Σάββατο, Ιουλίου 18, 2009

Η φιλοσοφία είναι ανατρεπτική




Η φιλοσοφία για μένα είναι πάνω απ΄ όλα ένα εργαλείο για την κατανόηση του παρόντος. Αντίθετα με ορισμένους τομείς της τέχνης, που χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν για να εξυμνηθούν δικτάτορες και αφεντικά, η φιλοσοφία έχει ανατρεπτικό χαρακτήρα. Γιατί είναι ανατρεπτικό να αμφισβητείς τις εδραιωμένες απόψεις και να αναζητείς την ελευθερία και την αλήθεια. Οι ριζοσπάστες φιλόσοφοι του 19ου και του 20ού αιώνα, ο Νίτσε, ο Φρόιντ, ο Μαρξ, συνέβαλαν αποφασιστικά στην αλλαγή του κόσμου τους. Αν οι φιλόσοφοι δεν είχαν αυτή τη δύναμη, δεν θα είχαμε καταλάβει γιατί ο Σωκράτης αναγκάστηκε να πιει το κώνειο.

Υπήρξα μαρξίστρια, ακόμη κι όταν στράφηκα κατά του κομμουνισμού. Αλλά όχι πια: δεν πιστεύω ότι ο επίγειος παράδεισος είναι συμβατός με τη μεταμοντέρνα κατάσταση. Ούτε θα επιθυμούσα μια εντελώς δίκαιη κοινωνία: μια τέτοια κοινωνία δεν θα είχε πλουραλισμό, συγκρούσεις ή πολιτική, κανείς δεν θα μπορούσε να πει «αυτό είναι άδικο», θα ήταν μια κοινωνία χωρίς ζωή. Πιστεύω στην ατομική επιλογή της ηθικής. Η φράση του Σωκράτη «προτιμώ να υποστώ μια αδικία παρά να τη διαπράξω» δείχνει ότι είναι επιλογή του καθενός να είναι καλός άνθρωπος. Αντίθετα, δεν είναι πάντα δυνατόν να είσαι καλός πολίτης, εξαρτάται από την πολιτική κατάσταση της χώρας στην οποία ζεις.

Η πολιτιστική μου κοιτίδα είναι η Ευρώπη. Αλλά ο τόπος στον οποίο αισθάνομαι πιο άνετα είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, και ιδιαίτερα η Νέα Υόρκη. Η χώρα αυτή δεν αντιμετωπίζει κινδύνους, και το αποδεικνύει η εκλογή του Ομπάμα. Η ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών είναι γεμάτη συγκρούσεις και αίμα, αλλά κάθε φορά η δημοκρατία της βγαίνει πιο δυνατή. Αρκεί να σκεφτεί κανείς την κρίση του ΄29, που στην Ευρώπη οδήγησε στον φασισμό και στην Αμερική στο Νιου Ντιλ. Αντίθετα με τους Ευρωπαίους, που πιστεύουν περισσότερο στους ηγέτες παρά στη δύναμη του Συντάγματος, οι Αμερικανοί έχουν επίγνωση ότι οι πρόεδροι περνούν, αλλά οι θεσμοί μένουν. Σ΄ ένα ταξίδι του στην Αμερική, ο Μαξ Βέμπερ ρώτησε έναν εργάτη γιατί ετοιμαζόταν να ψηφίσει στις εκλογές έναν υποψήφιο που απεχθανόταν. «Γιατί είναι καλύτερα από το να βρεθώ με έναν πρόεδρο που με απεχθάνεται», απάντησε εκείνος.

Ο έρωτας και οι σχέσεις έπαιξαν μεγάλο ρόλο στη ζωή μου. Έχω καταλάβει πως όταν αγαπάς κάποιον, τον αγαπάς για πάντα. Μου συνέβη με τον πρώτο μου άνδρα, με τον οποίο χώρισα. Όπως λέει η Τζέιν Όστιν στην Έμμα, οι άνδρες είναι το άλλο πρόσωπο του κόσμου.

Με λένε Άγκνες Χέλερ, έκλεισα τα 80 και είμαι ευτυχής που γεννήθηκα γυναίκα, γιατί όλα ήταν πιο δύσκολα κι εμένα τα δύσκολα μ΄ αρέσουν.

(Από συνέντευξη της μεγάλης Ουγγαρέζας φιλοσόφου στο ιταλικό περιοδικό Λ΄ Εσπρέσσο )

Παρασκευή, Ιουλίου 17, 2009

Ξέπλυμα με σαπούνι Μασσαλίας




Η Αριστερά δεν τον αγάπησε ποτέ. Τώρα, η Δεξιά απειλεί να τον αποτελειώσει.

Το 2013, ο Αλμπέρ Καμύ θα γινόταν εκατό ετών. Και ο Νικολά Σαρκοζί είχε μια ιδέα: να διαθέσει ένα μεγάλο ποσό ώστε τη χρονιά εκείνη, που θα είναι και η Μασσαλία πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης, να τιμηθεί με διάφορους τρόπους η μνήμη του αγαπημένου του συγγραφέα. Το θεατρικό του έργο Οι Δίκαιοι θα διασκευαστεί για όπερα. Ο Ξένος θα γίνει μπαλέτο. Η Κατάσταση Πολιορκίας, που είχε αποτύχει όταν παρουσιάστηκε το 1948, θα παιχτεί ξανά. Το μουσείο Granet της Αix-en-Ρrovence θα φιλοξενήσει έκθεση. Ένα συνέδριο θα ασχοληθεί με όλες τις πλευρές αυτού του παθιασμένου συγγραφέα που αγωνίστηκε κατά των ολοκληρωτισμών. Ακόμη και το ποδόσφαιρο θα είναι στο ραντεβού, μιας και ο Καμύ ήταν γνωστός λάτρης του αθλήματος: το «κύπελλο Αλμπέρ Καμύ» θα απονεμηθεί από τον Ζιντάν.

Όλα καλά και άγια. Το ερώτημα όμως που θέτει ο συγγραφέας Ζαν- Πιερ Μπαρού στη Λιμπερασιόν είναι πόση σχέση έχει ο Καμύ που εξυμνείται σήμερα από τη Δεξιά με τον άνθρωπο που έλεγε ότι έχει τον Μπακούνιν στο αίμα του. Την πρώτη του συνέντευξη μετά το Νόμπελ, ο Καμύ την έδωσε στο αναρχοσυνδικαλιστικό περιοδικό της Στοκχόλμης Αrbetarem. Την τελευταία πριν από τον θάνατό του, στο ελευθεριακό περιοδικό του Μπουένος Άιρες Reconstruir. Ο Εμανυέλ Ρομπλέ, σύντροφός του στο Οράν, αποκαλύπτει πως ύστερα από μια επίθεση τριών Ισπανών αναρχικών εναντίον μιας τράπεζας της αλγερινής πόλης για να ενισχύσουν φυλακισμένους συντρόφους τους, ο Καμύ είχε εκφράσει τον θαυμασμό του γι΄ αυτήν την τακτική. Συμφωνεί η σημερινή γαλλική Δεξιά με όλα αυτά; Η μήπως ο Καμύ που θα παρουσιαστεί στους σημερινούς εικοσάχρονους θα έχει «ξεπλυθεί» με σαπούνι Μασσαλίας;

Το συγκρότημα χιπ χοπ που διασκεύασε τον Ξένο δεν έχει προσκληθεί στις φιέστες της Μασσαλίας. Ούτε ο Λου Μαρέν, όπως είναι το ψευδώνυμο του Γερμανού αναρχικού που εξέδωσε όλα τα ελευθεριακά κείμενα του συγγραφέα, από το Παρίσι ώς το Μοντεβιδέο κι από τη Ρώμη ώς τη Μαδρίτη. Ο Σαρκοζί εξαίρει τον αγώνα του Καμύ κατά του ολοκληρωτισμού και της τυραννίας, αλλά ξεχνά την απέχθειά του προς τις «δημοκρατίες του χρήματος». Στο βιβλίο του Η Προλεταριακή Επανάσταση, ο Καμύ σημείωνε ότι «η κοινωνία του χρήματος και της εκμετάλλευσης δεν ανέλαβε ποτέ, απ΄ ό,τι ξέρω, να προωθήσει την ελευθερία και τη δικαιοσύνη». Τι σχέση μπορεί να έχει μια τέτοια άποψη με το σύνθημα του σημερινού Γάλλου προέδρου να «κερδίζουμε όλο και περισσότερα»; «Οι κυβερνήσεις, εξ ορισμού, δεν έχουν συνείδηση», προειδοποιούσε ήδη από το 1954 ο Αλμπέρ Καμύ. Κι αν δεν το θυμάται ο Σαρκοζί, ίσως κάτι να λέει στην Κάρλα από τα παλιά, ένδοξα χρόνια και να του το ψιθυρίσει μια νύχτα στ΄ αυτί.

