώς και πάνω στην αποδόμηση της αξιοπιστίας της Ελλάδας.

Λίγες ώρες μετά τη γνωριμία αυτή, ο Αταλί πληροφορήθηκε από τις ειδήσεις το καλύτερο από τα κόλπα του Πόλσον. Υστερα από παραγγελία της Goldman Sachs, κατασκεύασε ένα επενδυτικό προϊόν (το Αbacus 2007 ΑC1) όπου ήταν επίτηδες συγκεντρωμένα τα πιο επισφαλή στεγαστικά δάνεια που είχαν χορηγηθεί σε Αμερικανούς. Στη συνέχεια άρχισε να αγοράζει μαζικά συμβόλαια παραγώγων προϊόντων (CDS) συνδεδεμένα με το Αbacus και να στοιχηματίζει στην πτώση τους. Κάπως έτσι όχι μόνο κέρδισε πολλά δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά απέκτησε και τη φήμη του γκουρού της οικονομίας! Την ίδια ώρα, η Goldman Sachs πουλούσε το «πακέτο» σε τράπεζες και ασφαλιστικά ταμεία, αποκρύπτοντάς τους ότι ήταν κατασκευασμένο για να αποτύχει. Το αποτέλεσμα ήταν οι επενδυτές αυτοί να χάσουν γύρω στο ένα δισεκατομμύριο δολάρια και να παρέμβει η αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (SΕC).

Το ισλανδικό ηφαίστειο και ο αμερικανικός άβακας- σημειώνει ο Αταλίανήκουν σε δύο διαφορετικούς κόσμους: το πρώτο στον πραγματικό κόσμο, το δεύτερο στον εικονικό. Το πρώτο λειτουργεί ανεξάρτητα από τον άνθρωπο, το δεύτερο κατασκευάστηκε καθ΄ ολοκληρία από αυτόν. Και τα δύο, όμως, παραπέμπουν στην ίδια πραγματικότητα: μια πραγματικότητα όπου ένα φαινομενικά περιθωριακό γεγονός έχει σοβαρές οικουμενικές συνέπειες. Το ηφαίστειο θα επιταχύνει την κάθοδο στην κόλαση των αεροπορικών εταιρειών και θα επηρεάσει σημαντικά την ευρωπαϊκή ανάπτυξη. Ο άβακας θα επιταχύνει την κάθοδο στην κόλαση των αμερικανικών τραπεζών και θα επηρεάσει σημαντικά τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Και στις δύο περιπτώσεις, βέβαια, αυτός που θα πληρώσει είναι ο φορολογούμενος.

Το μάθημα είναι επίσης κοινό. Πρέπει να δημιουργηθεί το ταχύτερο δυνατό ένας παγκόσμιος μηχανισμός μετεωρολογικής και ηφαιστειακής ειδοποίησης, ώστε να αποφευχθεί επανάληψη του χάους που επικράτησε τις προηγούμενες ημέρες στα αεροδρόμια. Και πρέπει να δημιουργηθεί ένας παγκόσμιος μηχανισμός χρηματοπιστωτικού ελέγχου, ώστε να αποτραπεί επανάληψη των σκανδάλων που οδήγησαν στον πλουτισμό των ολίγων και τη χρεοκοπία των πολλών. Μέχρι τότε, βέβαια, κάποιες ευθύνες πρέπει να αποδοθούν. Και στους Παραγωγούς του Μελ Μπρουκς στήθηκε μια μεγάλη απάτη, αλλά οι πρωταγωνιστές κατέληξαν στη φυλακή.

Παραφράζοντας τον Κέινς

Είναι φιλελεύθερος, αλλά θέλει να βάλει χέρι στις τράπεζες. Είναι Βρετανός, αλλά αγαπάει την Ευρώπη. Είναι υποψήφιος για την πρωθυπουργία, αλλά ζητά αµνηστία για τους λαθροµετανάστες. Είναι η έκπληξη αυτών των εκλογών.

Η τελευταία φορά που έγινε στη Βρετανία µια εκλογική αναµέτρηση µε τρεις ισότιµους πρωταγωνιστές ήταν το 1929. Το θέµα, όπως και σήµερα, ήταν η οικονοµική πολιτική. Και το σύνθηµα των Φιλελευθέρων ήταν: «Μπορούµε να νικήσουµε την ανεργία». Ο Κέινς είχε ενθουσιαστεί τόσο πολύ, ώστε έγραψε ένα δοκίµιο µε τίτλο «Μπορεί να τα καταφέρει ο Λόιντ Τζορτζ;». Και η απάντησή του ήταν θετική. Αλλά οι ψηφοφόροι είχαν αντίθετη άποψη. Οι Φιλελεύθεροι δεν τα πήγαν καλά, και για τα επόµενα 80 χρόνια κυριάρχη σε ο δικοµµατισµός.

Παραφράζοντας τον Κέινς, θα µπορούσε κανείς σήµερα να απευθύνει το ερώτηµα: «Μπορεί να τα καταφέρει ο Νικ Κλεγκ;». Οπως επιση µαίνουν οι Φαϊνάνσιαλ Τάιµς, ο ηγέτης των Ελεύθερων Δηµοκρατών παρουσιάζει τρία πλεονεκτήµατα. Πρώτον, είναι ένας ολοκληρωµένος τηλεοπτικός περφόρµερ. Εχει µια αταξική ει κόνα που επιτρέπει στον καθένα να προβάλλει πάνω του αυτά που θα ήθελε να δει. Μπορεί να µην έχει το πα ρελθόν του Οµπάµα, αλλά σε µια εποχή απογοήτευσης από την πολιτική είναι ένα πρόσωπο νέο και άφθαρτο. Το δεύτερο πλεονέκτηµά του είναι ότι κανείς από τους δύο πολιτικούς του αντιπάλους δεν είναι χαρισµατική προσωπικότητα: ο Μπράουν θεωρείται υπεύθυνος για την κακή οικονοµική κατάσταση της Βρετανίας και ο Κάµερον υπερβολικά προνοµιούχος και υπερβολικά πλαστικός. Το τρίτο, και σηµαντικότερο, πλεονέκτηµα είναι ότι ο Κλεγκ αξιοποιεί την οργή των ψηφοφόρων για τα δύο µεγάλα κόµµατα. Το σκάνδαλο των βουλευτικών δαπανών τού έδωσε τη δυνατότητα να παρουσιαστεί ως ο άνθρωπος που θα τα αλλάξει όλα και θα επαναφέρει στο Κοινοβούλιο την εντιµότητα.

Οι Ευρωπαίοι δεν µπορούν να κρύψουν τον ενθουσιασµό τους: επιτέλους, ένας κοσµοπολίτης Βρετανός! Με µητέρα Ολλανδή, πα τέρα κατά το ήµισυ Ρώσο και σύζυγο Ισπανίδα, ο πολύγλωσσος Κλεγκ έχει πολύ περισσότερα κοινά στοιχεία µ’ έναν ΖανΚλοντ Γιούνκερ ή έναν Χέρµαν Βαν Ρόµπαϊ παρά µε τους βρετανούς συναδέλφους του. Φυσικά, δεν θα γίνει πρωθυπουρ γός, ακόµη και στην (απίθανη) περίπτωση που το κόµµα του βγει πρώτο. Η συµµετοχή του όµως σε µια κυβέρνηση συνεργα σίας µε τους Εργατικούς αναµένεται ότι θα αποµακρύνει τη Βρετανία από το άρµα της Αµερικής και θα την φέ ρει πιο κοντά στην Ευρώπη.

Προϋπόθεση, βέβαια, είναι να καταστεί δυνατή µια τέτοια συνεργασία. Γιατί, όπως έλεγε τις προάλλες ένας βουλευτής του Εργατικού Κόµµατος στον δηµοσιογράφο της Γκάρντιαν Τζούλιαν Γκλόβερ: «Αν νικήσουν οι Τόρις, ελπίζω να κατακτήσουν την απόλυτη πλειοψηφία. Δεν θα άντεχα ένα µετέωρο Κοινοβούλιο όπου θα κάνουν κουµάντο όλοι αυτοί οι αυτάρεσκοι Φιλελεύθεροι»…

Ολα είναι δυνατά σ' ένα ηφαίστειο

Ισως δεν το µάθατε, αλλά στο Εϊγιαφιαλαγιόκουλ κυκλοφορούν εξωγήινοι. Ισως µάλιστα, ίσως λέµε, αυτοί να έκαναν τη δουλειά.

Το άλµπουµ του Ερζέ «Πτήση 714 για Σίδνεϊ» (1968) δεν ήταν ποτέ το αγαπηµένο των φίλων του Τεντέν. Να όµως που αποδεικνύεται προφητικό. Ο Τεντέν, ο καπετάνιος Χάντοκ και ο καθηγητής Τουρνεσόλ επιβιβάζονται στο αεροπλάνο του πάµπλουτου Λάζο Καρέιντας για να µεταβούν σ'ένα συνέδριο στο Σίδνεϊ. Παρεµβαίνει όµως ο παµπόνηρος Ρασταπόπουλος (που είναι ελληνικής καταγωγής), τους παρασύρει σ'ένα ερηµικό νησί και προκαλεί την έκρηξη του τοπικού ηφαιστείου. Ο Τεντέν και οι φίλοι του θα σωθούν από τους εξωγήινους, οι οποίοι θα τους βάλουν όλους σ'έναν ιπτάµενο δίσκο.

Κάποιοι κακεντρεχείς διατύπωσαν τη θεωρία ότι και την έκρηξη του ισλανδικού ηφαιστείου πάλι Ελληνες την προκάλεσαν για να στρέψουν την προσοχή του κόσµου µακριά από το πρόβληµα του χρέους τους. Αλλά η συνωµοσία αυτή διαψεύδεται από την κολοσσιαία άνοδο που σηµειώνουν αυτές τις ηµέρες τα spreads. Αντίθετα, όταν το κανάλι Sky Νews µετέδωσε το περασµένο Σάββατο ένα βίντεο που έδειχνε αντικείµενα που έµοιαζαν µε ιπτάµενους δίσκους να βγαίνουν από το Εϊγιαφιαλαγιόκουλ, όλοι θυµήθηκαν την περιπέτεια του Τεντέν. Ενας δηµοσιογράφος ισχυρίστηκε βέβαια ότι τα περίεργα αντικείµενα ήταν πουλιά, αλλά κανείς δεν τον πίστεψε. Οπως σηµείωσε κάποιος που ξέρει απ'αυτά, «τόσο ηλίθια είναι τα πουλιά για να πλησιάσουν ένα ενεργό ηφαίστειο;». Μάλλον είχε δίκιο λοιπόν ο Ερζέ. Το έχει πει και ο Προυστ: «Η πραγµατική ζωή είναι η λογοτεχνία».

