Σάββατο, Ιανουαρίου 31, 2009

Ώς και η Βερόνικα απογοητεύτηκε




Μέχρι πριν από λίγο καιρό, το βασικό χαρακτηριστικό της ιταλικής Κεντροαριστεράς ήταν η ανία. Τίποτα δεν κουνιόταν, καμιά ιδέα για τη μετανάστευση, καμιά πρόταση για την έξοδο από την οικονομική κρίση, καμιά ηλικιακή ανανέωση, κανένα πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της πολιτικής του Μπερλουσκόνι. Και ξαφνικά, στα τέλη του περασμένου χρόνου, ήλθε κάτι να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά. Όχι, δεν ήταν μια γενναία πρωτοβουλία ούτε μια κραυγή αγωνίας σαν εκείνο το «Επιτέλους, πείτε κάτι αριστερό» του Νάνι Μορέτι. Ήταν μια σειρά σκανδάλων στη Νάπολη και άλλες επτά πόλεις, όπου εμπλέκονταν δημοτικοί σύμβουλοι του Δημοκρατικού Κόμματος. Σε ορισμένους απαγγέλθηκε κατηγορία, άλλοι φυλακίστηκαν, ένας αυτοκτόνησε.

Κάπου εκεί προφανώς ξεχείλισε το ποτήρι. Με το καράβι του Βάλτερ Βελτρόνι να βουλιάζει (στις τελευταίες δημοσκοπήσεις λαμβάνει 25%, έναντι 33,1% που είχε λάβει στις εκλογές του περασμένου Απριλίου), άρχισαν οι βροντερές αποχωρήσεις. Ο συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων Αντρέα Καμιλέρι (του οποίου το τελευταίο βιβλίο κυκλοφόρησε την περασμένη Τετάρτη με τίτλο «Ένα Σάββατο, με τους φίλους») συμμάχησε με τον πρώην δικαστή Αντόνιο ντι Πιέτρο (που έχει κόμμα, την Ιταλία των Αξιών, αλλά δεν τραβάει) και τον φιλόσοφο Πάολο Φλόρες ντ΄ Αρκάις, και δημιούργησαν ένα καινούργιο κόμμα. Το ονόμασαν Κόμμα των Χωρίς Κόμμα, και μ΄ αυτό θα κατεβούν στις ευρωεκλογές.

«Ήλθε η ώρα να συγκροτήσουμε μια συμμαχία από πρόσωπα χωρίς σημαδεμένα χαρτιά, δηλαδή με καθαρό ποινικό μητρώο, που δεν ασχολήθηκαν ποτέ με την πολιτική, και αποφασίζουν να ασχοληθούν τώρα, σ΄ αυτή την κατάσταση έκτακτης ανάγκης», λέει ο Καμιλέρι, που στα 83 του αφήνει για λίγο τον επιθεωρητή Μονταλμπάνο για να αφοσιωθεί στην προσπάθεια σωτηρίας της χώρας του. Η κατάσταση είναι δύσκολη, το μοναδικό κόμμα που πηγαίνει καλά είναι η ξενόφοβη Λίγκα του Βορρά. Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Νάντο Πανιοντσέλι, από το ινστιτούτο Ιpsos, η απόσταση ανάμεσα στη Δεξιά και την Αριστερά είναι σήμερα η μεγαλύτερη στην ιστορία της Ιταλίας: 55% έναντι 40%. Ο Βελτρόνι κατάφερε να απογοητεύσει ακόμη και τη γυναίκα του Μπερλουσκόνι, που πάντα τον θαύμαζε. «Ο Βάλτερ εξατμίστηκε, και δεν βλέπω κανέναν να μπορεί να πάρει τη θέση του. Είναι κρίμα, γιατί η κυβέρνηση χρειάζεται μια ισχυρή αντιπολίτευση προκειμένου να γίνει καλύτερη», είπε η Βερόνικα Λάριο στη Στάμπα .

Το μόνο που μπορεί να σώσει τον πρώην δήμαρχο της Ρώμης είναι να δεχθεί ο Μπερλουσκόνι να συγκροτήσει μαζί του τον Μεγάλο Συνασπισμό, να υλοποιηθεί δηλαδή ο περίφημος Βελτρουσκονίσμο, όπου προφανώς ο Μπερλουσκόνι θα προεδρεύει και ο Βελτρόνι θα είναι κάτι σαν υπουργός Πολιτισμού. Ευτυχώς δηλαδή που δεν προβλέπεται να διεξαχθούν σύντομα εκλογές.

Παρασκευή, Ιανουαρίου 30, 2009

Οι εφημερίδες δεν είναι κονσέρβες




Όταν μιλάμε για μάχες της δημοσιογραφίας, θυμόμαστε συνήθως το Ουότεργκεϊτ και τον Μπεν Μπράντλι. Αλλά υπάρχουν κι άλλες, εξίσου, αν όχι πιο σημαντικές, που μας φωτίζουν και μας ενθαρρύνουν.

Ας πάρουμε την υπόθεση της θαλιδομίδης, μιας φαρμακευτικής ουσίας που έπαιρναν τη δεκαετία του ΄60 οι έγκυοι στην Αφρική και την Ευρώπη με συνταγή γιατρού, και οδήγησε στη γέννηση χιλιάδων παιδιών χωρίς πόδια και χέρια, ή με άλλες παραμορφώσεις. Η μάχη για τη χορήγηση αποζημιώσεων ήταν δύσκολη, τα θύματα έπρεπε να τα βάλουν τόσο με τη φαρμακοβιομηχανία όσο και με τις κυβερνήσεις που την κάλυπταν, και το σκάνδαλο σίγουρα θα κουκουλωνόταν αν μια εφημερίδα δεν αποφάσιζε να αψηφήσει τον νόμο και να ξεκινήσει μια εκστρατεία για την αποκάλυψη της αλήθειας.

Ή την υπόθεση του DC-10 της ΜcDonnell Douglas, που συνετρίβη το 1972 στο Παρίσι όταν έχασε μια πόρτα, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 346 άτομα. Εδώ, οι αποζημιώσεις δόθηκαν πιο εύκολα, και μάλιστα εκτός δικαστηρίων, αλλά η ίδια αυτή εφημερίδα θέλησε να μάθει γιατί συνέβη το ατύχημα. Διαπίστωσε λοιπόν ότι ένα αεροπλάνο με τα ίδια χαρακτηριστικά είχε χάσει κι αυτό πριν από λίγο καιρό μια πόρτα (αλλά κατάφερε να προσγειωθεί), κι έμαθε ότι οι πόρτες έπεφταν επειδή οι υπεύθυνοι υπέγραφαν ελλιπείς επιθεωρήσεις, κι αυτό το έκαναν επειδή η ζήτηση ήταν μεγάλη και έπρεπε να κατασκευαστούν γρήγορα πολλά αεροπλάνα.