Πέμπτη, Ιουλίου 16, 2009

Άνα, Στανισλάβ, Νατάλια




Άλλη μια Ρωσίδα ακτιβίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρέθηκε χθες νεκρή με δύο σφαίρες στο κεφάλι. Ίσως θα έπρεπε να έχει μεταναστεύσει κι αυτή εγκαίρως στην Ουκρανία.

Την έλεγαν Νατάλια Εστεμίροβα. Ήταν μια ανύπαντρη μητέρα, λίγο πάνω από τα 40. Ανήκε στην οργάνωση Μemorial (Μνήμη) και ερευνούσε τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τσετσενία. Για μια περίοδο είχε συνεργαστεί με τη δημοσιογράφο Άνα Πολιτκόφσκαγια, που δολοφονήθηκε στη Μόσχα το 2006. Για μια άλλη περίοδο είχε συνεργαστεί με τον δικηγόρο Στανισλάβ Μαρκελόφ, που δολοφονήθηκε κι αυτός στη Μόσχα τον περασμένο Ιανουάριο. Η Εστεμίροβα απήχθη χθες το πρωί στο Γκρόζνι της Τσετσενίας. Το απόγευμα βρήκαν το πτώμα της κοντά στο Ναζράν της γειτονικής Ινγκουσετίας. Προφανώς ήταν ατύχημα. Ή αυτοπυροβολήθηκε ύστερα από μια ερωτική απογοήτευση.

Τον λένε Εβγένι Κισέλεφ. Πριν από δέκα χρόνια ήταν ο πιο γνωστός και πιο έγκυρος δημοσιογράφος της ρωσικής τηλεόρασης. Για την ακρίβεια, ήταν το πρόσωπο της επανάστασης του Μπόρις Γιέλτσιν. Η εκπομπή του στο κανάλι ΝΤV με τίτλο Ιtogi (Συμπεράσματα) ήταν η πιο δημοφιλής εκπομπή της ρωσικής τηλεόρασης μέχρι τις αρχές του 2001. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν, που είχε αναλάβει την εξουσία έναν χρόνο νωρίτερα, αποφάσισε τότε να θέσει τα μέσα ενημέρωσης υπό τον έλεγχό του. Όταν το ΝΤV πέρασε στα χέρια του Κρεμλίνου, ο Κισέλεφ έγινε διευθυντής των Νέων της Μόσχας. Κι όταν ο διευθυντής της τελευταίας, ο μεγιστάνας Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, συνελήφθη και κλείστηκε στη φυλακή, ο Κισέλεφ προσελήφθη στην Ηχώ της Μόσχας, έναν από τους ελάχιστους ανεξάρτητους ραδιοφωνικούς σταθμούς που εξακολουθούν να ανέχονται οι αρχές. Λίγους μήνες αργότερα, δέχθηκε μια απροσδόκητη πρόταση: να συνεργαστεί με το κανάλι ΤVi της Ουκρανίας.

Σε μια από τις μετακινήσεις του στο Κίεβο, τον συνόδευσε η δημοσιογράφος των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς Κρίστια Φρίλαντ. «Στη Ρωσία δεν υφίσταται πλέον η έννοια της ανοιχτής πολιτικής συζήτησης», της είπε. «Οι αρχές είναι ερμητικά κλειστές, μπορούμε απλώς να διατυπώσουμε υποθέσεις για το τι συμβαίνει στους κόλπους τους. Η ανεξάρτητη δημοσιογραφία έχει περιθωριοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε δεν μας μιλούν πια ούτε οι υπεύθυνοι επί του Τύπου. Στην Ουκρανία, αντίθετα, έχεις πρόσβαση σε τόνους πληροφοριών». Και οι ίδιοι οι Ουκρανοί αρχίζουν να αυτοπροσδιορίζονται με βάση την αντίθεσή τους προς τους Ρώσους. Στην πτήση από το Κίεβο προς τη Νέα Υόρκη, ένας επιβάτης φορούσε μια μπλούζα που (αναφερόμενη στη διαφορά της μιας ώρας ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Δυτική Ρωσία) έγραφε: «Ουκρανέ ξύπνα! Ο Μοσχοβίτης έχει ξυπνήσει εδώ και μια ώρα!»

Εκτός από τον Κισίλεφ, έχουν διασχίσει τα σύνορα με την Ουκρανία κι άλλοι Ρώσοι δημοσιογράφοι που έχουν πέσει σε δυσμένεια στη χώρα τους. Η Πολιτκόφσκαγια δεν το έκανε, γιατί δεν ήθελε ή δεν μπόρεσε. Ούτε η Εστεμίροβα. Συνέχισαν να δουλεύουν στη Ρωσία- και το πλήρωσαν με τη ζωή τους.

Τετάρτη, Ιουλίου 15, 2009

Η απομόνωση της Γης




Η απομόνωση του πλανήτη μας ήταν ανέκαθεν γνωστή, όσο κι αν εξακολουθούμε συχνά να θεωρούμε ότι βρισκόμαστε στο κέντρο του κόσμου. Η πρώτη φορά, όμως, που ο άνθρωπος είδε αυτήν την απομόνωση ήταν τέτοιες μέρες, πριν από σαράντα χρόνια.

Από το 1968 ώς το 1972, εννιά αποστολές διέσχισαν κάπου 400.000 χιλιόμετρα κενού με στόχο να φτάσουν στη Σελήνη. Κανείς άλλος δεν έχει ποτέ ταξιδέψει τόσο μακριά και τόσο γρήγορα: με την ταχύτητα των 40.000 χιλιομέτρων την ώρα που ανέπτυξε, το πλήρωμα του Απόλλων 11 κατέκτησε μια θέση στο βιβλίο Γκίνες. Έξι από τις αποστολές εκείνες πέτυχαν τον στόχο τους. Δώδεκα άνθρωποι συνολικά πάτησαν στη Σελήνη, από τους οποίους μόνο εννιά ζουν ακόμη. Παρατηρώντας σήμερα αυτές τις αποστολές, αισθανόμαστε δέος για το μέγεθος του επιτεύγματος. Όπως αισθανόμαστε και κάποια αμηχανία για το γεγονός ότι στο όνομα του ανταγωνισμού των δύο (τότε) υπερδυνάμεων ξοδεύτηκαν πάρα πολλά χρήματα χωρίς στην πραγματικότητα να συνοδευτούν από μια σημαντική επιστημονική πρόοδο. Τα μη επανδρωμένα διαστημικά λεωφορεία που στάλθηκαν τις επόμενες δεκαετίες για να εξερευνήσουν άλλους κόσμους προσέφεραν στους επιστήμονες πολύ πιο πολύτιμες πληροφορίες.

Καθώς πολλαπλασιάζονται αυτές τις ημέρες τα αφιερώματα στην απόβαση των Νιλ Άρμστρονγκ και Μπαζ Όλντριν στη Σελήνη, ένα ερώτημα πλανάται: προς τι; Μπορεί να επαληθεύτηκε η υπόσχεση που έδωσε το 1961 ο Τζων Κέννεντυ ότι πριν να τελειώσει η δεκαετία η Αμερική θα έστελνε έναν άνθρωπο στο φεγγάρι, αλλά η ανθρωπότητα τι ακριβώς κέρδισε; Η απάντηση, σημειώνουν οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, ίσως να βρίσκεται στη δεύτερη αυτοβιογραφία του Όλντριν, που κυκλοφόρησε αυτές τις ημέρες από τις εκδόσεις Βloomsbury με τίτλο «Μεγαλειώδης θλίψη». Ο Όλντριν δεν είναι ένας ιδιαίτερα καλός συγγραφέας. Και μετά τη συγκλονιστική εμπειρία που έζησε, πέρασε από πολλά (κατάθλιψη, αλκοολισμός, διαζύγιο) προτού μπορέσει να σταθεί ξανά στα πόδια του. Αλλά οι περιγραφές του γι΄ αυτά που είδε και ένιωσε είναι αποκαλυπτικές. «Όπου και να κοιτούσα, έβλεπα λεπτομερή χαρακτηριστικά ενός σκηνικού στο χρώμα της στάχτης, γεμάτου με χιλιάδες μικρούς κρατήρες και βράχους όλων των δυνατών σχημάτων. Ελλείψει ατμόσφαιρας, δεν υπήρχε συννεφιά στη Σελήνη. Το τοπίο ήταν πεντακάθαρο». Ύστερα κοίταξε προς την πλευρά της Γης, και συνειδητοποίησε ότι σχεδόν ολόκληρη η ανθρωπότητα παρακολουθούσε από την τηλεόραση κάθε τους κίνηση. «Υπήρχε ένα απερίγραπτο αίσθημα οικειότητας ανάμεσα σε μας και τους ανθρώπους στη Γη. Κι αυτό, παρ΄ όλο που μας χώριζε η μεγαλύτερη απόσταση που είχε χωρίσει ποτέ δύο ανθρώπινα όντα».