Να, σε κάποια άλλα ηφαίστεια παίζονται ερωτικά πάθη. Στο άλµπουµ του Ζακ Μαρτέν µε τίτλο «Τα Λάφυρα του Ηφαιστείου» (1977), όπου η δράση εκτυλίσσεται και πάλι σ' ένα έρηµο νησί, ο τολµηρός Γαλάτης Αλίξ προ σεγγίζει µια νεαρή αυτόχθονα ονόµατι Μαλούα, προκαλώντας τη µήνι του αιγύπτιου εραστή της, του Ενάκ. Πάνω στην ώρα αρχίζει να βράζει το ηφαίστειο, κάτι που - όπως παρατηρεί στο µπλογκ της η Λορελίν Καραµπουτζάν - αποτελεί σαφή παραποµπή στο καυτό αίµα που ρέει στις φλέβες του Ενάκ. Περιέργως, όπως καταλαβαίνουµε ήδη από το εξώφυλλο, ο Ενάκ είναι εκείνος που θα δώσει το χέρι του στον Αλίξ και θα τον σώσει από το ηφαίστειο. Ισως επειδή δεν τον φοβάται πια. Ολα µπορεί να γίνουν σ'ένα ηφαίστειο - ακόµη και να εκπληρώσεις τα πιο απίθανα όνειρά σου.

Στο άλµπουµ του Ντιπουί µε τίτλο «Cosmoschtroumpf», ένα από τα συ µπαθή γαλάζια ανθρωπάκια θέλει να πάει στη Σελήνη. Οµως ο πύραυλός του δεν λειτουργεί. Για να µη στενο χωρηθεί, οι φίλοι του τον κοιµίζουν και τον µεταφέρουν στον κρατήρα ενός παλιού ηφαιστείου που µοιάζει µε την επιφάνεια της Σελήνης. Οταν ξυπνά, αυτό που τον πείθει ότι έφτασε σε έναν άλλο πλανήτη είναι οι εξωγήινοι. Ε, δεν µπορεί να είναι σύµπτωση πια.

Ο «τούρκος Κίσινγκερ» σκόνταψε

Ο αµερικανός πρεσβευτής στην Αγκυρα τον έχει χαρακτηρίσει «τούρκο Κίσινγκερ». Ο Αχµέτ Νταβούτογλου είναι πράγµατι σατανικός. Αλλά µερικές φορές σκοντάφτει.

«Στρατηγικό βάθος»: µε αυτές τις δύο λέξεις περιγράφει ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας τη θέση της χώρας του στο νέο διεθνές περιβάλλον. «Ο άξονάς µας είναι η Αγκυρα και ο ορίζοντάς µας έχει γωνία 360 µοιρών!», έχει δηλώσει ο αρχιτέκτονας της νέας τουρκικής διπλωµατίας, επί των ηµερών του οποίου η Τουρκία εξαπέλυσε επίθεση φι λίας προς όλες τις κατευθύνσεις. Μια επίθεση που έχει οδηγήσει στο να εί ναι περιζήτητη η τουρκική διπλωµα τία από το Ιράκ ώς τα Σκόπια κι από το Ιράν ώς τις Φιλιππίνες.

Κάποιοι τον κατηγορούν για νεο-οθωµανισµό. Ο πρώην πρεσβευ τής στις Ηνωµένες Πολιτείες Φαρούκ Λογόγλου, για παράδειγµα, επισηµαίνει ότι η Τουρκία έχει γυρίσει την πλάτη στους παραδοσιακούς της συµµάχους, όπως είναι οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και το Αζερµπαϊτζάν. Αλλά ο Νταβούτογλου απορρίπτει αυτές τις κριτικές. «Οι δύο πυλώνες της τουρ κικής διπλωµατίας», τονίζει, «παραµένουν η Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΝΑΤΟ». Οι σχέσεις µε τις Ηνωµένες Πολιτείες έχουν βελτιωθεί µετά την εκλογή του Οµπάµα. Οι µεταρρυθµί σεις κινούνται στην κατεύθυνση που έχουν ζητήσει οι Βρυξέλλες – στον βαθµό τουλάχιστον που το επιτρέπει ο στρατός. Κι εκείνη η έκρηξη του Ερντογάν στο Νταβός που τόσο ενό χλησε το Ισραήλ έγινε µάλλον για τα µάτια του κόσµου.

Από διπλωµατικός νάνος, η Τουρκία διεκδικεί πλέον µια θέση µεταξύ των ισχυρών, γράφει ο ανταποκριτής της Μοντ στην Κωνσταντινούπολη Γκιγιόµ Περιέ. Αυτή η θέση, όµως, κλονίζεται σήµερα από τις εξελίξεις στην Κύπρο. Μερικές δεκάδες χιλιάδες τουρκοκύπριοι ψηφοφόροι την περασµένη Κυριακή κατάφεραν βαρύ πλήγµα στις προσπάθειες της Τουρκίας να προσεγγίσει την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η εκλο γή του Ντερβίς Ερόγλου αποµακρύνει τις πιθανότητες επανένωσης του νησιού και ενισχύει όσους θεωρούν ότι η Τουρκία ούτε είναι ού τε θα γίνει ποτέ ευρω παϊκή. Ξαφνικά, η εικόνα αντιστρέφεται. Ο «µά γος» της τουρκικής διπλωµατίας οδηγεί τη χώρα του στην αποµόνωση µε τις θέσεις του για το Ιράν, το Ισραήλ και την αρµενική γενοκτονία. Και οι µεταρρυθµίσεις του Ερντογάν δεν είναι τίποτα άλλο από πολιτικός ελιγµός. «Ο εκδηµοκρατισµός και η µε ταρρύθµιση είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία στην Τουρκία, αλλά ο Ερντογάν ακο λουθεί λάθος δρόµο», επισηµαίνει η Κατίνκα Μπαρίς από το Κέντρο για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθµιση. «Βέβαια, και τα κόµµατα της αντιπολίτευσης στερούνται ενός οράµατος για µια µοντέρνα και δυναµική Τουρκία».

Σύµφωνα µε τον Σάιµον Τάνταλ της Γκάρντιαν, ο τούρκος πρωθυπουργός πρέπει να αυξήσει το ποντάρισµά του. Αν, για παράδειγµα, στη διάρκεια της επίσκεψής του στην Αθήνα ανακοίνωνε την έναρξη της αποχώρησης των τουρκικών στρατευµάτων από την Κύπρο;

Μαθήµατα από ένα ηφαίστειο

Ο ένας το παίζει ειδικός των αεροπλάνων. Ο άλλος λέει ότι η έκρηξη του ηφαιστείου είναι η εκδίκηση της Γης για όσα της έχουµε κάνει. Ο τρίτος µιλά για την αρχή του τέλους του πολιτισµού. Κι εµείς προσπαθούµε να διδαχθούµε µερικά µαθήµατα.

Το πρώτο µάθηµα είναι ότι εξαρτιόµαστε από τις αεροπορικές µεταφορές για πολύ περισσότερα πράγµατα απ' ό,τι νοµίζαµε. Τα περίφηµα spreads, ας πούµε, πέταξαν χθες στα ύψη επειδή το ηφαι στειακό νέφος δεν επέτρεψε την πραγµατοποίηση της συνάντησης µε την Ε.Ε. και το ΔΝΤ. Ποδοσφαιρικοί αγώνες αναβάλλονται, συναυλίες µαταιώνονται, ενώ δεν µπορούν να γίνουν και κρίσιµες µεταµοσχεύσεις. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, γρά φει η Αν Απλµποµ στην «Ουάσιγκτον Ποστ», οι Ευρωπαίοι ζουν σαν τους Αµερικανούς: πηγαίνουν στο εξω τερικό για να δουλέψουν, ζουν για λίγο σε µια χώρα προτού µετακοµίσουν σε µιαν άλλη, κάνουν διακο πές σε τόπους όπου δεν γνωρίζουν τη γλώσσα. Και ξαφνικά, η Μάγχη και ο Ατλαντικός µοιάζουν βαθύτερες θάλασσες από ποτέ. Η Ευρώπη µοιάζει πιο µακριά και πιο πλατιά.

Σαν να γυρίσαµε έναν αιώνα πίσω. Το δεύτερο µάθηµα είναι ότι πρέπει να ανακτήσουµε τη σεµνότητα που έχουµε χάσει. Ξέραµε ότι χώµα είµαστε και στο χώµα θα επιστρέ ψουµε, τώρα συνειδητοποιούµε ότι είµαστε όµηροι του χώµατος και στη διάρκεια της ζωής µας. Ταξιδιώτες σε µια Γη που κάνει του κεφαλιού της, όπως γράφει ο διευθυντής της «Μοντ» Ερίκ Φοτορινό. Ο πλανήτης στέλνει ένα σήµα που ξεκινά από τα έγκατα της Γης και φτάνει µέχρι τη στρατόσφαιρα. Ολοι συνειδητοποιούµε, επιτέλους, τι σηµαίνει το περίφηµο «σύνδροµο της πεταλούδας» που περιγράφουν τα εγχειρί δια της παγκοσµιοποίησης. Ολοι θα έχουµε στο εξής µέσα µας λίγο από Ισλανδία.

Οποιος είχε ακόµη ψευδαισθήσεις για το ποιος είναι πιο δυνατός, ο άνθρωπος ή η φύση, τώρα ξέρει. Οποιος βιαζόταν να προλάβει είναι αναγκασµένος τώρα να κάνει µια παύση. Η εποχή µας ευνοεί την ταχύτητα έναντι της βραδύτητας. Ολα κινούνται όλο και πιο γρήγορα, οι πληροφορίες, η επαγγελµατική ζωή, ο ελεύθερος χρόνος. Αυτή η στήλη πρέπει να γραφεί σχεδόν αυτόµατα, χωρίς πολλή σκέψη, γιατί η εφηµερίδα κλείνει νωρίς.

Ολες οι σφαίρες, η πολιτική, η οικονοµική, ακόµη και η προ σωπική, παρασύρο νται από αυτή τη δικτατορία του επείγοντος που µας σπρώχνει συνεχώς στην αντίδραση αντί για τη δράση. Δεν βρίσκουµε χρόνο για να ζήσουµε. Και ξαφνικά, χειρόφρενο. Το τρίτο µάθηµα γι' αυτούς που µας κυβερνούν, σηµειώνει ο Φοτορινό, είναι πως όσα γίνονται ενάντια στον χρόνο ο χρόνος τα ξεχνά. Χίλιες επιταχύνσεις δεν αξίζουν ούτε µια στάση.