Η εφημερίδα αυτή είναι η Σάντεϊ Τάιμς. Και ο τότε διευθυντής της, ο Χάρολντ Έβανς, θυμάται με υπερηφάνεια εκείνα τα ένδοξα χρόνια που η ερευνητική δημοσιογραφία ήταν στο φόρτε της. «Διάβολε, το να βγάζεις μια εφημερίδα δεν είναι, ούτε θα είναι ποτέ, σαν να παράγεις κονσερβαρισμένα φασόλια», λέει στον απεσταλμένο της Ελ Παΐς από τη Νέα Υόρκη, όπου ζει με τη σύζυγό του, τη γνωστή δημοσιογράφο Τίνα Μπράουν, και τα παιδιά του. «Υποχρέωση του Τύπου είναι να κάνει ερωτήσεις. Η περιέργεια, αυτό είναι το σημαντικό. Σκεφτείτε τι ερωτήσεις πρέπει να κάνετε για τις αιτίες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Κι αν τις κάνετε, θα φτάσετε σε εξηγήσεις που σήμερα δεν δίνονται».

Ογδόντα ετών πια, ο Έβανς δεν χάνει το πάθος του. Παρομοιάζει την εφημερίδα με την ορχήστρα: αν αφαιρέσεις τα βιολοντσέλα ή τα τύμπανα ο Μπετόβεν δεν θα ακούγεται ίδιος, το ίδιο θα συμβεί λοιπόν αν επιχειρήσεις να εκδώσεις ένα έντυπο χωρίς μια ομάδα για διεθνή θέματα. Βλέπει με συμπάθεια το Διαδίκτυο: η ιστοσελίδα που έφτιαξε πρόσφατα η γυναίκα του με τίτλο Τhe Daily Βeast είχε έντεκα εκατομμύρια επισκέπτες τον πρώτο μήνα! Και δεν έχει καμιά αμφιβολία για την πρώτη ερώτηση που θα κάνει όταν περάσει στην άλλη πλευρά: «Παρακαλώ, μπορώ να έχω την εφημερίδα του Αγίου Πέτρου;».

Πέμπτη, Ιανουαρίου 29, 2009

Τα πυρηνικά όπλα δεν είναι λύση




Ας πούμε ότι είστε πρωθυπουργός του Ισραήλ. Και έχετε κοντά σας μια χώρα που αρνείται το δικαίωμά σας να υπάρχετε και ταυτόχρονα «ψάχνεται» στον πυρηνικό τομέα. Τι θα κάνατε;

Αυτή την ερώτηση απευθύναμε στον Ιρανό αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών για την Ευρώπη που βρίσκεται αυτές τις ημέρες στην Αθήνα. Αλλά ο Μεχντί Σαφάρι δεν θέλησε να απαντήσει. Όλα αυτά είναι ένα πρόσχημα για να παίρνει το Ισραήλ στρατιωτική βοήθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τόνισε. Είχε όμως να μας δώσει ορισμένες διαβεβαιώσεις.

Πρώτον, το Ιράν δεν ενδιαφέρεται να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. «Κάτι τέτοιο είναι εναντίον του λαού. Και δεν αποτελεί πολιτική μας. Στην εποχή μας, άλλωστε, τα πυρηνικά όπλα δεν μπορούν να εγγυηθούν την ασφάλεια. Δεν λειτουργούν αποτρεπτικά. Δεν αποτελούν λύση. Κοιτάξτε τι έγινε με τη Σοβιετική Ένωση. Απέκτησε τόσες πυρηνικές βόμβες, αλλά η οικονομία της κατέρρευσε».

Δεύτερον, το Ιράν δεν απειλεί κανέναν, ούτε έχει πειράξει κανέναν τα τριάντα τελευταία χρόνια. Κι αν το Ισραήλ θεωρήσει ότι το πειράζει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και εξαπολύσει, εκεί κατά το καλοκαίρι, καμιά προληπτική επίθεση εναντίον κάποιας ιρανικής πυρηνικής εγκατάστασης; «Θα απαντήσουμε καταλλήλως». Δηλαδή; «Καταλλήλως».

Τρίτον, δεν θα πρέπει να αναμένουμε στο προσεχές μέλλον δήλωση από την Τεχεράνη με την οποία θα αναγνωρίζεται το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ. «Τίποτα τέτοιο δεν θα φέρει ειρήνη στην περιοχή. Το μόνο που μπορεί να φέρει ειρήνη είναι να δοθεί τέλος στην κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών». Τέταρτον, το Ιράν είναι επιφυλακτικό απέναντι στα ανοίγματα του Ομπάμα. «Τα ανοίγματα κρίνονται στην πράξη». Τι περιμένει η Τεχεράνη από την Ευρώπη; «Να είναι ανεξάρτητη. Πριν από τρία χρόνια, ο κύριος εταίρος του Ιράν ήταν η Ευρώπη, σήμερα είναι η Ασία. Όσο για την Ελλάδα, είχαμε πάντα άριστες σχέσεις». Και πού να άκουγε εκείνη τη δήλωση του αγροτοσυνδικαλιστή, που απειλούσε ότι θα κόψει την Ελλάδα σ΄ εκείνο ακριβώς το σημείο που οι Σπαρτιάτες σταμάτησαν τον περσικό στρατό...

Σε λίγους μήνες θα διεξαχθούν στο Ιράν εκλογές. Θα δούμε πάλι μια μάχη ανάμεσα στους σκληροπυρηνικούς, δηλαδή τον Αχμαντινεζάντ, και τους μετριοπαθείς; «Δεν τις καταλαβαίνω αυτές τις λέξεις, πρέπει να μου τις διευκρινίσετε». Πάμε αλλιώς. Διαβάσαμε προχθές στο Ρώυτερ ότι η καλύτερη ποδοσφαιρική ομάδα του Ιράν έπαυσε τρεις αξιωματούχους της επειδή επέτρεψαν στη γυναικεία ομάδα και στην ομάδα νέων του συλλόγου να παίξουν μεταξύ τους. Μα είναι δυνατόν να συμβαίνουν τέτοια πράγματα τον 21ο αιώνα; Άλλωστε, ο ίδιος ο πρόεδρος δεν είχε αποφασίσει το 2006 ότι οι γυναίκες μπορούν και πρέπει να παρακολουθούν ποδοσφαιρικούς αγώνες, αφού συμβάλλουν σε μια πιο υγιή ατμόσφαιρα; «Είδατε που λέγατε ότι ο πρόεδρος είναι σκληροπυρηνικός; Για να είμαι ειλικρινής, πάντως, δεν γνωρίζω το ζήτημα. Αλλά πέστε μου, γίνονται στη χώρα σας ποδοσφαιρικοί αγώνες μεταξύ ανδρών και γυναικών;».

Τετάρτη, Ιανουαρίου 28, 2009

Τα δικαιώματα του πλανήτη




«Δουλεύουμε με αίσθημα ευθύνης, επιλέγοντας τους καλύτερους επιστήμονες του κόσμου. Οι εκθέσεις μας γίνονται δεκτές απ΄ όλες τις κυβερνήσεις. Όσοι αμφισβητούν την κλιματική αλλαγή καλό είναι να μετακομίσουν σε άλλο πλανήτη».