Μερικούς μήνες αργότερα, ο Όλντριν θα γινόταν δεκτός σε ένα αμερικανικό πανεπιστήμιο με αυγά και ντομάτες από φοιτητές που διαμαρτύρονταν γιατί ξοδεύονταν τόσα χρήματα για το Διάστημα σε μια εποχή που ο πλανήτης μαστιζόταν από πείνα και πολέμους. Δίκιο είχαν, βέβαια. Όπως έχουν δίκιο κι εκείνοι που επισημαίνουν ότι τις εμπειρίες δεν τις κουβαλούν τα ρομπότ, αλλά οι άνθρωποι.

Τρίτη, Ιουλίου 14, 2009

Ένας πρόσκαιρος εθνικός ήρωας




Για να αξιολογηθεί ένας πίνακας, έλεγε, πρέπει να περάσουν τουλάχιστον δύο αιώνες. Με αυτή την έννοια, είναι ακόμη νωρίς για να τον κρίνουμε.

Τον έλεγαν Αντουάν Βιρτς και ήταν ένας αμφιλεγόμενος ζωγράφος. Στις Βρυξέλλες και στην Αμβέρσα τον λάτρευαν. Όταν τα έργα του παρουσιάζονταν στη Ρώμη, χαρακτηριζόταν «γίγαντας της τέχνης». Αλλά στο Παρίσι οι κριτικοί ήταν πιο αυστηροί μαζί του. Και η βία των σκηνών από τις ομηρικές του μάχες λέγεται ότι έκανε τα παιδιά να σκάνε από το κλάμα. Σε κάθε περίπτωση, η χρονική στιγμή που διατύπωσε την πρότασή του προς τη βελγική κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερη: το Βέλγιο είχε κερδίσει την ανεξαρτησία του πριν από είκοσι μόλις χρόνια και είχε ανάγκη από εθνικούς ήρωες. Ο υπουργός Εσωτερικών δέχθηκε έτσι να χρηματοδοτήσει την κατασκευή ενός «μεγάλου, άνετου και καλά φωτισμένου στούντιο» που θα φιλοξενούσε τα έργα του καλλιτέχνη μετά τον θάνατό του. Ίσως να πίστεψε και τον ισχυρισμό τού Βιρτς ότι ήταν ισάξιος του Ρούμπενς.

Η απόφασή του φάνηκε αρχικά να δικαιώνεται. Το 1927, περίπου εξήντα χρόνια μετά τον θάνατο του Βιρτς, το στούντιό του δέχθηκε 46.000 επισκέπτες. Οι Βέλγοι φιλότεχνοι φαίνεται ότι έβλεπαν με μεγάλο θαυμασμό πίνακες σαν τον επονομαζόμενο «Πείνα, Τρέλα και Έγκλημα», όπου μια φτωχή αγρότισσα εικονίζεται να κρατά ένα ματωμένο μαχαίρι καθώς το πόδι του δολοφονημένου της βρέφους ξεπροβάλλει από μια κατσαρόλα. Αλλά ο θαυμασμός αυτός με τα χρόνια άρχισε να υποχωρεί. Τα τελευταία χρόνια, το Wiertz Μuseum δέχεται κάπου δέκα επισκέπτες την ημέρα, πολλοί από τους οποίους είναι μαθητές. Και η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να συνεχίσει να χρηματοδοτεί τη λειτουργία του: το 1866, το βελγικό Κοινοβούλιο δέχθηκε ομόφωνα την απαίτηση του καλλιτέχνη να παραμείνουν τα 220 έργα του αιωνίως κρεμασμένα στους τοίχους του μουσείου...

Το επεισόδιο αυτό, γράφει ο Εκόνομιστ, είναι ιδιαίτερα διδακτικό για τους σημερινούς πολιτικούς, ιδιαίτερα σε μια εποχή που προβληματικές επιχειρήσεις ενισχύονται με πολλά δισεκατομμύρια για να ξεπεράσουν την κρίση. Πρώτον, οι εθνικοί ήρωες πολλές φορές δεν διαρκούν όσο νομίζουν οι πολιτικοί ή οι δημοσιογράφοι της εποχής τους. Δεύτερον, όταν το κράτος εκτοπίζει την αγορά και αναλαμβάνει την ευθύνη για μια επιχείρηση, είτε πρόκειται για μια τράπεζα είτε για μια αυτοκινητοβιομηχανία ή έναν απλό ζωγράφο, είναι δύσκολο στη συνέχεια να απεμπλακεί. Και οι εκκλήσεις για «εθνική υπερηφάνεια» πρέπει να αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη. Όταν το 1839 ο Βιρτς έτυχε αρνητικής υποδοχής στο Παρίσι, απηύθυνε έκκληση προς τις Βρυξέλλες να ξεσηκωθούν και να γίνουν πρωτεύουσα της Ευρώπης, αφήνοντας στο Παρίσι τον ρόλο μιας «επαρχιακής πόλης». Οι αρχές των Βρυξελλών έσπευσαν να τον παρασημοφορήσουν. Αλλά σήμερα δύσκολα βρίσκεις έναν Βέλγο- για να μην πούμε έναν Ευρωπαίο- που τον γνωρίζει.

Σάββατο, Ιουλίου 11, 2009

Αποδομώντας τον Φέντερερ




Αφού έχασε σε 16 διαδοχικούς αγώνες από τον Τζίμυ Κόνορς, ο Βίτας Γκερουλάιτις κατόρθωσε το ακατόρθωτο: να τον κερδίσει στον 17ο. «Ας γίνει μάθημα σε όλους», δήλωσε στη συνέχεια. «Κανείς δεν μπορεί να κερδίσει τον Γκερουλάιτις για 17 συνεχόμενες φορές!».

Τη σκηνή αυτή τη θυμήθηκε ο αρθρογράφος των Νιου Γιορκ Τάιμς Ρότζερ Κόεν, καθώς παρακολουθούσε την περασμένη Κυριακή τον τελικό του Γουίμπλεντον ανάμεσα στον Ρότζερ Φέντερερ και τον Άντυ Ρόντικ. Ο πρώτος είχε κερδίσει τον δεύτερο στις 19 από τις 21 φορές που είχαν συναντηθεί. Κι αυτή τη φορά ο Ρόντικ ήταν αποφασισμένος να του κάνει τη ζωή δύσκολη. Αγωνίστηκε σκληρά για τη νίκη, έπαιξε το παιχνίδι της ζωής του και κόντεψε να αποδείξει ότι ο αντίπαλός του ίσως και να μην είναι ο μεγαλύτερος τενίστας όλων των εποχών. Αλλά έχασε. Όπως είπε κάποτε ο μακαρίτης ο Ντέιβιντ Φόστερ Ουάλας, ύστερα από έναν αγώνα του Φέντερερ με τον Αντρέ Αγκάσι, «το ντράιβ του ανθρώπου αυτού δεν παίζεται. Είναι σαν να βγαίνει κατευθείαν από το Μάτριξ».

Το ερώτημα που προκύπτει λοιπόν είναι το εξής: αποτελείται πράγματι ο Φέντερερ από σάρκα και οστά ή μήπως είναι μέρος μιας τεχνητής πραγματικότητας τύπου Μάτριξ; Ο Κόεν έκανε τρεις ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις στη διάρκεια των τεσσάρων ωρών που κράτησε ο τελικός. Πρώτον, η μπλούζα του Φέντερερ παρέμεινε όλη αυτή την ώρα κουμπωμένη και σχεδόν ατσαλάκωτη. Στον ημιτελικό αντίθετα, όπου ο Βρετανός Άντι Μάρεϊ έχασε από τον Ρόντικ, η μπλούζα του πρώτου όχι μόνο ξεκουμπώθηκε αλλά κόντεψε να γίνει κουρέλι.