«Φαίνεται πως γίναµε τόσο καλοί ώστε εξάγουµε τις φυσικές µας καταστροφές», παρατηρεί ο Εγκιλ Χέλγκασον, συντονιστής γνωστού πολιτικού τοκ σόου στην Ισλανδία.

«Μη µας φορτώσετε όµως την ευθύνη και γι’ αυτό».

Μπαµπούλας µε ανθρώπινο πρόσωπο

Διεθνής Νοµισµατική Τροµοκρατία: έτσι ερµήνευε τις προάλλες ο Νεόκοπος τα αρχικά ΔΝΤ. Κάποιοι λένε όµως ότι µε τον Ντοµινίκ Στρος-Καν τα πράγµατα έχουν αλλάξει πολύ.

Τον Νοέµβριο του 2007, όταν ο DSΚ ανέλαβε την ηγεσία του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου ύστερα από πρωτοβουλία του Νικολά Σαρκοζί που ήθελε να ξεφορτωθεί έτσι τον σηµαντικότε ρο πολιτικό του αντίπαλο, η εικόνα του οργανισµού ήταν στο ναδίρ. Δεν είχε γίνει καµιά σοβαρή πρόβλεψη για τη χρηµατοπιστωτική κρίση, δεν είχε υπάρξει καµιά προειδοποίηση για την τοξικότητα των οµολόγων, και καµιά χώρα δεν ήθελε να δανειστεί από το ΔΝΤ. Ο νέος managing director αποφάσισε τότε να απο µακρύνει κάπου 500 στελέχη της «παλιάς λογικής» και να τα αντικαταστήσει µε πολιτικά πρόσωπα. Η υπουργός Οικονοµικών της Λιβερίας Αντουανέτ Σαγιέ ανέλαβε το τµήµα της Αφρικής, ο πρώην πρωθυπουργός της Πολωνίας Μαρέκ Μπέλκα το τµήµα της Ευρώπης, ενώ σε λί γες ηµέρες τοποθετείται σε ρόλο ειδικού συµβούλου ο πρώην υπο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Κίνας Τσου Μιν. «Ο ΣτροςΚαν καθάρισε την παλιά φρουρά και τοποθέτησε γύρω του ανθρώ πους έξυπνους και πιστούς», λέει στον «Νουβέλ Οµπζερβατέρ» ο καθηγητής στο ΜΙΤ Σάιµον Τζόνσον, πρώην σύµβουλος του ΔΝΤ που τον Σεπτέµβριο του 2008 έδωσε τη θέση του στον Ολιβιέ Μπλανσάρ.

Μαζί µε τα πρόσωπα, άλλαξε και το λεξιλόγιο του Ταµείου. «Ο DSΚ κατάλαβε ενστικτωδώς την έκταση της χρηµατοπιστωτικής κρίσης, τις κοινωνικές επιπτώσεις που θα µπορούσε να έχει, τον κίνδυνο επέκτασής της στις φτωχές χώρες», τονί ζει ο Ούρι Νταντούς, οικονοµολό γος από το Carnegie Εndowment for Ιnternational Ρeace, ένα από τα γνωστότερα think tanks της Ουάσιγκτον. Τον Ιανουάριο του 2008 µάλιστα, στο φόρουµ του Νταβός, ο Στρος-Καν δεν δίστασε να ζητήσει από τις κυβερ νήσεις που είχαν περιθώρια ελιγµών να αυξήσουν τις δηµόσιες δαπάνες για να σώσουν την παγκόσµια οι κονοµία. Οι λακέδες του αµερικανικού ακραίου φιλελευθερισµού έγιναν ξαφνικά κεϋνσιανοί; Ή ο µπαµπούλας έβαλε ανθρώπινο προσωπείο για να ξεγελάσει τα παιδάκια;

«Ας πούµε ότι ο DSΚ κατάφερε να µειώσει τις αντιστάσεις», σηµειώνει ο Πάουλο Νογκέιρα Μπατίστα, αντιπρόσωπος της Βραζιλίας και άλλων οκτώ χωρών της Νότιας Αµερικής και της Καραϊβικής. Πολλά θα εξαρτη θούν από το αν ο σοσιαλιστής διευθυντής του ΔΝΤ αποφασίσει τελικά να διεκδικήσει την προεδρία της χώρας του. «Εχει ακριβώς τον χρόνο να σώσει την Ελλάδα, και στη συνέχεια την Πορτογαλία, την Ιρλανδία και την Ισπανία, προτού τα βροντήξει κι αφήσει τα δύσκολα στον διάδοχό του», σαρκάζει ο Ντέσµοντ Λάσµαν, ένας ευρωσκεπτικιστής από το (νεοφιλελεύθερο) Αmerican Εnterprise Ιnstitute.

Τo ΔΝΤ δεν ταυτίζεται βέβαια κατ’ ανάγκην µε τις επιλογές του διευθυντή του, όπως ενδέχεται να διαπιστώσουµε κατά την κρίσιµη, εξαιρετικά κρίσιµη εβδοµάδα για την ελληνική οικονοµία που αρχί ζει σήµερα. Ψυχραιµία και σύνεση λοιπόν, οι κορόνες τροµοκρατούν και παραπλανούν.

Ενας αντιδραστικός εθνικιστής

O νεκρός δεδικαίωται- αλλά όχι πάντα. Κι όταν ο νεκρός λέγεται Λεχ Κατσίνσκι, συγγνώμη, αλλά δεν μπορούμε να ξεχάσουμε την ιστορία του και να μιλήσουμε- όπως έκανε ακόμα κι ένας Ανταμ Μίχνικ- για έναν άνθρωπο «ευθύ και συμπαθή», που «υπηρέτησε την ανεξαρτησία της Πολωνίας» και «επέλεξε την ελευθερία έναντι τις δικτατορίας».

Οχι, ο Κατσίνσκι ήταν ένας αντιδραστικός εθνικιστής. Από τότε που αυτός κι ο δίδυμος αδελφός του ανέλαβαν την εξουσία, ο πρώτος ως πρόεδρος και ο δεύτερος ως πρωθυπουργός, βάλθηκαν να καταστρέψουν όλες τις προσπάθειες που είχαν κάνει οι προκάτοχοί τους για την εθνική συμφιλίωση. Κατ΄ αρχήν συμμάχησαν σε κυβερνητικό επίπεδο με την ξενόφοβη και αντισημιτική Λίγκα των Οικογενειών. Συνεργάστηκαν επανειλημμένα με τον εξτρεμιστικό ραδιοφωνικό σταθμό Radio Μaryja. Και μετέτρεψαν τη δίωξη των συνεργατών της δικτατορίας σε ένα πραγματικό κυνήγι μαγισσών. Από τα νύχια τους δεν γλίτωσε ούτε ο ιστορικός Μπρόνισλαβ Γκερέμεκ, που κόντεψε να χάσει την έδρα του στο Ευρωκοινοβούλιο επειδή αρνήθηκε να υπακούσει στα εξωφρενικά μέτρα για την «αποκομμουνιστοποίηση» της χώρας.

Το 2004 και το 2005, ως δήμαρχος της Βαρσοβίας, ο Λεχ Κατσίνσκι απαγόρευσε τις Gay prides. Φανατικός καθολικός, ήταν σθεναρός πολέμιος των αμβλώσεων. Απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ενωση είχε μια εντελώς αρνητική στάση, αφού τη θεωρούσε όργανο των Γερμανών. Το 2006 μποϊκοτάρισε μια σύνοδο του Τριγώνου της Βαϊμάρης (Γαλλία- Γερμανία- Πολωνία), οδηγώντας οκτώ πρώην υπουργούς Εξωτερικών όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων να τον κατηγορήσουν ότι πλήττει τα συμφέροντα της Πολωνίας. Το 2007 έκανε ό,τι μπορούσε για να μην υιοθετηθεί μια απλουστευμένη συνταγματική συνθήκη που θα αντικαθιστούσε τη Συνθήκη της Νίκαιας. Και το 2009 υπονόμευσε με κάθε τρόπο την επικύρωση της Συνθήκης της Λισαβώνας. Γι΄ αυτόν, μοναδικός αξιόπιστος σύμμαχος ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Εξ ου και η πλήρης συμμετοχή της Πολωνίας στον πόλεμο του Ιράκ και ο ρόλος της στις μυστικές πτήσεις της CΙΑ.

Η ευθύνη του πρώην προέδρου στη συντριβή του αεροπλάνου που παρέσυρε τον ίδιο και άλλους 95 ανθρώπους στον θάνατο δεν έχει (ακόμη) τεκμηριωθεί. Ολα δείχνουν όμως ότι εκείνος πίεσε τον πιλότο να προσγειωθεί με κάθε τρόπο στο Σμολένσκ. Αλλωστε, το είχε ξανακάνει. Το 2008, στην πτήση που τον μετέφερε στη Γεωργία για να της εκφράσει την υποστήριξή του στην αντιπαράθεση με τη Ρωσία, επιτέθηκε στον πιλότο επειδή δεν ήθελε να προσγειωθεί στην Τιφλίδα για λόγους ασφαλείας. Τον κατηγόρησε για δειλία επειδή οδήγησε το αεροπλάνο στο Αζερμπαϊτζάν και απαίτησε την απόλυσή του.

Οπως γράφει ο ανταποκριτής της Λιμπερασιόν στις Βρυξέλλες, ο Κατσίνσκι πέθανε όπως έζησε: καλλιεργώντας συνεχώς ξαναζεσταμένα μίση του παρελθόντος.

Δεν θέλει να παντρευτεί

Σύµφωνα µε µια αραβική παροιµία, τα βιβλία γράφονται στο Κάιρο, τυπώνονται στη Βηρυτό και διαβάζονται στη Βαγδάτη. Αλλά αυτό έχει αρχίσει να αλλάζει.