Άστραψε και βρόντηξε ο Ινδός νομπελίστας Ραζέντρα Πατσαουρί, πρόεδρος από το 2002 της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, σε μια συνέντευξη που έδωσε πρόσφατα στην Ελ Παΐς. Κι ακόμη δεν είχε ανακοινώσει ο Μπαράκ Ομπάμα τα πρώτα μέτρα για τα πράσινα αυτοκίνητα. Κι ακόμη δεν είχε δημοσιοποιηθεί η έκθεση για τον αναντίστρεπτο χαρακτήρα της υπερθέρμανσης της γης. Αν ο Πατσαουρί μιλούσε σήμερα, ίσως να πρότεινε τον απαγχονισμό των αμφισβητιών για λόγους παραδειγματισμού. Αλλά το θέμα φυσικά δεν είναι αυτό. Το θέμα είναι πως πρέπει να αναλάβουμε επειγόντως δράση για τη σωτηρία του πλανήτη.

Βήμα πρώτο: Να δώσουμε έμφαση στη βιώσιμη (ή αειφόρο) ανάπτυξη. Με άλλα λόγια, διευκρινίζει ο Ινδός επιστήμονας, πρέπει να διαχειριστούμε τους φυσικούς πόρους που κληρονομήσαμε με τέτοιο τρόπο ώστε η επόμενη γενιά να τους παραλάβει σε καλύτερη κατάσταση. Κι όταν μιλάμε για φυσικούς πόρους, εννοούμε τον αέρα, το νερό, τη γη, τα δάση, τη βιοποικιλότητα. Η άλλη διάσταση της βιώσιμης ανάπτυξης είναι η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους. Δεν μπορεί να διατηρείται ένα σύστημα που έχει θέση μόνο για τους πλούσιους.

Βήμα δεύτερο: Να δεχθεί η Δύση να μειώσει την κατανάλωσή της. Αν αυτό δεν συμβεί, αν δηλαδή δεν υπάρξει μια σύγκλιση των βιοτικών επιπέδων σε όλο τον πλανήτη, το αποτέλεσμα θα είναι η έξαρση της τρομοκρατίας και η έκρηξη της οργής των φτωχών χωρών, οι οποίες θα υποστούν τις συνέπειες μιας κλιματικής αλλαγής που δεν προκάλεσαν εκείνες. Θα ξεσπάσουν πόλεμοι για τους φυσικούς πόρους, ακόμη και σε ζώνες όπως η Αρκτική. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε τα οφέλη που αποκομίσαμε από την οικονομική πρόοδο. Πρέπει όμως να αναζητήσουμε ένα νέο μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης, τόσο σε ατομικό όσο και σε βιομηχανικό επίπεδο. Να τρώμε, ας πούμε, λιγότερο κρέας. Οι νέοι το έχουν συνειδητοποιήσει και ήδη κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση.

Ναι, αλλά θα ακολουθήσουν χώρες όπως η Κίνα; «Μέχρι τώρα, η Κίνα ακολουθούσε μια οικονομική ανάπτυξη δυτικού τύπου, αλλά τώρα επαναξιολογεί τη στάση της. Τα επόμενα χρόνια θα δούμε μεγάλες αλλαγές στη χώρα αυτή, που θα περιλαμβάνουν την αποτελεσματική χρήση της ενέργειας και την έμφαση στην αγροτική ανάπτυξη».

Για τον Ραζεντρά Πατσαουρί, είναι απολύτως αναγκαίο να συντάξουν τα Ηνωμένα Έθνη μια Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Πλανήτη. Ήδη ετοιμάζεται ένα σχέδιο συμφωνίας για τις κλιματικές αλλαγές που θα είναι έτοιμο μέχρι τα τέλη του χρόνου. Αρκεί να μην περιλαμβάνει μέτρα κατά των αμφισβητιών, ο διάλογος δεν έκανε ποτέ κακό σε κανέναν.

Τρίτη, Ιανουαρίου 27, 2009

Πικ-νικ στο σούπερ μάρκετ




Ασφαλώς παραβιάζουν τον νόμο. Ασφαλώς δεν προτείνουν μια πολιτική λύση. Έχουν όμως κέφι, έχουν φαντασία, και στέλνουν ένα σαφές μήνυμα.
Χωρίς κουκούλες.

Η οργάνωση λέγεται «L΄appel et la pioche» (παιχνίδι με τις λέξεις κάλεσμα-φτυάρι και κασμάς, ένας συμβολικός ενταφιασμός του σφυροδρέπανου) και ώς τώρα έχει αναλάβει δράση τέσσερις φορές. Μοιάζει λίγο με τους δικούς μας «Ρομπέν των σούπερ μάρκετ», αλλά αντί να αρπάζει τρόφιμα και να τα μοιράζει στις λαϊκές οργανώνει πικνικ μέσα στα καταστήματα. Οι ακτιβιστές διαλέγουν μια πτέρυγα του σούπερ μάρκετ, ανοίγουν πτυσσόμενα τραπεζάκια, βάζουν μουσική, παίρνουν τρόφιμα και ποτά από τα ράφια και καλούν τους πελάτες να φάνε μαζί τους και να μιλήσουν για τον καπιταλισμό, για τη φτώχεια, για τις τράπεζες και για οτιδήποτε άλλο δεν πηγαίνει καλά στον κόσμο.

«Βαρεθήκαμε πια τις διαδηλώσεις. Να απεργήσουμε δεν μπορούμε, αφού απασχολούμαστε σε επισφαλείς δουλειές περιορισμένου χρόνου. Και το να μοιράζεις προκηρύξεις στον δρόμο ούτε πλάκα έχει ούτε είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό», λέει στον δημοσιογράφο της Ομπζέρβερ η 26χρονη Λεϊλά Σαϊμπί, ένα από τα ηγετικά στελέχη της οργάνωσης. Τα πικ-νικ στα σούπερ μάρκετ, αντίθετα, είναι μια πρωτότυπη μορφή διαμαρτυρίας που προσελκύει τα μέσα ενημέρωσης χωρίς να συνοδεύεται από βιαιότητες και καταστροφές. Κάποια στιγμή, βέβαια, παρεμβαίνουν οι φύλακες του καταστήματος ή η αστυνομία. Οι ακτιβιστές μπορεί να κληθούν να πληρώσουν τα τρόφιμα που πήραν από τα ράφια. Αλλά το κόστος είναι έτσι κι αλλιώς μικρό, ενώ η δημοσιότητα που δίνεται στα προβλήματα των «babylosers» είναι μεγάλη.

«Παίξαμε το παιχνίδι, και δουλέψαμε σκληρά, και κάναμε καλές σπουδές, γιατί μας είπαν ότι στο τέλος θα είχαμε ένα διαμέρισμα και μια δουλειά. Αλλά δεν ήταν αλήθεια», λέει ο 34χρονος Βικτόρ, ένα άλλο μέλος της οργάνωσης. Η συγκεκριμένη ομάδα συνδέεται με το καινούργιο Αντικαπιταλιστικό Κόμμα του Ολιβιέ Μπεζανσενό. Άλλες ομάδες είναι εντελώς ανεξάρτητες: η Jeudi Νoir (Μαύρη Πέμπτη), που παίρνει το όνομά της από την ημέρα κατά την οποία δημοσιεύονται αγγελίες για ενοικιάσεις και πωλήσεις, οργανώνει καταλήψεις κενών κτιρίων του Παρισιού. Πρόσφατα κατελήφθη μια παλιά κλινική στην καρδιά της Αριστερής Όχθης, που παρέμενε άδεια τα τελευταία πέντε χρόνια. «Είναι άδικο να μένει για τόσα χρόνια άδειο ένα κτίριο σε άριστη κατάσταση, όταν υπάρχουν τόσοι άστεγοι», λέει ο 28χρονος Ζιλιέν Μπαγιού, που μένει σε ένα από τα γραφεία της πρώην κλινικής.