Η δεύτερη ένδειξη της θεωρίας του Μάτριξ είναι ότι, ενώ ο αντίπαλός του είχε γίνει μούσκεμα, στο πρόσωπο του Φέντερερ δεν μπορούσε να διακρίνει κανείς ούτε μια σταγόνα ιδρώτα. Και η τρίτη είναι ότι ο Ελβετός πρωταθλητής φορούσε ζώνη στο σορτσάκι του. Ζώνη; Μα είναι δυνατόν; Σε τελικό του τένις έπαιζε ή σε διαφήμιση του Κάλβιν Κλάιν;

Είναι αλήθεια ότι ο Φέντερερ είχε στο παρελθόν στιγμές αδυναμίας. Όταν έχασε τον περασμένο Φεβρουάριο από τον Ραφαέλ Ναδάλ στον τελικό του Αυστραλιανού Όπεν, ξέσπασε σε λυγμούς λέγοντας: «Θεέ μου, με σκοτώνει». Μερικές εβδομάδες αργότερα, στο Μαϊάμι, έχασε την ψυχραιμία του όταν έχασε στον ημιτελικό από τον Νόβακ Τζόκοβιτς και έσπασε τη ρακέτα του. Μήπως όμως όλα αυτά έγιναν για «ξεκάρφωμα»; Μήπως οι δημιουργοί του Φέντερερ τον μπόλιασαν με μια δόση ανθρώπινης τρωτότητας για να ξεγελάσουν τους αντιπάλους του; Καλού-κακού, μήπως η Ένωση Επαγγελματιών Αντισφαίρισης να ζητούσε να διαπιστωθεί τι ακριβώς θα κυκλοφορεί στις φλέβες του μωρού του Φέντερερ και της Μίρκα Βάβρινετς που θα γεννηθεί σε λίγες εβδομάδες;

Παρασκευή, Ιουλίου 10, 2009

Οι αλυσίδες της βαρύτητας




Μια φίλη θα γκρινιάξει, ωχ, πάλι για τους πενηντάρηδες θα μας γράψεις, αλλά φυσικά έχει άδικο, απλώς υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι η χρονιά που «άλλαξαν τα πάντα» είναι τελικά η χρονιά της γέννησης των φετινών πενηντάρηδων.

Στις 2 Ιανουαρίου 1959, ένας σοβιετικός πύραυλος που μετέφερε τον διαστημικό βολιστήρα Λούνα 1- γνωστό και ως Μechta, «το όνειρο»- εκτοξεύτηκε από το Κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ του Τιουρατάμ, στο Καζαχστάν, ανέπτυξε ταχύτητα 11,2 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο (που είναι γνωστή ως «ταχύτητα διαφυγής»), πέρασε τη Σελήνη και ξέφυγε από την τροχιά της Γης. Ήταν η πρώτη συσκευή που είχε κατασκευάσει ο άνθρωπος και περιστρεφόταν γύρω από τον Ήλιο μαζί με άλλα ουράνια σώματα. «Πρόκειται για ένα σημείο καμπής στην ιστορία του ηλιακού συστήματος», θα έγραφε στο επόμενο τεύχος του το περιοδικό ΤΙΜΕ, «αφού ένας από τους πλανήτες του Ηλίου κατασκεύασε ένα αντικείμενο που έσπασε τις αλυσίδες της βαρύτητας».

Δέκα χρόνια αργότερα θα ακολουθούσε η απόβαση του ανθρώπου στη Σελήνη, την οποία θυμόμαστε με πολλά αφιερώματα αυτές τις ημέρες. Όπως γράφει όμως ο Ρόμπερτ Κάπλαν στο βιβλίο του, «1959: Η χρονιά που όλα άλλαξαν», η Λούνα ήταν μόνο το ένα από μια σειρά πραγμάτων που εκείνη τη χρονιά έσπασαν τις αλυσίδες σε διάφορους τομείς. Το 1959 κατασκευάστηκε το πρώτο μικροτσίπ, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων εξέτασε την πρώτη αίτηση για το αντισυλληπτικό χάπι, η ΙΒΜ έθεσε σε κυκλοφορία τον πρώτο υπολογιστή, ένα επιβατικό αεροσκάφος πραγματοποίησε τον πρώτο διάπλου του Ατλαντικού χωρίς στάση, οι αμερικανικές δυνάμεις είχαν τα πρώτα θύματα στο Βιετνάμ, ένας νεαρός αουτσάιντερ ονόματι Τζων Κέννεντυ έβαλε πλώρη για την προεδρία κι ένας αντάρτης ονόματι Φιντέλ Κάστρο ανέλαβε την εξουσία στην Κούβα. Κυκλοφόρησαν δίσκοι όπως το Κind of Βlue του Μάιλς Ντέιβις, ταινίες όπως τα Τετρακόσια Κτυπήματα του Τρυφώ και βιβλία όπως το Αντίο Κολόμπους του Φίλιπ Ροθ. Άνθησαν η φρι τζαζ, τα «σικ κόμικς», ο ανεξάρτητος κινηματογράφος και η Νέα Δημοσιογραφία.

Και λοιπόν; Τι ενδιαφέρον μπορεί να έχουν όλα αυτά, εκτός από τη νοσταλγία για ένα πολύ μακρινό παρελθόν; Κι όμως, απαντά ο Κάπλαν, μπορεί να γίνουν αρκετοί πειστικοί παραλληλισμοί ανάμεσα στο τότε και το τώρα. Ο πιο προφανής είναι ανάμεσα στον JFΚ και τον Ομπάμα, δύο πολιτικούς εκτός του συστήματος που κατέκτησαν το ακροατήριό τους με αναφορές σε μεγάλες προκλήσεις και μεγάλες αλλαγές. Ο πιο βαθύς έχει σχέση με προσδοκίες και φόβους. «Κανείς στην Αμερική δεν μπορεί να ξέρει τι θα συμβεί», έγραφε ο Άλλεν Γκίνσμπεργκ το καλοκαίρι του 1959. «Κανείς δεν έχει τον πραγματικό έλεγχο. Η Αμερική βρίσκεται στα πρόθυρα νευρικής κρίσης. Υπάρχει ανάταση, απελπισία, προφητεία, ένταση, αυτοκτονία, μυστικοπάθεια και δημόσια ευθυμία μεταξύ των ποιητών της πόλης». Πόσο θα σας ξένιζε αν σας έλεγαν ότι αυτό το κείμενο γράφτηκε σήμερα;

Πέμπτη, Ιουλίου 09, 2009

Το γέλιο είναι σοβαρή υπόθεση





Τελικά, το γέλιο δεν είναι και τόσο αστεία υπόθεση. Αλλιώς δεν θα συζητούσαν τόσο σοβαρά γι΄ αυτό επί έξι μέρες ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι και γλωσσολόγοι απ΄ όλο τον κόσμο.

Σύμφωνα με τον Δαρβίνο, το γέλιο είναι ένα εργαλείο με το οποίο ο άνθρωπος εξευγενίζει την πανάρχαια ανάγκη του να σκοτώνει. Ο Χέμινγουεϊ, πάλι, έλεγε ότι οι τάφοι των ανθρώπων που έλεγαν πολλά καλαμπούρια στη ζωή τους είναι σκεπασμένοι με καλύτερης ποιότητας χώμα. Το γέλιο είναι αντίδοτο στον πόνο, το γέλιο είναι θεραπευτικό, αλλά εκτός από τη φολκλορική έχει και την επιστημονική του πλευρά. Μια πρόσφατη μελέτη, για παράδειγμα, έδειξε ότι την ικανότητα του γέλιου την έχουν και οι πίθηκοι, πράγμα που σημαίνει ότι αυτή η μορφή έκφρασης έχει ιστορία τουλάχιστον 10 εκατομμυρίων ετών.

Σ΄ αυτή την πλευρά ήταν αφιερωμένο το πρώτο Διεθνές Συμπόσιο για το Χιούμορ και το Γέλιο που διεξήχθη αυτές τις ημέρες στη Γρανάδα της Ισπανίας. Στην εισήγησή του, ο Ελβετός καθηγητής Βίλιμπαλντ Ρουχ μίλησε για τη γελωτοφοβία, από την οποία πάσχουν όσοι νομίζουν ότι τα ανέκδοτα που λένε οι άλλοι γύρω τους στρέφονται εναντίον τους. Σύμφωνα με μια μελέτη που έγινε σε 74 χώρες, από το σύνδρομο αυτό πάσχει το 2% του πληθυσμού, κυρίως έφηβοι. Ανάμεσα στις συνέπειές του είναι η απομόνωση και η κατάθλιψη. Και ποιος λαός έρχεται πρώτος σε γελωτοφοβία; Οι Βρετανοί, γνωστοί και για το φλέγμα τους. Οι Έλληνες δεν ξέρουμε σε ποια θέση βρίσκονται, στοιχηματίζουμε όμως ότι δεν είναι πολύ ψηλά.