Οι προσπάθειες να βρεθεί γαµπρός για τη Ρέντα Αµπντελαάλ ξεκίνησαν όταν έκλεισε τα είκοσι χρόνια της, το 1999. Πρωταγωνιστικό ρόλο είχε η µητέρα της, που της παρουσίαζε επτά µε οκτώ υποψήφιους γαµπρούς τον χρόνο. Ακόµα θυµάται η Ρέντα εκείνο τον γραβατωµένο τύπο που µπήκε στο σπίτι, αντάλλαξε τρεις κουβέντες µαζί της κι ύστερα στήθηκε µπροστά στην τηλεόραση εξηγώντας ότι η οµάδα του έπαιζε εκείνη την ώρα στο Κάιρο και δεν µπορούσε να χάσει τον αγώνα για κανένα λόγο. Αλλά αυτόν τον γαµπρό τον ξεφορτώθηκε εύκολα: ήταν αρκετό να υποστηρίξει τον αντίπαλο….

Το 2006, η Ρέντα άρχισε να διηγείται τις εµπειρίες της σε ένα µπλογκ. Τα πρώτα σχόλια ήταν κοροϊδευτικά. Ή πολύ άσχηµη ή πολύ χαζή πρέπει να είσαι για να µη βρίσκεις άντρα, της έγραφαν. Αλλά σιγά-σιγά όλοι κατάλαβαν ότι η νεαρή κοπέλα από το Κάιρο απλώς δεν ήθελε να της βρουν άντρα οι άλλοι. Να, εκείνος που της έπιασε κουβέντα µια µέρα στο λεω φορείο της άρεσε, φαινόταν µάλιστα κι έξυπνος – αλλά αποδείχθηκε πορ τοφολάς! Το 2008, όλα αυτά τα επει σόδια κυκλοφόρησαν σε βιβλίο µε τον ειρωνικό τίτλο Θέλω να παντρευτώ, που µέχρι σήµερα έχει πουλήσει 35.000 αντίτυπα και µεταφράζεται ήδη σε τέσσερις γλώσσες. Το βιβλίο θα µεταφερθεί µάλιστα και στην τη λεόραση, όπου τη συγγραφέα θα υποδυθεί η γνωστή τυνήσια ηθοποιός Χιντ Σάµπρι, γνωστή από την ερµη νεία της στο Μέγαρο Γιακουµπιάν.

Επιτυχηµένα µπλογκς και βιβλία έχουν γράψει κι άλλες νέες Αιγύπτιες, όπως η Ρέντα Μοχάµεντ Μαχµούντ ( Να ο δικός µου χορός, 10.000 αντίτυπα µέσα σε 18 µήνες). Οπως γράφει η Μοντ, «νονός» όλων αυτών των γυναικών είναι ο γνωστός συγγραφέας και οδοντίατρος Αλάα Ελ Ασουάνι, που τελευταία έχει αναλάβει ενεργό ρόλο και υπέρ της υποψηφιό τητας του Μοχάµεντ Ελ Μπαραντέι για την προεδρία. Μια φορά την εβδοµάδα, ο Ελ Ασουάνι µαζεύει στο σπίτι του όλα αυτά «τα λουλούδια που ανθίζουν στον µεγάλο κήπο της αιγυπτιακής λογοτεχνίας» – όπως αποκαλεί τις εκκολαπτόµενες συγγρα φείς – και τις ενθαρρύνει να ξεχάσουν ότι ζουν σε µια χώρα όπου το 80% των γυναικών πέφτουν καθηµερινά θύµατα σεξουαλικής παρενόχλησης και να αφήσουν ελεύθερα τα αισθήµατά τους.

Το αποτέλεσµα είναι εντυπωσιακό. Και συνοδεύεται από µια γενι κότερη µεταµόρφωση της αιγυπτια κής κοινωνίας, όπου µπορεί το 55% των κατοίκων να εξακολουθούν να είναι αναλφάβητοι, αλλά τα λογοτεχνικά καφενεία στην πρωτεύουσα πολλαπλασιάζονται. Η δυναστεία Μουµπάρακ µοιάζει βέβαια να έχει αρκετά χρόνια ακόµη µπροστά της.

Η καταστολή θα συνεχιστεί. Αλλά µια µικρή αχτίδα φωτός αρχίζει να τρεµοπαίζει.

Οι αντάρτες της ενηµέρωσης

Διευκρίνιση: Οποιοσδήποτε συσχετισµός του παρακάτω κειµένου µε γεγονότα που συνέβησαν προχθές το µεσηµέρι στα γραφεία της ΕΣΗΕΑ είναι αυθαίρετος και πρέπει να αποδοκιµαστεί.

Ήταν εβδοµήντα πέντε, η ηλικία τους κυµαινόταν από τα 13 ώς τα 17, φορούσαν χακί στολές και πράσινα µαντίλια και την περασµένη Δευτέρα ορκίστηκαν µε το αριστερό χέρι σηκωµένο ψηλά ότι θα αγωνιστούν κατά της παραπληροφόρησης που ασκούν τα ιδιωτικά µέσα ενηµέρωσης. «Ορκίζοµαι ότι θα αντισταθώ στην αδικία των ισχυρών και θα υπερασπιστώ την αξιοπρέπεια του λαού µας», είπαν. «Αν αυτό πράξετε, ας σας επιβραβεύσουν ο Θεός, η πατρίδα και ο κυρίαρχος λα ός», ήταν η απάντηση της νέας υπουργού Επικοινωνίας και Ενηµέρωσης Τάνια Ντίας. Στη συνέχεια, διάβασε τις οδηγίες για την πρώτη ηµέρα της Επιχείρησης Επικοινωνιακός Κεραυνός: «Συγκροτήστε οµάδες ταχείας µετακίνησης και ξεκινήστε αφισοκόλληση στους σταθµούς της πρώτης γραµµής του µετρό».

Ετσι ξεκίνησε το «Επικοινωνιακό Αντάρτικο» που αποφάσισε να δηµι ουργήσει ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες για να αντιµετωπιστούν _ όπως είπε την περασµένη Κυριακή στην τηλεοπτική του εκπο µπή _ τα ψέµατα των ιδιωτικών µέσων ενηµέρωσης και να αποτραπεί επανάληψη του αίσχους του 2002, όταν είχε σηµειωθεί απόπειρα πρα ξικοπήµατος και τα παραπάνω µέσα δεν είχαν πει κουβέντα. Οι πρώτες τρεις εικοσιπενταµελείς µονάδες άρχισαν να εκπαιδεύονται τον περασµένο Φεβρουάριο και ο στόχος είναι να δηµιουργηθούν άλλες 25 µο νάδες µόνο στο Καράκας. Οσο για τα όπλα τους, θα είναι ένα τετράδιο, µια φωτογραφική µηχανή, ένα κινη τό τηλέφωνο και ένα µαγνητόφωνο. «Οι αντάρτες θα πυροβολούν από εκεί που πρέπει να πυροβολούν και θα πλήττουν αυτούς που πρέ πει να πληγούν: τα µέσα ενηµέρωσης, τον µηχανισµό ελέγχου των λα ών», είπε ο υπουργός Παιδείας Εκτορ Ναβάρο στη διάρκεια της ορκωµοσίας. «Αλλά τα πυρά τους θα είναι ιδεολογικά». Οταν, για παράδειγµα, λέει κάποιος ένα ψέµα στο λεωφορείο, πρέπει να υπάρχει πάντα ένας αντάρτης που θα αποκαθιστά την αλήθεια… Το κρατικό κανάλι Catia ΤV µετέδωσε τις τελευταίες ηµέρες µερικές σκηνές από την εκπαίδευση των µαθητών. Σ’ ένα από τα εργαστήρια, ένας σύντροφος που φορά µια µπλούζα µε τη φωτογραφία του τροµοκράτη Κάρλος διδάσκει στα παιδιά πώς να αποκτήσουν κριτική σκέψη. Σε ένα άλλο, ο 16χρονος Αρχι περιγρά φει το µήνυµα που θα δίνει στην κοινή γνώµη: «Ενα µήνυµα ειρήνης και σοσιαλισµού. Θέλουµε όλοι οι νέοι να γίνουν σοσιαλιστές».

Και όχι µόνο οι νέοι. «Δεν θα επιτρέψουµε στους µπουρζουάδες να καταλάβουν έδρες στην Εθνοσυνέλευση!», βροντοφώναξε προχθές ο Τσάβες σε συγκέντρωση στο Καράκας. «Δεν θα τους επιτρέψουµε να υπονοµεύσουν τους επαναστατικούς νόµους!». Σωστό και δηµοκρατικό.

Μια αντι-ουτοπική επανάσταση

Επί μισό τουλάχιστον αιώνα, η Σοβιετική Ενωση αρνιόταν τις ευθύνες της κι έλεγε ψέματα. Και τώρα, η ρωσική κρατική τηλεόραση μεταδίδει την ταινία του Βάιντα για τη σφαγή στο Κατίν δύο φορές μέσα σε δέκα ημέρες.

O Ανταμ Μίχνικ, ένας πολωνός διανοούμενος που φυλακίστηκε έξι φορές από τα ανδρείκελα της Μόσχας, είπε κάποτε στον Ρότζερ Κόεν των Νιου Γιορκ Τάιμς: «Οποιος υπέστη, σε κάποιο επίπεδο, αυτόν τον εξευτελισμό θέλει να εκδικηθεί. Ξέρω όλα τα ψέματα που ειπώθηκαν. Είδα ανθρώπους να σκοτώνονται. Ξέρω όμως επίσης ότι η αντεκδίκηση δεν έχει τέλος. Και η έμμονη ιδέα μου είναι ότι πρέπει να κάνουμε μια επανάσταση που δεν θα μοιάζει με τη γαλλική ή τη ρωσική, αλλά περισσότερο με την αμερικανική, με την έννοια ότι δεν θα είναι εναντίον κάποιων πραγμάτων, αλλά υπέρ. Μια επανάσταση με στόχο ένα σύνταγμα, όχι έναν παράδεισο. Μια αντι-ουτοπική επανάσταση. Γιατί οι ουτοπίες οδηγούν σε γκιλοτίνες και σε γκουλάγκ».

Μετά την τραγωδία του περασμένου Σαββάτου, ο αμερικανός δημοσιογράφος τηλεφώνησε στον Μίχνικ, που εδώ και χρόνια εκδίδει την επιτυχημένη εφημερίδα Gazeta Wyborcza, και ζήτησε την αντίδρασή του. «Το Κατίν είναι ο τόπος θανάτου της πολωνικής ιντελιγκέντσιας», απάντησε εκείνος. «Αυτή είναι μια τρομερή εθνική τραγωδία. Μέσα στη θλίψη μου, όμως, είμαι αισιόδοξος επειδή η ηχηρή και σοφή δήλωση του Πούτιν άνοιξε μια νέα φάση στις πολωνορωσικές σχέσεις, και επειδή εμείς οι Πολωνοί δείχνουμε ότι μπορούμε να είμαστε υπεύθυνοι και σταθεροί».