Με τον Σαρκοζί να είναι παντοδύναμος και το Σοσιαλιστικό Κόμμα να παραπαίει, την υπεράσπιση των φτωχών, των μεταναστών και των αστέγων την έχουν αναλάβει μικρές οργανώσεις ακτιβιστών που δρουν σε τοπικό επίπεδο. Δεν σπάνε βιτρίνες. Δεν πετούν μολότοφ σε αστυνομικούς. Είναι οργισμένοι με το σύστημα. Αλλά αναζητούν έξυπνους τρόπους να το καταπολεμήσουν.

Δευτέρα, Ιανουαρίου 26, 2009

Προσέγγιση μέσω... Γάζας




Κι αν, αντί για το πανίσχυρο ισραηλινό ή εβραϊκό λόμπι, η Τουρκία επέλεγε για την εκπροσώπηση των συμφερόντων της στις Ηνωμένες Πολιτείες το... ελληνικό λόμπι;

Τη ριζοσπαστική αυτή πρόταση διατυπώνουν σε δύο άρθρα τους που δημοσιεύθηκαν την περασμένη εβδομάδα στην τουρκική εφημερίδα Τodays Ζaman ένας Έλληνας καθηγητής και μια Τουρκάλα δημοσιογράφος: ο Χριστόφορος Βασιλόπουλος, που διδάσκει διεθνείς σχέσεις στο Εaster Connecticut State University, και η Σεμά Εμίρογλου, διπλωματική ανταποκρίτρια με έδρα τη Νέα Υόρκη. Αν την προηγούμενη φορά που άρχισε μια συζήτηση για την αναθέρμανση των ελληνοτουρκικών σχέσεων η αφορμή ήταν οι καταστροφικοί σεισμοί που σημειώθηκαν στις δύο χώρες, αυτή τη φορά η αφετηρία είναι μάλλον απροσδόκητη: η ισραηλινή επίθεση στη Γάζα και η έντονη καταδίκη της, τόσο σε ηθικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, από την ελληνική και την τουρκική κοινή γνώμη.

Όταν η κυβέρνηση Ερντογάν αρνήθηκε να επιτρέψει στις αμερικανικές δυνάμεις να χρησιμοποιήσουν την Τουρκία ως βάση για την εισβολή στο Ιράκ- σημειώνουν οι δύο αρθρογράφοι- το ισραηλινό και το εβραϊκό λόμπι στην Ουάσιγκτον επιτέθηκαν στην Τουρκία, χαρακτηρίζοντάς την κακό σύμμαχο και εργαλείο του Ιράν. Η Άγκυρα συνειδητοποίησε τότε ότι για να έχει την υποστήριξη αυτών των λόμπι, πρέπει να υιοθετεί κάθε αμερικανική ή ισραηλινή πρωτοβουλία στην περιοχή. Γιατί λοιπόν να μη στραφεί προς τους Έλληνες και τους Ελληνοαμερικανούς, που μπορεί να μην είναι τόσο ισχυροί, αλλά πάντως έχουν καλές διασυνδέσεις στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Κογκρέσο; Στο κάτω- κάτω οι Έλληνες δεν διαπράττουν εγκλήματα πολέμου. Δεν καταπιέζουν κανέναν. Δεν εμπλέκονται σε οικονομικές απάτες δισεκατομμυρίων δολαρίων (χμμμ). Είναι και μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χώρια που μια τέτοια συνεργασία θα στείλει κι ένα θετικό μήνυμα για τη σταθερότητα των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής.

Κάποιοι θα αντιδράσουν βέβαια σε μια τέτοια εξέλιξη, συνεχίζουν ο Βασιλόπουλος και η Εμίρογλου. Στην τουρκική πλευρά, ορισμένα μέλη της ελίτ της εξωτερικής πολιτικής διαφώνησαν ανοιχτά με την κριτική που άσκησε ο Ερντογάν στις ισραηλινές επιχειρήσεις, καθώς θεωρούν ότι η Τουρκία έχει ανάγκη το Ισραήλ για να αποτρέπει τυχόν υπονόμευση των συμφερόντων της. Στην ελληνική πλευρά πολλοί πιστεύουν ότι η Τουρκία παραμένει η σοβαρότερη απειλή. Εμπόδιο αποτελούν και οι κοινότητες της διασποράς, που θυμούνται τις χώρες τους όπως ήταν όταν τις άφησαν οι ίδιοι ή οι παππούδες τους και δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι μπορούν να συνεργαστούν.

Υπάρχει ακόμη ένα εμπόδιο, που δεν αναφέρεται στα άρθρα: η βιομηχανία των όπλων. Η σατανική σύμπτωση της πρόσφατης ελληνοτουρκικής έντασης με το «ξεπάγωμα» των εξοπλιστικών δαπανών από το ελληνικό Υπουργείο Άμυνας δεν πέρασε απαρατήρητη. Κι αν ληφθεί υπόψη ότι από τον νέο χορό των εξοπλισμών ευνοούνται χώρες όπως η Γαλλία, η Ρωσία και φυσικά οι Ηνωμένες Πολιτείες, μάλλον η πρόταση των δύο αρθρογράφων θα παραμείνει στη σφαίρα της ουτοπίας.

Σάββατο, Ιανουαρίου 24, 2009

Οι «ηθικές» τράπεζες βγαίνουν κερδισμένες




Η ολλανδική τράπεζα ΑSΝ εξαρτά το αν θα επενδύσει σε επιχειρήσεις εισηγμένες στο χρηματιστήριο από συγκεκριμένα κριτήρια. Από πού προέρχονται οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούν; Έχουν σχέση με τη βιομηχανία όπλων; Απασχολούν μικρά παιδιά; Δίνουν αξιοπρεπείς μισθούς; Σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον; Όπως εξηγεί ο διευθυντής της Γέρουν Γιάνσεν, η τράπεζα δεν αρκείται στις απαντήσεις των επιχειρήσεων. Ελέγχει η ίδια κατά πόσον λειτουργούν με «υπεύθυνο» τρόπο.