Το αντίθετο της γελωτοφοβίας είναι η γελωτοφιλία, που δεν έχει όμως μελετηθεί ακόμη αρκετά. Ξέρουμε απλώς ότι χαρακτηρίζει εκείνους που τους αρέσει να γελούν οι άλλοι μαζί τους. «Αυτογελοιοποιούνται εθελοντικά», τόνισε ο δρ Ρουχ. Και είναι σε γενικές γραμμές τύποι εξωστρεφείς, που αναζητούν τις συγκινήσεις. Μόνο που καμιά φορά καταλήγουν στον εθισμό, κι αυτό δεν είναι ποτέ καλό. Επίσης έχει αποδειχθεί ότι δεν κάνουν καλό όλα τα είδη χιούμορ. Η καθηγήτρια Μόνικα Ρομέρο παρουσίασε ένα πείραμα όπου σε μια ομάδα ανδρών είπαν μια σειρά από σεξιστικά ανέκδοτα. Στη συνέχεια, τους παρουσίασαν βίντεο με επιθέσεις εναντίον γυναικών. Η ανοχή τους απέναντι στους δράστες ήταν μεγαλύτερη από εκείνη που έδειξαν άνδρες που δεν είχαν ακούσει σεξιστικά ανέκδοτα.

Το συμπέρασμα του συμποσίου είναι μάλλον αναμενόμενο. Το χιούμορ διευκολύνει την επικοινωνία, βοηθά να σπάσει ο πάγος και συμβάλλει στην προσέγγιση των ανθρώπων. Είναι όμως και πολύ ανταγωνιστικό. Όπως διαπίστωσε σε μια έρευνά της η Μπεατρίς Πριεγκό-Βαλβέρντ από το Πανεπιστήμιο της Προβηγκίας, στις παρέες ο ένας προσπαθεί συχνά να πει καλύτερα ανέκδοτα από τον άλλο. Κι όποιος δεν μπορεί να ακολουθήσει, αισθάνεται κάπως απομονωμένος. Ίσως μάλιστα και να φουντώνει μέσα του η πανάρχαια επιθυμία να σκοτώσει...

Τετάρτη, Ιουλίου 08, 2009

Ο φόβος του διαμελισμού




Το Τουίτερ είναι, φυσικά, ξανά στις δόξες του. Παράδειγμα: «Είναι δύσκολο να τραβάς πλάνα από τους Χαν αν έχεις ξανθά μαλλιά και λευκό δέρμα. Γίνονται έξαλλοι».

Oι ταραχές στην επαρχία Σιντζιάνγκ της Κίνας δεν είναι κάτι καινούργιο. Και ο τρόπος με τον οποίο αντέδρασαν οι αρχές σε προηγούμενες ταραχές δεν αφήνει πολλές ελπίδες για διάλογο μεταξύ των δύο πλευρών. Το 1990, η κινεζική αστυνομία επενέβη για να καταστείλει διαδήλωση 3.000 μουσουλμάνων στην πόλη Μπάρεν. Επισήμως, σκοτώθηκαν 50 άνθρωποι. Την επομένη συνελήφθησαν όλοι οι άνδρες ηλικίας 13 ώς 60 ετών. Το ίδιο συνέβη επτά χρόνια αργότερα, όταν οι Ουιγούροι συγκεντρώθηκαν στην πόλη Γκούλτζα σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την εκτέλεση 30 ακτιβιστών που ζητούσαν την ανεξαρτησία του ανατολικού Τουρκεστάν. Οι νεκροί τότε έφτασαν επισήμως τους 9, αλλά ανεπισήμως τους 400. Και οι άνδρες που συνελήφθησαν ήταν τόσο πολλοί, ώστε μεταφέρθηκαν σε ένα στάδιο έξω από την πόλη. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, οι κρατούμενοι καταβρέχονταν εκεί με μάνικες νερού και έμειναν για πολλά μερόνυχτα στο ύπαιθρο. Καθώς ήταν καταχείμωνο, πολλοί έχασαν χέρια και δάκτυλα από την παγωνιά. Οι φερόμενοι ως πρωτεργάτες της εξέγερσης μεταφέρθηκαν σε ανοιχτά φορτηγά μέσα από τους δρόμους της πόλης, με τους αστυνομικούς να τους ξυλοκοπούν μπροστά στα μάτια του πληθυσμού.

Κάθε φορά που εξεγείρονται οι Ουιγούροι, το καθεστώς απαντά με εξαιρετικά βίαιο τρόπο. Όπως γράφει στην «Γκάρντιαν» ο Τσαρλς Κάμινγκ, συγγραφέας του βιβλίου «Τyphoon» (Τυφώνας), είναι φανερό ότι οι κινεζικές αρχές φοβούνται μήπως το αυτονομιστικό κίνημα οδηγήσει σε μια ανεξάρτητη Σιντζιάνγκ, και κατά συνέπεια στον διαμελισμό της χώρας. Οι φόβοι αυτοί δεν είναι εντελώς αβάσιμοι. Η Σιντζιάνγκ έχει περισσότερες ομοιότητες με το Πακιστάν, το Ουζμπεκιστάν και το Καζαχστάν, με τα οποία συνορεύει, παρά με την υπόλοιπη Κίνα. Ο ξένος που επισκέπτεται την αρχαία πόλη Κάσγκαρ δεν αισθάνεται ότι βρίσκεται στην Κίνα: αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που οι αρχές γκρεμίζουν τα παλιά κτίρια για να πάρουν τη θέση τους συγκροτήματα διαμερισμάτων που συμβολίζουν το κινεζικό οικονομικό θαύμα. Οικογένειες Ουιγούρων που ζουν στο Κάσγκαρ εδώ και δεκαετίες αναγκάζονται να μετακομίσουν σε νέα σπίτια έξω από την πόλη.

Μπορεί ένα καθεστώς να εξασφαλίσει με τέτοια μέσα τη συνοχή της χώρας; Μπορεί να προσφεύγει στην καταστολή κάθε φορά που εξεγείρεται μια μειονότητα, όπως έγινε πέρυσι στο Θιβέτ; Το Πεκίνο συνηθίζει να κατηγορεί τους εξόριστους ηγέτες κάθε φορά που επικρατεί ένταση. Αλλά ο Δαλάι Λάμα έχει ταχθεί εναντίον της βίας και η Ρεμπίγια Καντίρ, που υποτίθεται ότι καθοδηγεί τους Ουιγούρους από την Αμερική, δεν διαθέτει το κύρος που της αποδίδεται. Μια υπερδύναμη πρέπει να βρίσκει τρόπους να προστατεύει τις μειονότητές της, αλλιώς πληρώνει το τίμημα.

Τρίτη, Ιουλίου 07, 2009

Μυρίζει ισπανίλα




Όχι, αυτό δεν είναι δίκαιο. Μια πρωτιά είχε όλη κι όλη η χώρα μας«ο παράδεισος των καπνιστών»- και κινδυνεύει τώρα να τη χάσει από την Ισπανία.

Η κύρια ευθύνη ίσως να ανήκει στον Νέστορ Αλμέντρος. Εκτός από την υψηλή του ευφυΐα και τη μεγάλη του καλλιέργεια, ο Καταλανός σκηνοθέτης διέθετε και ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ. Κάθε φορά λοιπόν που κάποιος άναβε τσιγάρο δίπλα του σε κάποιο καφέ του Παρισιού (όπου εγκαταστάθηκε μετά την «ηρωική» του περίοδο στην Κούβα), εκείνος έκανε μια χαρακτηριστική χειρονομία και έλεγε σε άπταιστα γαλλικά: «Ca fait portugais!» (σε ελεύθερη μετάφραση: μυρίζει πορτογαλίλα!) Ο Αλμέντρος, που πέθανε το 1992 από ΑΙDS, δεν ήταν ο μόνος Ισπανός που θεωρούσε- κακώς!- τους Πορτογάλους πρωταθλητές του τσιγάρου. Το ίδιο πίστευαν πολλοί συμπατριώτες του, γι΄ αυτό και έσπευδαν συχνά να σβήσουν το τσιγάρο τους μήπως και τους περάσουν για τους επαρχιώτες γείτονές τους...