Περισσότερο κι από τις δηλώσεις του για τα κυνικά ψέματα των ολοκληρωτικών καθεστώτων, η παρουσία του ρώσου πρωθυπουργού στις εκδηλώσεις τιμής για τους 22.000 πολωνούς αξιωματικούς που εκτελέστηκαν το 1940 από σοβιετικούς στρατιώτες αποτελεί πράγματι απόδειξη ότι καμιά συμφιλίωση, καμιά ειρήνευση, δεν είναι αδύνατη. Λίγες χώρες έχουν υποφέρει όσο η Πολωνία τα τελευταία εβδομήντα χρόνια. Οπως έγραψε κάποτε η εθνική της ποιήτρια, η Βισουάβα Ζιμπόρσκα, εδώ «η Ιστορία μετρά τους σκελετούς της σε αριθμούς με πολλά μηδενικά». Κι όμως, αυτή η χώρα κατάφερε να κατακτήσει την ειρήνη και τη σταθερότητα. Και να απαντήσει στον θάνατο ανθρώπων όπως ο πρόεδρός της, αλλά και η θρυλική ακτιβίστρια του Γκντανσκ Ανα Βαλεντίνοβιτς, με ψυχραιμία και αξιοπρέπεια.

Το 1943, ο βρετανός υπουργός Εξωτερικών αναρωτιόταν πώς είναι δυνατόν, αν μια μέρα τεκμηριωθεί η ρωσική ενοχή, να περιμένει κανείς να ζήσουν ειρηνικά οι Πολωνοί δίπλα στους Ρώσους. Να που διαψεύδεται. Σύμφωνα με τον Κόεν, αυτό δείχνει ότι και οι Ισραηλινοί μπορεί μια μέρα να συμφιλιωθούν με τους Παλαιστίνιους. Οπως και ότι τίποτα δεν εμποδίζει να εκπληρωθούν τα όνειρα των ανθρώπων που ξεχύνονται στους δρόμους της Μπανγκόκ, του Μπισκέκ, της Τεχεράνης. Πόσες εθνικές τραγωδίες πρέπει όμως να συμβούν για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο;

Αλληλεγγύη, μία άγνωστη λέξη

Ιδιαίτερες οικονομικές γνώσεις αυτή η στήλη ποτέ δεν ισχυρίστηκε ότι έχει. Με βάση την κοινή λογική, όμως, ας αποπειραθούμε να ανακεφαλαιώσουμε τι έχουμε καταλάβει μέχρι τώρα.

1. Για κάνα χρόνο τη σκαπουλάραμε. Περίπτωση πτώχευσης της Ελλάδας στο άμεσο μέλλον δεν υφίσταται αφού η ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης είναι- θεωρητικά τουλάχιστον- στη διακριτική μας ευχέρεια. Τα 45 δις. ευρώ που αποφασίστηκαν μάλιστα για τον πρώτο χρόνο ήταν περισσότερα του αναμενομένου.

2. Αυτό δεν σημαίνει ότι το ενδεχόμενο πτώχευσης στο μέλλον έχει αποκλειστεί. Μάλιστα, ο αναλυτής των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς Βόλφγκανγκ Μινχάου είναι βέβαιος ότι τελικά θα συμβεί το μοιραίο. Ανάμεσα στους λόγους που επικαλείται, είναι ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να προχωρήσει σε υποτίμηση του νομίσματος, ότι το διεθνές περιβάλλον είναι ανταγωνιστικό, ότι η φορολογική υποδομή της χώρας μας είναι αδύναμη, ότι υπάρχουν κοινωνικές αντιδράσεις στις μεταρρυθμίσεις και ότι το χρηματοπιστωτικό μας σύστημα είναι εύθραυστο.

3. Τα κράτη που θα μας δανείσουν - αν τελικά μας δανείσουν- θα βγουν κερδισμένα: θα δανείζονται με επιτόκιο 3%-3,5% και θα δανείζουν με 5%. Οπως γράφει ο Μινχάου, πολύ γρήγορα θα γίνει αντιληπτό ότι η προχθεσινή συμφωνία συνιστά καθαρή μεταφορά πλούτου από την Αθήνα προς το Βερολίνο- και όχι το αντίστροφο.

4. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο παραμένει ένα μεγάλο αίνιγμα. Η εμπειρία πολλών χωρών που έχουν ζητήσει τη βοήθειά του (Ουγγαρία, Λετονία, αλλά όχι Τουρκία) είναι καταστροφική. Στην περίπτωση της Ελλάδας, όμως, δηλώνεται σε όλους τους τόνους ότι δεν θα ζητηθούν πρόσθετα μέτρα. Σύμφωνα μάλιστα με πολύ υψηλά ιστάμενη γαλλική πηγή την οποία επικαλείται ο Νουβέλ Ομπζερβατέρ, ο Ντομινίκ Στρος-Καν έχει δηλώσει ότι δεν θέλει να «στραγγαλίσει» την Ελλάδα.

5. Για λόγους τόσο συγκυριακούς όσο και στρατηγικούς, η Γερμανία αποτελεί τον κυριότερο αντίπαλο μιας ευρωπαϊκής λύσης. Πράγματι, η τηλεδιάσκεψη της Κυριακής πήγε τόσο ομαλά ώστε αναρωτηθήκαμε μήπως απουσίαζε ο αντιπρόσωπος της Γερμανίας! Και ήλθε η χθεσινή παρέμβαση του γερμανού κυβερνητικού εκπροσώπου (ότι σε περίπτωση που ζητηθεί η ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης, πρέπει να συγκληθεί έκτακτη Σύνοδος Κορυφής) για να μας προσγειώσει. Πολλοί αναλυτές επισημαίνουν ότι η καγκελάριος Μέρκελ αγνοεί συστηματικά τις προτάσεις του υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για μεγαλύτερη ταχύτητα και ευελιξία.

6. Η λέξη «αλληλεγγύη» είναι μάλλον άγνωστη στην Ευρώπη. «Πώς μπορούμε να μιλάμε για μηχανισμό στήριξης με επιτόκιο 5%;», διερωτάται ο γάλλος οικονομολόγος Ζαν-Πωλ Φιτουσί με συνέντευξή του στη Ρεπούμπλικα. «Για μένα αυτό δεν είναι αλληλεγγύη αλλά τιμωρία. Μια επίδειξη δύναμης των Γερμανών που θέλουν να αποδείξουν ότι όποιος δεν ακολουθεί το δικό τους μοντέλο δεν είναι άξιος να βρίσκεται στην Ευρώπη».

7. Ο ΓΑΠ έχει ρεύμα. Διάβαζες τους ύμνους στη χθεσινή Γκάρντιαν και έπαιρνες λίγο θάρρος. Διόλου αμελητέο αυτές τις δύσκολες ημέρες.

Ανγκελα Μπους

Μια «μεγάλη Ελβετία» ή μια «μικρή Κίνα»: ένα τέτοιο μέλλον οραματίζονται για τη Γερμανία η σιδηρά καγκελάριος και οι νεοφιλελεύθεροι σύμμαχοί της.

«Η κρίση του ευρώ έδωσε την ευκαιρία να αποκρυσταλλωθούν οι νέες σχέσεις εξουσίας. Οταν πρέπει να ληφθεί μια απόφαση, δεν αναλαμβάνει δράση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ούτε ο πρόεδρος της Ε.Ε., ούτε ο πρόεδρος του Συμβουλίου, ούτε η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία ή η Βρετανία. Την ώρα της αλήθειας, αποφασίζει η γερμανίδα καγκελάριος σε συντονισμό με τον πρόεδρο της Γαλλίας. Η Ανγκελα Μέρκελ δεν είναι Ανγκελα Κολ ούτε Ανγκελα Μπραντ. Η γερμανίδα καγκελάριος δεν είναι καν Μάγκι Μέρκελ. Είναι Ανγκελα Μπους. Οπως ο δεύτερος πρόεδρος Μπους εκμεταλλεύτηκε τον κίνδυνο της τρομοκρατίας για να επιβάλει στον υπόλοιπο κόσμο τη μονομερή του πολιτική για τον πόλεμο κατά του τρόμου, έτσι και η Ανγκελα Μπους εκμεταλλεύεται τον κίνδυνο της οικονομικής κατάρρευσης της Ευρώπης για να επιβάλει στους υπολοίπους τη γερμανική πολιτική της σταθερότητας».

Δύσκολα θα μπορούσε να εκφράσει κανείς με μεγαλύτερη σαφήνεια- και μεγαλύτερη αυστηρότητα- τη νέα γραμμή της γερμανίδας καγκελαρίου από έναν διανοούμενο συμπατριώτη της. Ο πρώτος κανόνας της παγκόσμιας «κοινωνίας του ρίσκου», τονίζει στην Ελ Παΐς ο γερμανός κοινωνιολόγος και συγγραφέας του ομώνυμου βιβλίου Ούλριχ Μπεκ, είναι ότι δεν πρέπει να αφήνεις ποτέ αναξιοποίητο έναν παγκόσμιο κίνδυνο, αφού σου δίνει την ευκαιρία να κάνεις κάτι μεγάλο. Ο κανόνας αυτός, όμως, δεν καθορίζει αν η πολιτική απάντηση σε αυτόν τον κίνδυνο είναι πολυμερής και κοσμοπολίτικη ή μονομερής και εθνική. Και η Ανγκελα Μέρκελ εκμεταλλεύτηκε την κρίση του ευρωπαϊκού νομίσματος για να επαναπροσανατολίσει την οικονομική πολιτική της ευρωζώνης προς μια γερμανική Ευρώπη.

Το γερμανικό μεταπολεμικό μοντέλο, τονίζει ο Μπεκ, προέβλεπε μια εξωτερική πολιτική μετα-εθνική, πολυμερή, ειρηνική, μια πολιτική που να αναζητεί παντού φίλους. Η λέξη «εξουσία» είχε δώσει τη θέση της στην «ευθύνη». Και τα εθνικά συμφέροντα ήταν κρυμμένα κάτω από ένα χοντρό ύφασμα όπου ήταν κεντημένες οι λέξεις «Ευρώπη», «ειρήνη», «συνεργασία», «σταθερότητα», «ομαλότητα», ακόμη και «ανθρωπισμός». Σήμερα, η ενωμένη Ευρώπη μοιάζει να μην αποτελεί πια τον φάρο της γερμανικής πολιτικής και της ιδέας που έχουν οι ίδιοι οι Γερμανοί για τον εαυτό τους. Η αναδίπλωση αυτή της Γερμανίας συνοδεύεται από την πολιτική υλοποίηση ενός εθνικού υπαρξιακού μύθου που δυστυχώς δεν περιορίζεται πια στους κόλπους των δημαγωγών της ευρωπαϊκής Δεξιάς. Του μύθου ότι υπάρχει δρόμος επιστροφής στο ειδύλλιο του εθνικού κράτους. Οτι κάθε χώρα διαθέτει την αυτονομία και το δικαίωμα να διαχειρίζεται μόνη της τα οικονομικά της προβλήματα.