Η ΑSΝ ανήκει στις λεγόμενες «ηθικές» τράπεζες. Σαν κι αυτήν υπάρχουν αρκετές στην Ευρώπη: η γερμανική GLS, η ιταλική Βanca Εtica, η ελβετική Βanque Αlternative, η δανική Μerkur, η βρετανική Charity Βank, η νορβηγική Cultura Βank, η σουηδική Εkobanken, η γαλλική Νef. Δύο είναι τα κοινά τους χαρακτηριστικά. Πρώτον, ότι ανταμείβουν το κεφάλαιο σε συνάρτηση με το γενικό συμφέρον και τη διαφάνεια. Δεύτερον, ότι δεν τις έπληξε η οικονομική κρίση. Τον τελευταίο χρόνο, προσείλκυσαν δεκάδες χιλιάδες νέους πελάτες. Τα περισσότερα προϊόντα τους δεν έχουν έτσι κι αλλιώς σχέση με το χρηματιστήριο, άρα βρίσκονται έξω από τη ζώνη κινδύνου. Ακόμη κι όταν είναι ενεργές στις χρηματιστηριακές αγορές, όμως, οι βραχυπρόθεσμες ζημιές τους είναι σχετικά μικρές και τα μακροπρόθεσμα κέρδη τους παραμένουν ικανοποιητικά.

Όπως σημειώνει η ολλανδική εφημερίδα Τrouw, μέχρι τώρα οι «ηθικοί» και οι «κλασικοί» τραπεζίτες ζούσαν σε δύο διαφορετικούς πλανήτες. Η επιτυχία των πρώτων, όμως, αλλάζει το τραπεζικό τοπίο και αναγκάζει ομίλους όπως ο ΙΝG και ο ΑΒΝ Αmro να προωθήσουν επενδυτικά ταμεία νέου τύπου. «Παρ΄ όλο που οι τράπεζες αυτές εξακολουθούν να χορηγούν στα στελέχη τους πολύ υψηλά πριμ, είναι αναγκασμένες να δίνουν στους πελάτες τους περισσότερες εξηγήσεις γι΄ αυτό που κάνουν», εξηγεί ο Μάτις Μπίρμαν, από την ολλανδική «ηθική» τράπεζα Τriodos. «Είναι πλέον σαφές σε όλους ότι πίσω από τη χρηματοπιστωτική κρίση κρύβονται πληθώρα προβλημάτων, από την παγκόσμια διατροφική κρίση μέχρι την υπερθέρμανση του πλανήτη, που η αιτία τους είναι κοινή: η αναζήτηση του άμεσου κέρδους εις βάρος μιας μακροπρόθεσμης ισορροπημένης ανάπτυξης».

Οι «ηθικές» τράπεζες κατάλαβαν από νωρίς ότι πρέπει να αλλάξουν ρότα. Η καταστροφή του Τσερνόμπιλ, για παράδειγμα, έπεισε την Τriodos να επενδύσει στις εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Σύμφωνα με τον Μπίρμαν, αυτοί που παίρνουν τις αναγκαίες πρωτοβουλίες είναι πάντα οι ιδιώτες. «Μου ΄ρχεται σχεδόν να φωνάξω: Υes we can! Όπως ο Ομπάμα έδειξε ότι μέσω της ψήφου μπορεί να επέλθει μια θεμελιώδης αλλαγή, έτσι και οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι μπορούν να επιφέρουν θετικές αλλαγές χρησιμοποιώντας τα χρήματά τους. Περνάμε από ένα αίσθημα αδυναμίας σε ένα αίσθημα δύναμης».

Παρασκευή, Ιανουαρίου 23, 2009

Ειδήσεις από την ιδεολογική αρχαιότητα




Ο Αλεξάντερ Κλούγκε πρέπει να είναι πολύ πεισματάρης. Γιατί χρειάζεται ασφαλώς πείσμα, πάθος και μεγάλο ταλέντο για να γυρίσεις τον 21ο αιώνα μια ταινία εννιάμισι ωρών γύρω από το Κεφάλαιο. Από την οποία - λένε - δεν περισσεύει ούτε ένα λεπτό.

O ποιητής Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ συγκρίνει την ψυχή του ανθρώπου με την ψυχή του χρήματος. Ο συγγραφέας Ντίτμαρ Ντατ εξηγεί τη σημασία του σφυροδρέπανου στη σοβιετική σημαία. Η ηθοποιός Σοφί Ρουά κάνει μια παθιασμένη έκκληση για τη Μήδεια. Ο σκηνοθέτης Βέρνερ Σρέτερ ανεβάζει μια όπερα του Βάγκνερ με θέμα την «αναγέννηση του Τριστάνου στο πνεύμα του θωρηκτού Ποτέμκιν». Ο φιλόσοφος Πέτερ Σλότερνταϊκ μιλά για τον Οβίδιο και τη μεταμόρφωση της προστιθέμενης αξίας. Ένας άνθρωπος στο πιάνο αναλύει την παρτιτούρα ενός τραγουδιού με θέμα μια απεργία, ενώ εργάτες στέκονται απέναντι στους εργοδότες σε μια όπερα του Λουίτζι Νόνο. Ο επιστήμονας του πολιτισμού Ράινερ Στόλμαν αναλύει τα μυριάδες νοήματα των έργων του Μαρξ από την πλευρά της επιστήμης, της τέχνης, της αφήγησης, της φιλοσοφίας, της ποίησης. Και ο φιλόσοφος Όσκαρ Νεγκτ εκφράζει τις επιφυλάξεις του για το κατά πόσον μπορεί να βρεθούν οι κατάλληλες εικόνες για να ντύσουν όλο αυτό το υλικό.

Η ιδέα για τη μνημειώδη αυτή ταινία, που τιτλοφορείται «Ειδήσεις από την ιδεολογική αρχαιότητα. Μαρξ- Αϊζενστάιν- Το Κεφάλαιο», διαρκεί 570 λεπτά και κυκλοφορεί μόνο σε DVD, ξεκινά από μια συνάντηση που είχαν το 1929 ο Τζέημς Τζόυς με τον Σεργκέι Αϊζενστάιν για να συζητήσουν τη δυνατότητα μιας ταινίας με θέμα το Κεφάλαιο, που είχε γραφτεί 60 χρόνια νωρίτερα. Τότε, η προσπάθειά τους απέτυχε, αφού ούτε οι καπιταλιστές του Χόλιγουντ ούτε οι κομμουνιστές του Κρεμλίνου ήταν διατεθειμένοι να στείλουν τα απαραίτητα χρήματα. Ο Αλεξάντερ Κλούγκε αποφάσισε να πάρει το νήμα από εκεί που το άφησαν και να αναζητήσει διάφορους ειδικούς που θα μπορούσαν να μιλήσουν για το Κεφάλαιο με σύγχρονο, ελκυστικό, πολλές φορές παιχνιδιάρικο τρόπο. Μοντέλο του, γράφει στο Τagesspiegel ο κριτικός κινηματογράφου Χέλμουτ Μέρκερ, είναι ο Οδυσσέας του Τζόυς, όπου ολόκληρη η ιστορία του κόσμου συμπυκνώνεται σε μια ημέρα της ζωής του ήρωα. Και οδηγός του είναι ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, σύμφωνα με τον οποίο επαναστάτης δεν είναι ο πρωτοπόρος, αυτός που ανοίγει δρόμους, αλλά εκείνος που ξέρει να τραβά χειρόφρενο την κατάλληλη στιγμή. Εκείνος που φωτίζει τα προβλήματα με τον φακό της λογικής, που μπορεί να ενώσει το παρελθόν και το μέλλον, να συγχωνεύσει δύο περιόδους, δύο κοινωνίες, να μοντάρει τις ιστορίες με την Ιστορία.