Την πρωτοχρονιά του 2008 τέθηκε σε εφαρμογή στην Πορτογαλία ο νόμος που απαγορεύει το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους χώρους. Επιτέλους, η παρανόηση μπορούσε να διαλυθεί και η Ελλάδα να ανακτήσει τον τίτλο που της ανήκει, και που κανένας υποτιθέμενος αντικαπνιστικός νόμος δεν θα ήταν ποτέ δυνατό να της στερήσει. Κι όμως: έκπληκτοι διαβάζουμε στη Λιμπερασιόν ένα άρθρο του Ισπανού συγγραφέα Βιθέντε Μολίνα Φόιξ, σύμφωνα με τον οποίο η καπνιστική γωνιά της Ευρώπης είναι σήμερα η Μαδρίτη! Στη χώρα αυτή ισχύει από το 2006 ο λεγόμενος νόμος Σαλγκάδο, από το όνομα της πρώην υπουργού Υγείας και νυν δεύτερης αντιπροέδρου της κυβέρνησης Θαπατέρο. Παρά ταύτα, οι καλά πληροφορημένοι τουρίστες βεβαιώνουν ότι εκτός από το Πράδο, τη σανγκρία και τις τάπας, στα καλά της Μαδρίτης περιλαμβάνεται ακόμη η δυνατότητα να καπνίσεις σε σχεδόν όλα τα εστιατόρια, τις ντισκοτέκ και τα μπαρ.

Σύμφωνα με τον Μόιξ, ο νόμος Σαλγκάδο αποτελεί τη μεγαλύτερη αποτυχία της Ισπανίας στον χώρο της υγείας. Και ο κυριότερος λόγος είναι η αντιπαράθεση ανάμεσα στη σοσιαλιστική κυβέρνηση και τη δεξιά αντιπολίτευση. Πολλές περιφερειακές κυβερνήσεις επιτρέπουν έτσι το κάπνισμα ως σύμβολο ανυποταξίας στην πολιτική του Θαπατέρο. Για τον λόγο αυτό, στη Μαδρίτη και τη Βαλένθια (όπου κυβερνούν οι συντηρητικοί του Λαϊκού Κόμματος) μπορεί κανείς να ανάψει τσιγάρο χωρίς να φοβάται ότι θα συλληφθεί ή θα του επιβληθεί πρόστιμο. Στην Καταλωνία και την Εστρεμαδούρα, αντίθετα, υπάρχουν αυστηροί περιορισμοί.

Θα μπορούσε λοιπόν κανείς να συμπεράνει ότι το τσιγάρο είναι «δεξιό»; Ο κ. Αβραμόπουλος είναι βέβαιο ότι θα διαμαρτυρόταν έντονα για μια τέτοια ιδεολογική αυθαιρεσία. Εξίσου έντονα, όμως, θα δικαιούτο να διαμαρτυρηθεί για το γεγονός ότι παρά τα αναρίθμητα παράθυρα που άφησε στον νόμο, παρά τους πολύπλοκους υπολογισμούς στο εμβαδόν των εστιατορίων, τις εξαιρέσεις των καζίνων και τα τζάμια στα νυχτερινά κέντρα, κάποιοι Ευρωπαίοι καπνιστές δείχνουν να προτιμούν την Ισπανία...

Δευτέρα, Ιουλίου 06, 2009

Ο σουλτάνος και το χαρέμι του




Είναι δυνατόν να παρακολουθήσουμε και αυτό το θέαμα; Τον papi-Μπερλουσκόνι να προεδρεύει της συνόδου G8 και να συζητά με τους άλλους ηγέτες για το μέλλον του πλανήτη;

Δικτάτορας δεν είναι, γιατί δεν έχει αρπάξει την εξουσία με πραξικόπημα ούτε έχει αλλάξει το Σύνταγμα, παρ΄ όλο που έχει προσπαθήσει να περιορίσει τις εξουσίες του Κοινοβουλίου. Δεν είναι βέβαια ούτε δημοκράτης. Μοιάζει περισσότερο με σουλτάνο: κάνει ό,τι θέλει, αποσπά αυτά που χρειάζεται, δεν κάνει διάκριση ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό, χρησιμοποιεί την εξουσία ως μέσο εξυπηρέτησης των συμφερόντων του. Και, όπως είναι φυσικό, διατηρεί ένα χαρέμι από ωραίες, ανήλικες, προκλητικές γυναίκες με τις οποίες οργανώνει φιέστες με άφθονο αλκοόλ, σεξ και ναρκωτικά.

Ο Τζοβάνι Σαρτόρι είχε διαλέξει τον τίτλο του τελευταίου του βιβλίου πριν ξεσπάσει το σκάνδαλο με τις πόρνες πολυτελείας του Μπερλουσκόνι. «Το Σουλτανάτο», έτσι τιτλοφόρησε ο 85χρονος καθηγητής μια συλλογή άρθρων του που δημοσιεύτηκαν στην Κοριέρε ντέλα Σέρα. Και σ΄ αυτά δεν κρύβει την απαισιοδοξία του για το μέλλον της χώρας του και της πολιτικής της τάξης. «Ο σουλτάνος δεν θα παραιτηθεί, γιατί τότε θα τον δικάσουν και θα καταλήξει στη φυλακή», λέει σε συνέντευξή του στην Ελ Παΐς. «Όλοι τρώνε απ΄ αυτόν, το κόμμα, η Εκκλησία. Και οι Ιταλοί δεν γνωρίζουν τι συμβαίνει, γιατί οκτώ στους δέκα ενημερώνονται αποκλειστικά από την τηλεόραση. Και η τηλεόραση δεν μιλά για τα σκάνδαλα, αφού τα έξι από τα επτά κανάλια ανήκουν στον Μπερλουσκόνι και το έβδομο φοβάται».

Ο Λαός της Ελευθερίας; «Ο συνασπισμός του Μπερλουσκόνι είναι ένα αδίστακτο δίκτυο που αυξάνει όλο και περισσότερο την εξουσία του, ένα παρακράτος που έχει κάθε συμφέρον να μείνει ενωμένο».

Ο Φίνι; «Είναι τελειωμένος, δεν ελέγχει ούτε το ίδιο του το κόμμα. Η πολιτική του σταδιοδρομία είναι γεμάτη με λάθη και βλακείες. Αν ποτέ ερχόταν στην εξουσία, θα του είχα λιγότερη εμπιστοσύνη από τον γάτο μου».

Η γυναίκα του, η Βερόνικα Λάριο, που μίλησε για παρθένες οι οποίες προσφέρθηκαν στο δράκο; «Δεν πρόκειται να ξαναμιλήσει, φοβάται ότι αν το κάνει, ο Μπερλουσκόνι θα αποκληρώσει τα παιδιά του».

Η Εκκλησία; «Είναι κι αυτή πουλημένη, όπως όλοι οι άλλοι. Γι΄ αυτό το βουλώνει και διαχειρίζεται τις υποθέσεις της. Στην Ιταλία δεν υπάρχουν σχέσεις Εκκλησίας και Κράτους, υπάρχουν μόνο σχέσεις μεταξύ εξουσιών».

Οι πιέσεις της διεθνούς κοινότητας; «Κανείς δεν μπορεί να πειράξει τον σουλτάνο. Ακόμη και στον Ομπάμα είναι αρκετό ότι στέλνει περισσότερους στρατιώτες στο Αφγανιστάν και ότι είναι έτοιμος να δεχθεί τρεις κρατούμενους από το Γκουαντάναμο».

Κι αν νομίζετε ότι αυτά είναι κουβέντες ενός γέρου που τα βλέπει όλα μαύρα, ακούστε πώς συμπυκνώνει σε μια φράση την κατάσταση ένας νέος, ο συγγραφέας του Γόμορρα, ο 30χρονος Ρομπέρτο Σαβιάνο: «Ο κυνισμός καταβροχθίζει την Ιταλία».

Σάββατο, Ιουλίου 04, 2009

Εκρηκτικό κοκτέιλ




Ας ξεκινήσουμε από τη βεβαιότητα: οι άνδρες κάποιας ηλικίας που διοικούν είτε χώρες είτε επιχειρήσεις προκαλούν συχνά την τύχη τους μπλέκοντας σε περιπέτειες με νεαρές κυρίες. Τα παραδείγματα πολιτικών ηγετών ή μεγιστάνων που υποκύπτουν στη λαγνεία τους με αποτέλεσμα να καταστρέφουν τους γάμους τους, αλλά και να θέτουν σε κίνδυνο την πολιτική ή επιχειρηματική τους καριέρα, είναι άφθονα. Το ερώτημα είναι γιατί το κάνουν. Στερήθηκαν τις ηδονές όταν ήταν νέοι και προσπαθούν τώρα να αναπληρώσουν; Ή το εγώ τους εκτοξεύτηκε στα ύψη όταν ανέλαβαν ανώτατα αξιώματα και πρέπει επειγόντως να ικανοποιήσουν τον ναρκισσισμό τους;

«Η εξουσία είναι το ύπατο αφροδισιακό», έλεγε ο Χένρι Κίσινγκερ, που ακόμη και σε προχωρημένη ηλικία είχε μεγάλη επιτυχία στις γυναίκες. Ο Μπιλ Κλίντον έπαιξε κορόνα γράμματα την προεδρία του για τον στοματικό έρωτα με μια μαθητευόμενη, ενώ ο Μπερλουσκόνι έχει γίνει διεθνώς περίγελως για τις περιπέτειές του με πόρνες πολυτελείας. Η φιλοδοξία και η τεστοστερόνη είναι χωρίς αμφιβολία στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους, παρατηρεί στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς ο Λιουκ Τζόνσον, πρόεδρος του βρετανικού Channel 4. Ορισμένοι ψυχολόγοι, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι το πραγματικό κίνητρο για την επιδίωξη ενός ανωτάτου αξιώματος δεν είναι η απόκτηση πλούτου ή η πώληση περισσοτέρων προϊόντων: η εξουσία αποτελεί στην πραγματικότητα υποκατάστατο της ιδιότητας του ροκ σταρ. Γίνεσαι ηγέτης για να αυξήσεις τον κύκλο των θαυμαστών σου.