Σε περιόδους ευημερίας, καταλήγει ο γερμανός καθηγητής, ένας τέτοιος μύθος μπορεί να είναι αβλαβής, ίσως ακόμη και χρήσιμος. Αλλά σε περιόδους κρίσης σαν τη σημερινή, καθίσταται ιδιαιτέρως επικίνδυνος. Σχεδόν εκρηκτικός.

Να πληρώνονται οι φοιτητές!

O Γιασούσι Κουριχάρα είναι 31 ετών. Ζει με τους γονείς του στη Σαϊτάμα, ένα προάστιο του Τόκιο. Ο πατέρας του, 65 ετών, εργάζεται στον δήμο του Τόκιο και σύντομα θα πάρει τη σύνταξή του, πράγμα που σημαίνει ότι τα έσοδα της οικογένειας θα μειωθούν. Η μητέρα του, 60 ετών, είναι νοικοκυρά και απασχολείται περιστασιακά σε σούπερ μάρκετ. Ο ίδιος διδάσκει στο Ουασέντα, ένα υψηλού επιπέδου ιδιωτικό πανεπιστήμιο της πρωτεύουσας, όπου και ετοιμάζει το διδακτορικό του στις πολιτικές επιστήμες. Και το όνομά του περιλαμβάνεται από πέρσι σε μια μαύρη λίστα 200.000 χρεωμένων νεαρών Ιαπώνων που έχουν συντάξει οι αρχές.

Η εξήγηση δεν είναι πολύ δύσκολη. Για τις έξι ώρες που διδάσκει τον μήνα, ο Γιασούσι εισπράττει 200.000 γεν (1.600 ευρώ) τον χρόνο. Περισσότερες ώρες δεν μπορεί να διεκδικήσει και τίποτα δεν του εγγυάται ότι θα συνεχίσει να διδάσκει και του χρόνου. Το συνολικό κόστος της φοίτησής του ανέρχεται σε 6,5 εκατομμύρια γεν (52.000 ευρώ) και οι άλλες ετήσιες δαπάνες του φτάνουν τα 500.000 γεν (4.000 ευρώ). Για να τα βγάλει πέρα, λοιπόν, έλαβε από το κράτος δάνειο 10 εκατ. γεν (78.000 ευρώ). Ο δανεισμός περιελάμβανε όμως έναν όρο: όποιος καθυστερήσει να πληρώσει τη δόση του πάνω από τρεις μήνες μπαίνει αυτομάτως σε μια μαύρη λίστα που αναφέρει όλα τα προσωπικά του στοιχεία και αποστέλλεται στα 1.500 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της χώρας. Τα ιδρύματα αυτά αρνούνται στη συνέχεια τη χορήγηση πιστωτικής κάρτας στα συγκεκριμένα άτομα και τους απαγορεύουν να νοικιάσουν σπίτι.

Αντιδρώντας σε αυτό το σύστημα φακελώματος, μια ομάδα φοιτητών του Πανεπιστημίου του Κιότο- τους οποίους μιμήθηκαν σύντομα συμφοιτητές τους στο Τόκιο- ξεκίνησε ένα κίνημα με την ονομασία «Βlack list no kai». Όπως επισημαίνουν, το πανεπιστημιακό σύστημα της Ιαπωνίας έχει τρελαθεί. Ενώ τα εισοδήματα ενός όλο και μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού είτε παραμένουν στάσιμα είτε μειώνονται, τα δίδακτρα έχουν διπλασιαστεί σε σχέση με το 1990. Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, καθώς η διαφορά ανάμεσα στα δικά τους δίδακτρα και σ΄ εκείνα των κρατικών πανεπιστημίων τείνει να εκμηδενιστεί.

Η μόνη λύση είναι ένα πραγματικό σύστημα υποτροφιών, ανάλογο μ΄ εκείνο που ισχύει στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες. Αλλά το κίνημα, που αντλεί έμπνευση από τη σκέψη του ιάπωνα αναρχικού Οσούγκι Σακάε (1885-1923), προχωρεί ακόμη περισσότερο. Οι καθηγητές, τονίζει, δεν είναι οι αποκλειστικοί «παραγωγοί» γνώσης. Στη δημιουργία της γνώσης μετέχουν και οι φοιτητές. Αρα πρέπει να αμείβονται κι αυτοί. Χωρίς όρους. Οπως λέει ο Γιασούσι Κουριχάρα, ήρθε η ώρα για την «πανεπιστημιοποίηση» της κοινωνίας.

Τουρκία - Ελλάδα: 3-0

Αδέλφια, μη φοβάστε! Πριν από δέκα χρόνια, οι Τούρκοι ήταν σε πολύ χειρότερη θέση από μας και σήμερα μας κατατροπώνουν σε τρία μέτωπα. Είχαν βέβαια στη διάθεσή τους ένα μυστικό όπλο.

Το 2001, η Τουρκία βρισκόταν εν μέσω μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης. Το ΑΕΠ σημείωνε πτώση 5,7%, ο πληθωρισμός έφτανε το 54%, η φυγή κεφαλαίων προς το εξωτερικό ήταν μαζική και το τραπεζικό σύστημα στα όρια της κατάρρευσης. Η Ελλάδα, αντίθετα, έμπαινε θριαμβευτικά στην ευρωζώνη, με ανάπτυξη που έφτανε το 3,4% και παραγωγικότητα που ξεπερνούσε το 4,2%.

Μια δεκαετία σχεδόν μετά, η κατάσταση έχει αντιστραφεί. Τα δικά μας να μην τα πούμε για να μην ψυχοπλακωθούμε. Τα στοιχεία της Τουρκίας όμως, όπως τα περιγράφει η ιταλική οικονομική εφημερίδα Ιl Sole- 24 ore, είναι πραγματικά εντυπωσιακά. Ο πληθωρισμός έχει ουσιαστικά τεθεί υπό έλεγχο (7,2%). Το έλλειμμα το 2009 ήταν 5,5%, το χρέος έφτανε το 50,8% του ΑΕΠ και, παρά την κρίση, η ανάπτυξη αναμένεται να φτάσει το 4,5%. Για να χρησιμοποιήσουμε ποδοσφαιρική ορολογία, η Αγκυρα νικά την Αθήνα 3-0.

Πώς έγινε αυτή η ανατροπή; Η Τουρκία χρησιμοποίησε δύο όπλα, εκ των οποίων το ένα δεν το έχουμε και το άλλο δεν το θέλουμε: την υποτίμηση του νομίσματός της (46%) και την προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (πήρε δάνειο 25 δισ. δολαρίων, την ανανέωση του οποίου ανακοίνωσε μάλιστα πρόσφατα ότι δεν επιθυμεί). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αποκατασταθεί γρήγορα η εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών: από το 2005 ώς το 2007 εισέρρευσαν στη χώρα 60 δισ. δολάρια, τρεις φορές περισσότερα απ΄όσα είχαν εισρεύσει την προηγούμενη εικοσαετία. Την ίδια ώρα, εμείς κάναμε πάρτι με δανεικά. Οπως λέει ο οικονομολόγος της Unicredit Τούλια Μπούκο, «η Ελλάδα δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει τα οφέλη από την εφαρμογή του ενιαίου νομίσματος. Η κυβέρνηση Καραμανλή δεν προχώρησε στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις για να σταματήσει την πτώση της ανταγωνιστικότητας της χώρας».

Ολα αυτά δεν σημαίνουν βέβαια ότι η Τουρκία δεν έχει προβλήματα, και μάλιστα σοβαρά. Το εκπαιδευτικό της σύστημα πρέπει να βελτιωθεί, το εργατικό κόστος να μειωθεί, η γραφειοκρατία να περιοριστεί. Πρέπει να δοθεί τέλος στην αντιπαράθεση μεταξύ ισλαμιστών και κεμαλιστών, που απειλεί τη σταθερότητα της χώρας. Και, φυσικά, πρέπει να κλείσουν όσο το δυνατόν περισσότερα μέτωπα της εξωτερικής πολιτικής. Στο πλαίσιο αυτού του γενικού στόχου διατυπώθηκε πρόσφατα από την τουρκική πλευρά προς την Ελλάδα η πρόταση για αμοιβαία μείωση των εξοπλισμών, οι οποίοι αντιστοιχούν στο 2,8% του ΑΕΠ για την Αθήνα και στο 1,8% για την Αγκυρα. Χθες φαίνεται πως έγιναν κάποια βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Για το καλό της ειρήνης και για το καλό της οικονομίας, τα βήματα αυτά πρέπει να συνεχιστούν.

Δημοσιογράφος ή αστυνομικός;

Είσαι δημοσιογράφος και στο πλαίσιο του ρεπορτάζ συναντάς έναν παιδεραστή ο οποίος σου μιλά για τα παιδιά που έχει βιάσει και σου εκθέτει τους επόμενους στόχους του.
Τον καταγγέλλεις στην αστυνομία ή θεωρείς ότι δεν είναι αυτή η δουλειά σου;

Το δίλημμα αυτό αντιμετώπισε ο γάλλος δημοσιογράφος Λοράν Ρισάρ, που προσποιούμενος ότι ενδιαφέρεται για εικόνες παιδικής πορνογραφίας συναντήθηκε με τον καναδό παιδεραστή «Ζακάρ» σε ένα πάρκο του Μόντρεαλ. Η συνάντηση αυτή, όπως και οι επαφές που έκανε πάλι με πλαστή ταυτότητα με άλλους 21 φερόμενους ως παιδεραστές στο Διαδίκτυο, πραγματοποιήθηκε για τις ανάγκες μιας εκπομπής της σειράς Les Ιnfiltr s που μεταδόθηκε προχθές από το κανάλι France 2. Οι δημοσιογράφοι του ομίλου Capa, που είναι ο παραγωγός αυτής της σειράς, ερεύνησαν το θέμα της παιδεραστίας για έναν χρόνο. Και η απόφαση που ελήφθη τελικά ήταν να δοθούν όλα τα ονόματα ή ψευδώνυμα στην αστυνομία.