Για να κόψει τον «Οκτώβρη» από 29 ώρες σε 90 λεπτά, ο Αϊζενστάιν κατέφυγε στα φάρμακα, που τον άφησαν προσωρινά τυφλό. Ο Κλούγκε δεν είχε τέτοια προβλήματα. Ήξερε ότι δουλεύει για λίγους, κι έκανε το κέφι του. Κάπως έτσι βγαίνουν μερικές φορές αριστουργήματα.

Πέμπτη, Ιανουαρίου 22, 2009

Η ώρα του διαλόγου




Ίσως λίγοι να το πρόσεξαν. Στην αρχή της ομιλίας του, ο Ομπάμα είπε «Είμαστε ένα έθνος χριστιανών και μουσουλμάνων», έκανε μια παύση, και συνέχισε: «και εβραίων, ινδουιστών και αθέων».

Ίσως βέβαια να ήταν τυχαία αυτή η παύση. Ίσως ο πρόεδρος να ήθελε σ΄ εκείνο ακριβώς το σημείο να πάρει μια ανάσα (αλλά ήταν μόνο στην αρχή) ή να είχε τρακ επειδή μιλούσε μπροστά σε μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια κόσμο (δεν το έδειξε στην υπόλοιπη ομιλία του). Για τον Γάλλο ισλαμολόγο Ζιλ Κεπέλ, πάντως, αυτή η παύση ισοδυναμεί με μια μικρή επανάσταση. Η συγκεκριμένη ιεράρχηση, η αναφορά δηλαδή πρώτα στους μουσουλμάνους και στη συνέχεια- ύστερα από ένα κενό- στους εβραίους, αποκαλύπτει ποια θα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Ομπάμα: η σύσφιγξη των δεσμών με τον μουσουλμανικό κόσμο, η αποκατάσταση ενός διαλόγου βασισμένου «στο αμοιβαίο συμφέρον και σεβασμό», όπως τόνισε σε ένα άλλο σημείο. Η ασφάλεια του Ισραήλ θα εξακολουθήσει φυσικά να κατέχει κεντρικό ρόλο στην αμερικανική πολιτική, λέει ο Κεπέλ στη Ρεπούμπλικα . Αλλά ο μουσουλμανικός κόσμος αποκτά ξαφνικά μια ιδιαίτερη βαρύτητα.

Σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο της ισραηλινής κυβέρνησης Χαϊμ Ραμόν, η αμερικανική πολιτική στη Μέση Ανατολή δεν πρόκειται να αλλάξει: θα εξακολουθήσει να βασίζεται στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας και υπέρ της ειρηνικής συνύπαρξης του ισραηλινού με το παλαιστινιακό κράτος. Αν το δεύτερο σκέλος της φράσης είναι βέβαιο, το πρώτο είναι συζητήσιμο. Οι τρομοκράτες για το Ισραήλ ίσως να μην είναι ίδιοι με τους τρομοκράτες για τον Ομπάμα. Πρώτα απ΄ όλα, η ίδια η λέξη «τρομοκρατία» απουσίαζε σχεδόν επιδεικτικά από τον λόγο του νέου προέδρου. Ύστερα, η επιλογή του Τζορτζ Μίτσελ ως απεσταλμένου στη Μέση Ανατολή μάλλον δεν ικανοποιεί και τόσο το Ισραήλ. Γιος ενός Ιρλανδού και μιας Λιβανέζας μετανάστριας, γνωστός από τις ειρηνευτικές του προσπάθειες στη βόρεια Ιρλανδία, ο 75χρονος πρώην γερουσιαστής είχε ζητήσει το 2001 με έκθεσή του από το Ισραήλ να σταματήσει τον εποικισμό των παλαιστινιακών εδαφών και να πάψει να πυροβολεί άοπλους διαδηλωτές. Αν κρίνουμε από τις θηριωδίες που συνέβησαν στη Γάζα, μάλλον οι Ισραηλινοί δεν τον άκουσαν...

Για τον Μπους, τα πράγματα ήταν απλά: όλοι οι ισλαμιστές είναι τρομοκράτες, είτε πρόκειται για την αλ-Κάιντα είτε για τη Χαμάς, τους Ταλιμπάν ή τους αντάρτες του Ιράκ. Η πολιτική του Ομπάμα μάλλον δεν θα είναι τόσο ισοπεδωτική. Όπως επισημαίνει στην Ελ Παΐς ένας άλλος γνωστός Γάλλος ισλαμολόγος, ο Ολιβιέ Ρουά, η Χαμάς δεν είναι τίποτα άλλο από ένα παραδοσιακό παλαιστινιακό εθνικιστικό κίνημα με ισλαμική ενδυμασία, οι Ταλιμπάν εκφράζουν την ταυτότητα των Παστούν και οι Ιρακινοί αντάρτες θέλουν μέρος της εξουσίας. Όλες οι στρατιωτικές λύσεις εναντίον τους, στο πλαίσιο του «πολέμου κατά του τρόμου», έχουν αποτύχει. Ήλθε λοιπόν η ώρα του διαλόγου.

Τετάρτη, Ιανουαρίου 21, 2009

Μαθήματα δημοσιογραφίας




Ο Αλμπέρ Καμύ μπαίνει σε μια μπουάτ μαζί με τους συναδέλφους του από την εφημερίδα Combat, που αγωνίστηκε κατά της ναζιστικής κατοχής. Είναι ενθουσιασμένος, και αναφωνεί: «Αξίζει τον κόπο να αγωνίζεσαι για ένα τέτοιο επάγγελμα!».

Τη σκηνή αυτή την περιγράφει ο διευθυντής του Νουβέλ Ομπζερβατέρ Ζαν Ντανιέλ στο βιβλίο του «Ο Καμύ κόντρα στο ρεύμα», το οποίο έχει αφιερώσει στον φίλο του και μέντορά του. Θυμάται πολύ καλά πώς τον γνώρισε. Οι νέοι της γενιάς του που είχαν έφεση στο γράψιμο δεν έκαναν διάκριση ανάμεσα στη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, την πολιτική στράτευση και τη δημοσιογραφία. Οι θεοί της εποχής εκείνης- ο Χέμινγουεϊ, ο Ντος Πάσος, ο Στάινμπεκ, ο Μαλρώ- τα έκαναν όλα. Έτσι κι ο ίδιος, όταν τελείωσε το πρώτο του άρθρο, πίστεψε ότι ήταν έτοιμος να γράψει βιβλίο (δεν είχε άδικο: ώς τώρα έχει γράψει είκοσι τέσσερα!). Αλλά αφορμή για τη γνωριμία του με τον Καμύ δεν ήταν εκείνο το άρθρο, παρά το περιοδικό Caliban που εξέδιδε τότε. Και, φυσικά, ο πόλεμος της Αλγερίας.