Αυτό είναι λοιπόν το σκοτεινό, το «βρώμικο» μυστικό της εξουσίας; «Ο άνθρωπος που κρατά τα ηνία θέλει να είναι πρώτος σε όλα, να έχει το καλύτερο ρολόι, το πιο γρήγορο άλογο, την πιο όμορφη γυναίκα. Είναι ο άνδρας- κυνηγός», λέει στη Ρεπούμπλικα ο Μάριο Μορέτι Πολεγκάτο, πρόεδρος και ιδρυτής του γνωστού ιταλικού ομίλου παπουτσιών Geox. «Πρέπει βέβαια να γνωρίζει να ελέγχει τα ένστικτά του, γιατί αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να τα τινάξει όλα στον αέρα. Εμείς οι Ιταλοί είμαστε συχνά ανίκανοι να ξεχωρίσουμε τα συναισθήματα από τη διοίκηση».

Κι όχι μόνο οι Ιταλοί. Γιατί μπορεί να είναι κάπως ενοχλητικό να διαπιστώνει κανείς ότι σοβαρές αποφάσεις επηρεάζονται- αν δεν υπαγορεύονται- από τις σεξουαλικές ορέξεις εκείνων που τις λαμβάνουν, αλλά στο κάτω κάτω όλοι άνθρωποι είμαστε, και τα πρωτόγονα ένστικτά μας πιθανότατα παίζουν πολύ μεγαλύτερο ρόλο απ΄ ό,τι νομίζουμε. Για τον λόγο αυτό, γράφει ο Λιουκ Τζόνσον, οι κοινωνιολόγοι, οι ανθρωπολόγοι και οι βιολόγοι πρέπει να ερευνήσουν περισσότερο τη σχέση της αδρεναλίνης με την τεστοστερόνη ώστε να εξηγήσουν γιατί ο συνδυασμός τους δημιουργεί μερικές φορές ένα εκρηκτικό κοκτέιλ. Αλλά η επιτυχία αυτών των ερευνών δεν είναι δεδομένη, ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι μια χημική ένωση, είναι κάτι πιο πολύπλοκο, πιο μυστηριώδες.

Παρασκευή, Ιουλίου 03, 2009

Συνένοχοι




«Μποϊκοτάρετε τη Νokia επειδή πούλησε στο καθεστώς του Αχμαντινετζάντ τεχνολογία παρακολούθησης των πολιτών»: οι διαδηλώσεις στο Ιράν μπορεί να σταμάτησαν, αλλά το Διαδίκτυο έχει πάρει φωτιά.

Εξέγερση του Τwitter, έτσι αποκάλεσαν το ξέσπασμα των Ιρανών μετά τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές, καθώς το εργαλείο αυτό χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον για οργάνωση, επικοινωνία ή προειδοποίηση. Ακόμη και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ παρενέβη κάποια στιγμή προκειμένου να μη γίνει η προγραμματισμένη επικαιροποίηση του Τwitter και πληγεί έτσι ο ρυθμός των κινητοποιήσεων. Αλλά ο ενθουσιασμός έχει δώσει τώρα τη θέση του στον φόβο. Δεν είναι μόνο το κλείσιμο των εφημερίδων, η απαγόρευση των ιστοσελίδων, η σύλληψη των μπλόγκερ. Είναι η ανησυχία ότι οι αρχές μπορούν να διεισδύσουν στα δίκτυα και να ανακαλύψουν ονόματα, τηλέφωνα, διευθύνσεις. Κι αυτό, χάρη σε ένα πρόγραμμα που πούλησε στα τέλη του 2008 ο φινλανδογερμανικός κολοσσός ΝokiaSiemens στην ιρανική εταιρεία κινητής τηλεφωνίας Τci.

Η αποκάλυψη έγινε από το γερμανικό περιοδικό Ντερ Σπίγκελ, σύμφωνα με το οποίο η νομική υπηρεσία του ομίλου μελέτησε το θέμα και απεφάνθη ότι η πώληση του συγκεκριμένου software δεν εμπίπτει στις κυρώσεις του ΟΗΕ αφού δεν αφορά το πυρηνικό ή πυραυλικό πρόγραμμα του Ιράν. Η ίδια η Νokia διευκρίνισε ότι αυτό που πούλησε στους Ιρανούς ήταν συστήματα για την κινητή τηλεφωνία, όχι για τη μετάδοση στοιχείων ή την επικοινωνία μέσω Διαδικτύου. Και ότι τα συστήματα αυτά συνοδεύονται «υποχρεωτικά» από εργαλεία που επιτρέπουν την παρακολούθηση των τηλεφωνικών συνομιλιών σε περιπτώσεις καταπολέμησης της εγκληματικότητας ή της τρομοκρατίας. Μα για τον Αχμαντινετζάντ και τους αγιατολάδες που τον υποστηρίζουν, τρομοκράτες ήταν αυτοί που διαδήλωναν όλες αυτές τις ημέρες. Όπως τρομοκράτες ήταν κι εκείνοι που μέσω του Facebook, του Τwitter ή του Υoutube ανέβαζαν στο δίκτυο φωτογραφίες από τις κινητοποιήσεις.

«Η Νokia-Siemens θα έπρεπε να ντρέπεται γιατί εν γνώσει της θέτει σε κίνδυνο τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων στο Ιράν», λέει ο Χαντί Γκαεμί από τη Διεθνή Εκστρατεία για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Ιράν. Επειδή όμως οι επιχειρήσεις δεν συνηθίζουν να ντρέπονται, ανέλαβαν δράση οι μπλόγκερ, ζητώντας να σταλούν e-mail διαμαρτυρίας στις ιστοσελίδες της Νokia και της ΝokiaSiemens. Σύμφωνα με τη Ρεπούμπλικα, μέσα σε λίγες ώρες από την έκκληση αυτήν είχαν σταλεί 4.300 τέτοια μηνύματα. Από την άλλη πλευρά, τουλάχιστον 13 ιστοσελίδες σε όλο τον κόσμο ζητούν από τους καταναλωτές να μποϊκοτάρουν τα προϊόντα του ομίλου σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη συνεργασία του με τις ιρανικές αρχές. Σχετικές πληροφορίες υπάρχουν στις διευθύνσεις campaigns. aicongress. org/nokia και nokiaΝo. com.

Το Ιράν δεν είναι βέβαια η μόνη χώρα που ελέγχει τις επικοινωνίες χάρη σε συμφωνίες με αμερικανικές και ευρωπαϊκές πολυεθνικές. Το ίδιο συμβαίνει με την Κίνα, τη Βιρμανία, τη Σαουδική Αραβία. Το ίδιο συνέβαινε πάντα με όλες τις δικτατορίες.

Πέμπτη, Ιουλίου 02, 2009

Παράσταση για δύο ρόλους




Έζρα και Ταγκρίντ, ένας Εβραίος και μια Παλαιστίνια, ένοχοι για εγκλήματα που απορρέουν από την κατοχή, τον φανατισμό, την οπισθοδρόμηση. Δείτε το σαν μια θεατρική παράσταση για δύο ρόλους.