«Είμαστε δημοσιογράφοι, αλλά πάνω απ΄ όλα είμαστε πολίτες», λέει στη Λιμπερασιόν ο πρόεδρος του ομίλου Ερβέ Σαμπαλιέ. «Είναι βαθύτατη πεποίθησή μου ότι έπρεπε να καταφύγουμε στην αστυνομία. Το ίδιο θα κάναμε αν διεισδύαμε σε ένα δίκτυο τρομοκρατών και μαθαίναμε ότι θα εκραγεί μια βόμβα στο μετρό και θα σκοτώσει 150 άτομα. Υπάρχει για άλλη μια φορά ο κίνδυνος να ξεκινήσει μια συζήτηση περί δημοσιογραφίας, ενώ η πραγματική συζήτηση είναι ότι σήμερα τα παιδιά σε όλον τον κόσμο βρίσκονται στο έλεος αρπακτικών στο Ιnternet».

«Πρόκειται για σοβαρό ολίσθημα», αντιτείνει με συνέντευξή του στην ίδια εφημερίδα ο Ρισάρ Μαλκά, δικηγόρος και ειδικός για το δίκαιο του Τύπου. «Ή δημοσιογραφική ταυτότητα έχεις ή αστυνομική, όχι και τα δύο. Και αν σήμερα καταδίδεις έναν παιδεραστή, δεν πρέπει αύριο να κάνεις το ίδιο με έναν τρομοκράτη, έναν έμπορο όπλων, αλλά και μ΄ έναν λαθρομετανάστη; Οσο για το επιχείρημα ότι ο όμιλος Capa ήταν αναγκασμένος να καταδώσει τους παιδεραστές, ο νόμος είναι σαφής: ο δημοσιογράφος δεν είναι σε καμιά περίπτωση υποχρεωμένος να αποκαλύψει τις πηγές του».

Ανάλογα επιχειρήματα χρησιμοποιούν με κοινό τους κείμενο στην ιστοσελίδα Rue89 δεκαπέντε γάλλοι δημοσιογράφοι, συγγραφείς και παραγωγοί, υπενθυμίζοντας ότι το 1975 οι Νιου Γιορκ Τάιμς είχαν προτιμήσει να παραμείνει για 40 ημέρες στη φυλακή ένας δημοσιογράφος τους (ο Μάιρον Φάρμπερ) από το να παραδώσουν στη δικαιοσύνη απόρρητες πληροφορίες για έναν γιατρό που δολοφονούσε τους ασθενείς του.

Το πρόβλημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι στη συγκεκριμένη εκπομπή χρησιμοποιούνται συστηματικά κρυφές κάμερες. Στην Ελλάδα, αυτά είναι βέβαια ψιλά γράμματα. Αλλά στη Γαλλία η συζήτηση έχει ανάψει. Εχει ένας δημοσιογράφος δικαίωμα να χρησιμοποιεί σε μια έρευνα ψεύτικη ταυτότητα; Επιδέχεται εξαιρέσεις το απόρρητο των πηγών; Και ποιος αποφασίζει εν τέλει ποιες είναι αυτές οι εξαιρέσεις;

Η στροφή της Γερμανίας

Πράγματι, η Ανγκελα Μέρκελ νίκησε. Με τα spreads να κυμαίνονται χθες το απόγευμα γύρω στις 400 μονάδες, η Ελλάδα έκανε ακόμη ένα βήμα προς τη χρεοκοπία. Και το ευρώ, ένα βήμα προς την αυτοκατάργησή του.

«Η Μέρκελ έσωσε την Ελλάδα αλλά όχι το ευρώ»: το κείμενο των Τάιμς με αυτό τον τίτλο δεν δημοσιεύθηκε, παραδόξως, την Πρωταπριλιά αλλά δύο ημέρες αργότερα, το περασμένο Σάββατο. «Η πίστη της γερμανίδας καγκελαρίου στην Ευρώπη», γράφει η Μπρόνουεν Μάντοξ, «υπερίσχυσε της επιθυμίας της να τιμωρήσει τους Ελληνες. Η Μέρκελ γλίτωσε την Ελλάδα από τη χρεοκοπία, αλλά δεν έσωσε οριστικά το ευρώ».

Η βρετανίδα δημοσιογράφος μπορεί να είχε έμπνευση, αλλά δεν θα μπορούσε να είναι πιο μακριά από την πραγματικότητα. Δεν είναι ασφαλώς για τη «φιλελληνική» της στάση που την ημέρα της πρόσφατης Συνόδου Κορυφής η Μπιλντ χαρακτήριζε eurofighter τη Μέρκελ, συγκρίνοντάς την με τον Βίσμαρκ. Δεν είναι λόγω της «φιλο-ευρωπαϊκής» της στάσης που οι πραγματικοί ευρωπαϊστές στη Γερμανία νοσταλγούν την εποχή του Σμιτ και του Κολ. Η Γερμανία- σημείωνε πριν από λίγες ημέρες ο Γιόσκα Φίσερ- ήταν ανέκαθεν ο κινητήρας της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Σήμερα εγκαταλείπει αυτό τον ρόλο. Και οι συνέπειες είναι προφανείς: από ένωση κρατών που επιδιώκουν μια όλο και πιο στενή συνεργασία, η Ευρωπαϊκή Ενωση μετατρέπεται σε μια χαλαρή συνομοσπονδία όπου κυριαρχούν τα αντικρουόμενα εθνικά συμφέροντα.

Ανάμεσα στους παράγοντες που υπαγορεύουν αυτή τη στάση της Μέρκελ, είναι οι εκλογές της 9ης Μαΐου στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία και ο φόβος του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Ο αναλυτής της Φιγκαρό Αλεξάντρ Αντλέρ διακρίνει όμως μια γενικότερη απομάκρυνση (αν όχι διαζύγιο) της Γερμανίας από την Ευρώπη και μια βαθμιαία προσέγγισή της με τη Ρωσία. Στη στροφή αυτή, προάγγελος της οποίας ήταν η είσοδος του Γκέρχαρντ Σρέντερ στη διοίκηση της Gazprom, οδηγούν τη χώρα η αναζήτηση νέων αγορών και η απόφασή της να διατηρήσει σε υψηλά επίπεδα τις εξαγωγές. Η Γερμανία έχει εγκαταλείψει εδώ και χρόνια την «κοινωνική οικονομία της αγοράς», το περίφημο «ρηνανικό μοντέλο», και έχει υιοθετήσει το ιαπωνικό μοντέλο. Πρόκειται, παραδόξως, για τη μεταθανάτια δικαίωση μιας συγκεκριμένης εκδοχής της Ανατολικής Γερμανίας, την οποία ενσαρκώνει η καγκελάριος: μιας εκδοχής πρωσικής, αυταρχικής και σλαβόφιλης.

Ας μη συγχέουμε όμως την πολιτική με την ψυχανάλυση. Από το 2008 που ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση, γράφει ο Αλέν Ντυαμέλ στη Λιμπερασιόν , η Μέρκελ δεν έχει σταματήσει να απογοητεύει. Αρχικά αντέδρασε εγωιστικά, αρνούμενη κάθε συλλογική δράση, για να καταλάβει τελικά ότι η κατάσταση των τραπεζών (και ιδιαίτερα των γερμανικών) καθιστούσε αναγκαία την αντίδραση του συνόλου των Ευρωπαίων. Προσφέροντας σήμερα μια εθνική απάντηση σε μια παγκόσμια κρίση, αποδυναμώνει την Ευρώπη και μετατρέπει τη Γερμανία από μοντέλο σε υπ΄ αριθμόν ένα ύποπτο.

Προσωπολατρία

Δεν συμβαίνει συχνά, ένας φιλόσοφος να προκαλεί διχασμό σε δύο χώρες ταυτοχρόνως. Και όχι για κάποιο σύγχρονο πρόβλημα, την οικονομική κρίση ας πούμε, αλλά για την επικαιρότητα του κομμουνισμού.

Ολα άρχισαν από ένα άρθρο του Ερίκ Κονάν που δημοσιεύθηκε τέλη Φεβρουαρίου στο περιοδικό Μαριάν με τον προκλητικό τίτλο «Μπαντιού, μήπως το αστέρι της φιλοσοφίας είναι ένας λεχρίτης (salaud);» Ο 73χρονος γάλλος φιλόσοφος που τα τελευταία χρόνια έχει πολλή πέραση τόσο στη χώρα του όσο και γενικότερα στους κόλπους ενός τμήματος της ευρωπαϊκής Αριστεράς, αλλά και- περιέργως- στα αμερικανικά πανεπιστήμια, παρουσιαζόταν στο άρθρο αυτό ως ένας μέτριος διανοητής, ένας νοσταλγός του Μάο και του Πολ Ποτ που χειραγωγεί τις μάζες και εφαρμόζει με τριάντα χρόνια καθυστέρηση τις μεθόδους του Μπερνάρ-Ανρί Λεβί. Ενας φαλλοκράτης δεινόσαυρος, που χαίρει της άκριτης υποστήριξης των μέσων ενημέρωσης και χρωστά την επιτυχία των βιβλίων του στις επιθέσεις εναντίον της «βαρβαρότητας» του Νικολά Σαρκοζί.

Σε μια άλλη εποχή, μια τέτοια επίθεση εναντίον ενός ινδάλματος της αριστερής διανόησης θα προκαλούσε άμεση αντίδραση- αλλά σήμερα η Γαλλία έχει πιο αργά αντανακλαστικά. Ετσι, χρειάστηκε να περάσουν τρεις εβδομάδες για να δημοσιευθεί μια απάντηση, σε εξίσου υπερβολικούς τόνους. Την υπέγραψαν, στην εφημερίδα Υμανιτέ, ένας ειδικός του Μπαντιού, ο Φαμπιέν Ταρμπί, μαζί με ένα άλλο αστέρι της μαρξιστικής φιλοσοφίας, τον Σλαβόι Ζίζεκ. «Δεν θα αποκηρύξουμε ποτέ την ιδέα του κομμουνισμού!» βροντοφωνάζουν οι συγγραφείς, καταγγέλλοντας «μια διαδικασία ιεροεξεταστικού τύπου που παρουσιάζει τον πιο διαβασμένο, μεταφρασμένο και σχολιασμένο φιλόσοφο στον κόσμο ως ένα είδος σαδιστή γκουρού, πολιτικού εγκληματία, ακόλαστου βαμπίρ διψασμένου για αίμα».