Ογδόντα οκτώ ετών σήμερα, μια θρυλική πια μορφή της γαλλικής δημοσιογραφίας, ο Ντανιέλ εργάστηκε και ως συντάκτης και ως διευθυντής. Και με τις δύο ιδιότητές του βρέθηκε ανάμεσα στην εξουσία και την ιστορία. Ένας άνθρωπος με εξουσία- λέει σε συνέντευξή του στην Ελ Παΐς - είναι ένας άνθρωπος που κάτι κρύβει, κι ο δημοσιογράφος πρέπει να το ανακαλύψει. Να ανακαλύψει το έγκλημα, χωρίς να παρασύρεται από τις φιλοδοξίες του. Να αναγνωρίζει τον ολοκληρωτισμό και να τον καταγγέλλει: αυτή είναι η πρώτη υποχρέωση του δημοσιογράφου, σύμφωνα με τον Καμύ. Έχει άλλες τρεις. Να μη λέει ψέματα. Να αρνείται να υποταχθεί. Να απορρίπτει οποιαδήποτε μορφή δεσποτισμού, ακόμη και προσωρινού. Ο Ντανιέλ προσθέτει ακόμη μία: να γνωρίζει ο δημοσιογράφος τις παγίδες της τεχνολογίας. Στο κάτω κάτω, όταν έγραφε τον οδηγό του ο Καμύ δεν υπήρχε ακόμη η τηλεόραση.

Η δημοσιογραφία, λέει ο Ντανιέλ, συνίσταται στο να ζεις την ιστορία την ώρα που παράγεται. Άλλωστε, όλα τα εργαλεία της πρόγνωσης έχουν χαθεί. Δεν υπάρχει οικονομική επιστήμη, δεν υπάρχει αναλυτική γνώση της οικονομίας. Όλοι έχουν κάνει λάθος. Εδώ και δέκα χρόνια κάνουν όλοι λάθος. Και το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η απίστευτη ιστορία του Ομπάμα. Ποιος την προέβλεψε, ποιος μπορούσε να την προβλέψει;

Τελικά είχε δίκιο ο Καμύ; Αξίζει τον κόπο να παλεύει κανείς γι΄ αυτό το επάγγελμα; Ο βετεράνος Γάλλος δημοσιογράφος κάνει μια μακρά παύση, προτού απαντήσει. «Αξίζει τον κόπο. Ναι, πιστεύω πως αξίζει τον κόπο. Άργησα να απαντήσω γιατί τελευταία είμαι πολύ ανήσυχος, και κάπως απαισιόδοξος. Ας πούμε, όμως, πως αξίζει τον κόπο».

Τρίτη, Ιανουαρίου 20, 2009

Ολοκληρωτικός ενθουσιασμός




Την πρώτη φορά που πήρε το μικρόφωνο, ανοίγοντας τη συναυλία, ο Μπρους ήταν αμήχανος. Με πόσο πάθος, όμως, θα ερμήνευε αργότερα το Τhis Land is your Land μαζί με τον αγέραστο Πιτ Σίγκερ...

Αφελείς θα ΄ναι και οι δύο με τόσες ελπίδες που επενδύουν στον Μπαράκ Ομπάμα. Ανόητοι ρομαντικοί θα ΄ναι όλοι εκείνοι οι αγαπημένοι Αμερικανοί διανοούμενοι που, αντί να γκρινιάζουν όπως πολλοί Ευρωπαίοι συνάδελφοί τους για τους συντηρητικούς συνεργάτες του νέου προέδρου, αντί να καταγγέλλουν τη «σιγήν ιχθύος» του για την Παλαιστίνη, εκφράζουν την πεποίθηση ότι αρχίζει μια καινούργια ημέρα για την Αμερική και τον κόσμο. «Ο ενθουσιασμός μου για τον Ομπάμα είναι ολοκληρωτικός» λέει ο Πολ Όστερ σε συνέντευξή του στη Λιμπερασιόν. «Είμαι έτοιμος να στοιχηματίσω ότι θα σεβαστεί όλες τις υποσχέσεις που είναι στο χέρι του». Τι ανωριμότητα κρίσης, Θεέ μου!

Στον σύντομο χαιρετισμό του, ο Ομπάμα παρέμεινε συνεπής σε δύο βασικά του χαρακτηριστικά: την αταραξία, παρά τη συναισθηματικά φορτισμένη ατμόσφαιρα, και το ενωτικό του πνεύμα. Ακούγοντάς τον, αισθανόσουν ότι οι ιδεολογικές διαμάχες μπορούν να ξεπεραστούν, πως μπορεί να εφαρμοστεί μια τίμια πολιτική για όλους τους ανθρώπους, όλων των φύλων και φυλών, και μάλιστα ότι αυτή η πολιτική είναι προφανής. Με το ίδιο πνεύμα είχε μιλήσει και τον Ιούλιο του 2004, σ΄ εκείνο τον συνταρακτικό λόγο με τον οποίο έδειξε στους συμπατριώτες του ότι ένας πολιτικός δεν είναι κατ΄ ανάγκη κατασκεύασμα κάποιων μηχανισμών ή κάποιων μέσων ενημέρωσης, αλλά μπορεί να είναι ένας σκεπτόμενος άνθρωπος με ιδέες και συναισθήματα. «Είμαι πολύ χαρούμενος που ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών δεν είναι απλώς ένας συγγραφέας, αλλά ένας καλός συγγραφέας» λέει ο Όστερ.

Είναι αλήθεια ότι η κρίση σε όλα τα επίπεδα (πολιτική, οικονομική, ηθική) είναι τόσο βαθιά, ώστε πολλοί υποδέχονται τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών ως Μεσσία. Το φορτίο στους ώμους του είναι βαρύ. Βαριά, και με μεγάλη συμβολική και ουσιαστική σημασία, θα είναι όμως και η υπογραφή του σε ένα διάταγμα με το οποίο θα αποφασίζεται το κλείσιμο του Γκουαντάναμο και η απαγόρευση των βασανιστηρίων. Κι όσο πιο γρήγορα τη βάλει τόσο το καλύτερο. Κατά τα άλλα, όπως λέει πάλι στη Λιμπερασιόν ένας άλλος Αμερικανός συγγραφέας, ο Ντάγκλας Κένεντι, η εκλογή του Ομπάμα δείχνει ότι πέρα από τον ατομισμό και τον καταναλωτισμό, υπάρχουν στην Αμερική εκατομμύρια καλλιεργημένοι άνθρωποι, ευαίσθητοι, πλουραλιστές, λαϊκοί, που απορρίπτουν τον απλουστευτικό μανιχαϊσμό των Ρεπουμπλικανών και αντιλαμβάνονται ότι η εποικοδομητική αμφιβολία και η αναγνώριση των εγγενών αντιφάσεων της ανθρώπινης φύσης αποτελούν τα βασικά συστατικά στοιχεία ενός σκεπτόμενου όντος. Ένας από τους ανθρώπους αυτούς αναλαμβάνει σήμερα τα ηνία της Αμερικής. Οι έμποροι της μιζέριας θα μας επιτρέψουν να το γιορτάσουμε.