Με λένε Έζρα Ναουί. Είμαι Εβραίος πολίτης του Ισραήλ. Χθες κρίθηκα ένοχος για επίθεση εναντίον δύο αστυνομικών το 2007, κατά τη διάρκεια διαδήλωσης εναντίον της κατεδάφισης ενός παλαιστινιακού σπιτιού στο Ουμ Ελ Χιρ της Δυτικής Όχθης. Φυσικά, οι αστυνομικοί λένε ψέματα. Το ψέμα αποτελεί πλέον καθημερινή πρακτική στους κόλπους της ισραηλινής αστυνομίας, του στρατού και των εποίκων. Μετά την αποστολή 140.000 γραμμάτων αλληλεγγύης προς τις ισραηλινές αρχές, το υπουργείο Δικαιοσύνης ανακοίνωσε ότι “προκαλώ τους ντόπιους κατοίκους”. Και αναρωτιέμαι: Εγώ δηλητηρίασα και κατέστρεψα τα πηγάδια των Παλαιστινίων; Εγώ κτύπησα μικρούς Παλαιστινίους; Εγώ κακοποίησα ηλικιωμένους; Εγώ γκρέμισα σπίτια και κατέστρεψα τρακτέρ; Εγώ περιόρισα τη μετακίνηση των Παλαιστινίων; Εγώ εμπόδισα τη σύνδεση των σπιτιών τους με τρεχούμενο νερό και ηλεκτρικό; Τα οκτώ τελευταία χρόνια έχω διαπιστώσει με τα ίδια μου τα μάτια εκατοντάδες τέτοιες καταχρήσεις και τις έχω καταγγείλει δημοσίως. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να με χαρακτηρίζουν προβοκάτορα. Το μόνο που έχω να πω είναι ότι είμαι υπερήφανος που είμαι προβοκάτορας. Για τον λόγο αυτό, πάντως, η αστυνομία και οι σύμμαχοί της με έχουν απειλήσει, με έχουν κτυπήσει και με έχουν συλλάβει επανειλημμένως. Και όταν συνέχισα να τους “προβοκάρω”, αποκάλυψαν ότι είμαι ομοφυλόφιλος. Στους Παλαιστινίους με τους οποίους συνεργάζομαι, μάλιστα, διέδωσαν ότι πάσχω από ΑΙDS. Αλλά δεν απελπίζομαι. “Έζρα” στα εβραϊκά σημαίνει βοήθεια και ξέρω πως μπορώ να στηρίζομαι στους φίλους μου για βοήθεια. (από το περιοδικό Νation).

Με λένε Ταγκρίντ αλ-Τίμπι. Γεννήθηκα πριν από 21 χρόνια στην Τουλκαρέμ, πήγα σχολείο στη Ναμπλούς και στα 16 μου ο πατέρας μου με διέταξε να παντρευτώ έναν ηλικιωμένο, ο οποίος με εξώθησε στην πορνεία. Ύστερα από μερικά χρόνια χώρισα και απομακρύνθηκα από την οικογένειά μου. Πριν από μερικούς μήνες συνάντησα έναν Άραβα του Ισραήλ που τον έλεγαν Μαχμούντ. Κοιμηθήκαμε μαζί. Μου πρότεινε να πάμε στο Τελ Αβίβ, όπου με οδήγησε σε έναν Ισραηλινό διοικητή που ήξερε τα πάντα για μένα. Μου προσέφερε 100.000 σεκέλ (18.000 ευρώ) για να δώσω πληροφορίες για Παλαιστινίους της Ναμπλούς. Αν δεν δεχόμουν, θα έστελνε στην οικογένειά μου βίντεο όπου έκανα έρωτα με τον Μαχμούντ. Συνεργάστηκα μαζί τους για πέντε μήνες, αλλά δεν γνώριζα πολλά και οι πληροφορίες που έδωσα δεν οδήγησαν σε καμιά σύλληψη. Τελικά, οι Παλαιστίνιοι με υποπτεύτηκαν, με συνέλαβαν και με παρέδωσαν στις αρχές. Ομολόγησα αμέσως. Ζήτησα συγγνώμη. Είπα ότι είμαι θύμα του πατέρα μου και του συζύγου μου. Την περασμένη εβδομάδα καταδικάστηκα σε 20 χρόνια καταναγκαστικά έργα. Δεν περίμενα τόσο βαριά καταδίκη. Αν ήμουν άνδρας, βέβαια, θα με εκτελούσαν. (από την εφημερίδα Γκάρντιαν).


Τετάρτη, Ιουλίου 01, 2009

Διπλή επίθεση




Μπανανία: μειωτικός χαρακτηρισμός για μια χώρα που είναι πολιτικά ασταθής, στηρίζεται σε περιορισμένα γεωργικά προϊόντα (όπως οι μπανάνες) και κυβερνάται από μια μικρή, πλούσια και διεφθαρμένη κλίκα. (Ο ορισμός από την Wikipedia)

Η Κεντρική Αμερική είναι η πιο εύθραυστη ζώνη της Λατινικής Αμερικής. Στους πολέμους που σημειώθηκαν εδώ κατά τη δεκαετία του ΄80, έχασαν τη ζωή τους κάπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι και πολλά εκατομμύρια ακόμη εκτοπίστηκαν. Την περίοδο αυτή, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέχθηκαν μια γενοκτονία στη Γουατεμάλα, κατέλαβαν στρατιωτικά την Ονδούρα, κυβέρνησαν το Ελ Σαλβαδόρ, έκαναν πόλεμο στη Νικαράγουα και εισέβαλαν στον Παναμά. Στις αρχές της δεκαετίας που ακολούθησε διαφάνηκαν κάποιες ελπίδες για ειρήνη και σταθερότητα. Η περυσινή εκλογική νοθεία στη Νικαράγουα και το πρόσφατο πραξικόπημα στην Ονδούρα, όμως, δημιουργούν φόβους ότι οι Μπανανίες επιστρέφουν.

Πρώην διοικητής του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού του Ελ Σαλβαδόρ και σήμερα σύμβουλος επίλυσης διεθνών συγκρούσεων, ο Χοακίν Βιγιαλόμπος γράφει στην Ελ Παΐς ότι τα ασταθή κράτη της Κεντρικής Αμερικής δέχονται σήμερα διπλή επίθεση: από τα εγκληματικά ναρκοδολάρια, που προέρχονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, και από τα ιδεολογικά πετροδολάρια, που προέρχονται από τη Βενεζουέλα. Με τα πρώτα αγοράζεται η συνενοχή στο εμπόριο ναρκωτικών. Με τα δεύτερα αγοράζονται πολιτικές συμμαχίες. Και τα δύο έχουν ως αποτέλεσμα την καταστροφή των θεσμών. Στη Γουατεμάλα, η δολοφονία ενός δικηγόρου που είχε προαναγγείλει τον θάνατό του με ένα βίντεο όπου κατηγορούσε τον πρόεδρο Κολόμ ερμηνεύεται ως προσπάθεια του καρτέλ ναρκωτικών να αποσταθεροποιήσει την κυβέρνηση: πολλοί αναλυτές θεωρούν τώρα λανθασμένη την εσπευσμένη αποστρατιωτικοποίηση της χώρας. Στο Ελ Σαλβαδόρ, η πρώτη αριστερή κυβέρνηση στην ιστορία της χώρας απειλείται από την αντιπαράθεση ανάμεσα στον πρόεδρο (που ανήκει στην κεντροαριστερά) και το κόμμα του (που έχει συμμαχήσει με τον Ούγκο Τσάβες). Μια ανάλογη αντιπαράθεση, με απρόβλεπτες επιπτώσεις, οδήγησε και στα τελευταία γεγονότα της Ονδούρας.

Η στάση της αμερικανικής κυβέρνησης παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. «Θα ήταν ένα τρομερό προηγούμενο αν επιστρέφαμε στην εποχή όπου θεωρούσαμε μέσο πολιτικής μετάβασης τα πραξικοπήματα και όχι τις δημοκρατικές εκλογές», τόνισε ο πρόεδρος Ομπάμα σε μια δήλωση υποστήριξης του ανατραπέντος προέδρου Σελάγια. Για τη στάση του αυτή, κατηγορήθηκε ούτε λίγο ούτε πολύ από συντηρητικούς κύκλους της χώρας του ότι ευθυγραμμίζεται με τον Τσάβες και τον Κάστρο! Αυτό που θέλει στην πραγματικότητα ο Αμερικανός πρόεδρος είναι να αποτρέψει τη χρησιμοποίηση στρατιωτικής βίας από τον Τσάβες, κάτι που θα έβαζε φωτιά σε όλη την ήπειρο. Για τον σκοπό αυτό δρομολογείται η επιστροφή του Σελάγια στη χώρα του με τη συνοδεία Λατινοαμερικανών ηγετών.

Η ισπανική κυβέρνηση, από την πλευρά της, προσπαθεί να βρει την τσεχική προεδρία για να της ζητήσει να αποχωρήσουν όλοι οι Ευρωπαίοι πρεσβευτές από την Ονδούρα. Υπομονή, αναλαμβάνουν οι Σουηδοί, κάτι μπορεί να γίνει.