Για τον Ζίζεκ και τον Ταρμπί οι πολιτικές θέσεις του Μπαντιού, δηλαδή από τη μια μεριά η κριτική του καπιταλο- κοινοβουλευ- τισμού και από την άλλη η αφοσίωσή του σε έναν κομμουνισμό που χαρακτηρίζε- ται από την ιδέα της ισότητας και παραμένει αναλλοίωτος από τον Σπάρτακο μέχρι σήμερα, «είναι οι μόνες θέσεις που αξίζουν σήμερα τον χαρακτηρισμό της αυθεντικής πολιτικής».

Ούτε ο Αλέξης Τσίπρας δεν παρασύρθηκε σε τέτοιες κορόνες όταν προκάλεσε πρόσφατα τους συντρόφους του στον ΣΥΝ επικαλούμενος τις ιδέες του Μπαντιού. Και μόνο ο ισχυρισμός ότι «ο κομμουνισμός δεν απέτυχε γιατί δεν εφαρμόστηκε ποτέ», όμως, ήταν αρκετός για να σηκωθεί η τρίχα όσων θεωρούν ότι αυτό το κεφάλαιο έχει κλείσει και ότι οποιαδήποτε επαναφορά του στη συζήτηση είναι απλουστευτική, αποπροσανατολιστική και επικίνδυνη.

Ακόμη πιο επικίνδυνη, πάντως, είναι η προσπάθεια κατασκευής σύγχρονων ηρώων, από ανθρώπους μάλιστα που βρίσκονταν πάντα στον αντίποδα όσων υποστήριζαν ότι κατείχαν την απόλυτη αλήθεια. Όπως λέει κι ο Νουβέλ Ομπζερβατέρ, θα ήταν αρκετό να υπενθυμίσει κανείς ότι έναν πολιτικό σου αντίπαλο δεν τον χαρακτηρίζεις λεχρίτη. Τα υπόλοιπα παραπέμπουν στην προσωπολατρία.

Ε, όχι και 2.500 δολάρια!

O Σιλβέν Σιπέλ είναι ανταποκριτής της Μοντ. Ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Κι εδώ και μερικά χρόνια ταλαιπωρείται με το γόνατό του. Ο γιατρός του, ο δρ Β., του είχε ζητήσει επανειλημμένα να αφηγηθεί στην εφημερίδα τις περιπέτειές του ώστε να καταλάβουν οι αναγνώστες την παράνοια που επικρατεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά εκείνος αρνιόταν. «Οι δημοσιογράφοι», έλεγε, «δεν πληρώνονται για να διηγούνται τις προσωπικές τους εμπειρίες». Τώρα που ψηφίστηκε όμως η μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας, ο Σιπέλ αποφάσισε να μοιραστεί μαζί μας μερικές σκηνές, μόνο και μόνο για να καταλάβουμε σε τι σουρεαλιστικό περιβάλλον συζητούνται στην Αμερική αυτά τα πράγματα.

Όταν απευθύνθηκε σ΄ ένα ακτινολογικό εργαστήριο για μια μαγνητική τομογραφία, η υπάλληλος τον ρώτησε πού είναι ασφαλισμένος. Ο δημοσιογράφος απάντησε ότι καλύπτεται από την κοινωνική ασφάλιση των Γάλλων του εξωτερικού, για να λάβει την απάντηση ότι το νοσοκομείο δεν συνεργάζεται με αυτή την υπηρεσία. «Εντάξει, θα πληρώσω εγώ το ποσό, και θα μου το επιστρέψουν. Πόσο κοστίζει η εξέταση;». Η υπάλληλος συμβουλεύεται τον τιμοκατάλογό της: «1.650 δολάρια». «Τι λέτε, κυρία μου; Με τα χρήματα αυτά παίρνω ένα εισιτήριο μετ΄ επιστροφής για το Παρίσι, κάνω εκεί τρεις τομογραφίες δωρεάν, και βλέπω και τα παιδιά μου!». Η υπάλληλος του ζητά να περιμένει λίγα λεπτά. Κι ύστερα επιστρέφει: «Με 450 δολάρια είστε εντάξει;».

Οι αμερικανοί φίλοι του Σιπέλ τον είχαν προειδοποιήσει ότι η υγεία στη χώρα τους υπόκειται στους νόμους της αγοράς και της ζήτησης, αλλά τέτοιο πράγμα δεν περίμενε. Τρεις μήνες αργότερα χρειάστηκε να κάνει και δεύτερη τομογραφία. Απευθύνθηκε τότε σ΄ ένα νοσοκομείο. Η ταρίφα; 2.500 δολάρια ακατέβατα! «Ευχαριστώ, δεν θα πάρω», είπε, και τηλεφώνησε στο προηγούμενο εργαστήριο, ζητώντας από την αρχή- και αποσπώντας την «καλή τιμή».

Κατόπιν αυτών, δεν είναι περίεργο που στον τελευταίο πίνακα του ΟΟΣΑ για την ποιότητα της υγείας οι Ηνωμένες Πολιτείες καταλαμβάνουν την 22η θέση σε σύνολο 26 πλουσίων χωρών που εξετάστηκαν. Μια Αμερικανίδα έχει 11 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της γέννας από μια Ιρλανδή. Το προσδόκιμο ζωής ενός Αφροαμερικανού της Νέας Ορλεάνης είναι μικρότερο από εκείνο του κατοίκου της Ονδούρας. Θα μπορέσει ο πρόεδρος «yes we can» να διορθώσει αυτές τις αδικίες και να οδηγήσει την Αμερική στη θέση που αρμόζει σε μια υπερδύναμη; Η μεταρρύθμιση που ψηφίστηκε αποτελεί χωρίς αμφιβολία μια καλή αρχή. Αλλά για να αλλάξει πραγματικά η κατάσταση, για να γίνουν οι ρήξεις που απαιτούνται και να αρχίσει το αμερικανικό σύστημα υγείας να θυμίζει τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά, θα χρειαστεί ένας δεύτερος γύρος.

Περιμένοντας το μοιραίο

«Έχω πλήρη επίγνωση ότι πεθαίνω. Και θέλω να συμβεί αυτό. Δεν έχει δα και κάθε πατριώτης την ευκαιρία να πεθαίνει μπροστά στα μάτια της ανθρωπότητας».

Αυτό είπε την περασμένη Δευτέρα τηλεφωνικά στην Ελ Παΐς ο κουβανός διαφωνών Γκιγιέρμο Φαρίνιας, που έχει συμπληρώσει ήδη πέντε εβδομάδες απεργία πείνας και δίψας με αίτημα την απελευθέρωση 26 πολιτικών κρατουμένων που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας. Ο Φαρίνιας βρίσκεται στο νοσοκομείο της Σάντα Κλάρα και η κατάστασή του είναι σοβαρή, αλλά σταθερή. Οι γιατροί κάνουν ό,τι μπορούν για να καθυστερήσουν το μοιραίο, που θα επιφέρει άλλο ένα πλήγμα στην εικόνα του καθεστώτος μετά τον θάνατο του Ορλάντο Σαπάτα, στις 23 Φεβρουαρίου, ύστερα από απεργία 85 ημερών. Για τον ίδιο λόγο θέλει να αντέξει όσο μπορεί περισσότερο κι ο 49χρονος «Ελ Κόκο», που απέρριψε πρόταση της Ισπανίας να μεταβεί εκεί με ιατρικό αεροπλάνο για νοσηλεία. «Ή θα αφήσουν ελεύθερους τους άρρωστους πολιτικούς κρατούμενους ή θα πεθάνω και θα με θάψουν εδώ», είπε.

Όπως γράφει ο ανταποκριτής της ισπανικής εφημερίδας στην Αβάνα, το παράδειγμα του Φαρίνιας ακολουθούν ήδη άλλοι δύο διαφωνούντες: ο Φράνκλιν Πελεγκρίνο, στην επαρχία Ολγκίν, και ο γιατρός Ντάρσι Φερέρ, που κρατείται στις φυλακές υψίστης ασφαλείας Βάγιε Γκράντε της Αβάνας. Ο πρώτος έκλεισε προχθές έναν μήνα απεργίας. Ο δεύτερος, που έχει υιοθετηθεί από τη Διεθνή Αμνηστία ως κρατούμενος συνείδησης, άρχισε στις 20 Μαρτίου και έχει ήδη χάσει πέντε κιλά. Η κυβέρνηση σιωπά: για τους αδελφούς Κάστρο, πολιτικοί κρατούμενοι δεν υπάρχουν και οι απεργοί πείνας είναι κοινοί εγκληματίες. Οι σύμμαχοί της στη Λατινική Αμερική, όπως είναι για παράδειγμα ο βραζιλιάνος πρόεδρος Λούλα ή ο συγγραφέας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, σιωπούν. Φωνές διαμαρτυρίας ακούγονται, αντίθετα, στη Δύση. Ο Ομπάμα καταδίκασε την καταστολή στην Κούβα, ενώ στην Ευρώπη (από χθες και στην Ελλάδα)συγκεντρώνονται εδώ και μερικές εβδομάδες υπογραφές αλληλεγγύης προς τους απεργούς.

Όσο για την κουβανική κοινή γνώμη, μοιάζει απαθής, κουρασμένη και καχύποπτη. Ο θάνατος του Σαπάτα προκάλεσε την αντίδραση μόλις μερικών εκατοντάδων ανθρώπων, που διαλύθηκαν γρήγορα από την αστυνομία. Έξω από το νοσοκομείο όπου νοσηλεύεται ο Φαρίνιας δεν οργανώνονται συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. Και οι «Γυναίκες στα Λευκά» είναι τραγικά μόνες στις κυριακάτικες διαδηλώσεις τους. Μόνο στην έβδομη επέτειο της «Μαύρης Άνοιξης», εκείνου του τριημέρου του Μαρτίου του 2003 που συνελήφθησαν 75 διαφωνούντες για να καταδικαστούν αργότερα σε βαριές ποινές φυλάκισης, είχαν οι γυναίκες αυτές παρέα: τα παλικάρια του καθεστώτος, που συγκρούστηκαν μαζί τους αποκαλώντας τις «σκουλήκια» (μια λέξη που στην Κούβα παραπέμπει στους αντικαθεστωτικούς) και φωνάζοντας πως «ο δρόμος ανήκει στον Φιντέλ!».

Δύσκολα, πολύ δύσκολα, μπορεί να αισθανθεί ένας δημοκρατικός πολίτης κάτι άλλο από οργή και αηδία γι΄ αυτήν την προδομένη επανάσταση.