Δευτέρα, Ιανουαρίου 19, 2009

Μεγάλες Προσδοκίες




«Η μαγική ανάβαση του Μπαράκ Ομπάμα δεν σηματοδοτεί μια πολιτική, αλλά μια ευκαιρία» Χένρι Κίσινγκερ

To 2002, πριν από τον πόλεμο στο Ιράκ, ο Καρλ Ρόουβ- τότε σύμβουλος του Μπους και ένα από τα πιο ισχυρά πρόσωπα στην Ουάσιγκτον - είπε μια μέρα στον δημοσιογράφο Ρον Σάσκιντ: «Ο κόσμος λειτουργεί πλέον με τρόπο εντελώς διαφορετικό από αυτόν που φαντάζονται όσοι στηρίζονται στην πραγματικότητα. Εμείς αποτελούμε πλέον μια αυτοκρατορία και, όταν δρούμε, δημιουργούμε τη δική μας πραγματικότητα. Ενώ εσείς μελετάτε αυτή την πραγματικότητα, εμείς δρούμε ξανά, δημιουργώντας καινούργιες πραγματικότητες, τις οποίες καλείστε και πάλι να μελετήσετε, και ούτω καθεξής».

Είναι αλήθεια ότι, στον τομέα της οικονομίας τουλάχιστον, η ρήξη της αμερικανικής πολιτικής με την πραγματικότητα δεν σημειώθηκε επί προεδρίας Μπους. Είχε ξεκινήσει νωρίτερα, με τα πρώτα μέτρα για την πλήρη απελευθέρωση της οικονομίας που είχαν λάβει οι υπουργοί του Κλίντον. Την τελευταία οκταετία, όμως, αυτή η ρήξη γενικεύτηκε και εδραιώθηκε. Όπως γράφει η Μπάρμπαρα Σπινέλλι στη Στάμπα, οι νεοσυντηρητικοί εξαπέλυσαν εναντίον της πραγματικότητας μια προσωπική και λυσσαλέα μάχη, στηριζόμενοι στον μύθο ότι η Αμερική μπορεί να συμπεριφέρεται κατά βούληση, αδιαφορώντας για τους συμμάχους της και περιφρονώντας το διεθνές δίκαιο. Τα βασικά χαρακτηριστικά της πολιτικής τους ήταν δύο: η άγνοια και η αλαζονεία. Και το αποτέλεσμα ήταν να δηλητηριαστεί τόσο πολύ η πραγματικότητα, ώστε αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι μια γερή αποτοξίνωση.

Ο άνθρωπος που θα κληθεί να χορηγήσει τα αναγκαία αντίδοτα, αν όχι να ανανεώσει ολόκληρο το αίμα του βαριά άρρωστου οργανισμού, είναι ένας 47χρονος κεντρώος Αφροαμερικανός που λέγεται Μπαράκ Ομπάμα. Οι ελπίδες που έχουν επενδυθεί στον νέο πρόεδρο θυμίζουν στην Ιταλίδα αρθρογράφο τις μεγάλες προσδοκίες που συνοδεύουν τον Πιπ, τον πρωταγωνιστή του γνωστού μυθιστορήματος του Ντίκενς. Μόνο επιφανειακά το μυθιστόρημα αφηγείται μια υπόσχεση προσωπικής και κοινωνικής παλιγγενεσίας. Στην πραγματικότητα, διηγείται μια κοπιαστική μαθητεία. Ο Πιπ, όπως ο Ομπάμα, πρέπει να μάθει να πορεύεται μόνος, αποφεύγοντας τους πατερναλιστές κηδεμόνες που θέλουν να τον πάρουν απ΄ το χέρι και να τον οδηγήσουν εκεί που θέλουν εκείνοι. Είναι γιος εργατών, τα παπούτσια του είναι χοντροκομμένα, τα χέρια του τραχιά. Η ζωή του θα αλλάξει όταν ένας άγνωστος ευεργέτης τού αφήνει τα υπάρχοντά του. Η πραγματική αλλαγή, όμως, εξαρτάται από τον ίδιο, από τον τρόπο που θα χειριστεί την απροσδόκητη δωρεά.

Στη Ραμάλα, οι Παλαιστίνιοι διανοούμενοι είναι απογοητευμένοι. Μισούν τη Χαμάς επειδή οδήγησε σε αυτό το δράμα και μισούν το Ισραήλ επειδή σκότωσε κάθε ελπίδα για την ειρήνη. Το μόνο που τους έμεινε τι είναι; Ο Ομπάμα, φυσικά, και η υπόσχεσή του να εμπλακεί αμέσως και προσωπικά σε μια προσπάθεια εξεύρεσης λύσης. Μεγάλες Προσδοκίες, πράγματι, σχεδόν ασφυκτικές.

Σάββατο, Ιανουαρίου 17, 2009

Οι δίκαιοι πόλεμοι και ο κρατικός τρόμος




O Αμερικανός συγγραφέας και φιλόσοφος Μάικλ Γουόλτσερ, γνωστός από το βιβλίο του «Δίκαιοι και Άδικοι Πόλεμοι», έγραψε το 2002 πως ένα από τα προβλήματα της Μέσης Ανατολής είναι η υπεραπλούστευση της σύγκρουσης των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων. Στην πραγματικότητα, συνέχισε, διεξάγονται τέσσερις πόλεμοι σε διαφορετικές στιγμές, ο καθένας από τους οποίους απαιτεί μια διαφορετική ηθική απάντηση. Ένας παλαιστινιακός πόλεμος με στόχο την καταστροφή του Ισραήλ. Ένας παλαιστινιακός πόλεμος για τον τερματισμό της κατοχής και τη δημιουργία ενός κράτους δίπλα στο Ισραήλ. Ένας ισραηλινός πόλεμος με στόχο την ασφάλεια στο εσωτερικό των συνόρων του 1967. Και ένας ισραηλινός πόλεμος για το Μεγάλο Ισραήλ, τους οικισμούς και τα κατεχόμενα εδάφη.

Σύμφωνα με τον Γουόλτσερ, ο πρώτος πόλεμος είναι άδικος, ενώ ο δεύτερος θα μπορούσε να γίνει χωρίς τη χρήση βίας. Το βέβαιο πάντως είναι ότι «για να κερδηθεί ο δεύτερος, πρέπει να χαθεί ο πρώτος». Τι γίνεται όμως με τους ισραηλινούς πολέμους; Πότε ο δίκαιος πόλεμος για την υπεράσπιση της ύπαρξης του Ισραήλ μετατρέπεται σε έναν άδικο πόλεμο για την εξόντωση των αντιπάλων του; Με άλλα λόγια, στις πόσες εκατοντάδες νεκρά παιδιά, στα πόσα «χειρουργικά λάθη», αρχίζει να γέρνει η ζυγαριά προς την άλλη μεριά;

Τα περισσότερα παιδιά που έχουν σκοτωθεί στη Γάζα - έγραφε προχθές ο Γκίντεον Λέβι στη Χααρέτζ - δεν πέθαναν επειδή η Χαμάς τα χρησιμοποιούσε ως ασπίδα, αλλά επειδή ο ισραηλινός στρατός βομβάρδισε τα ίδια, τις οικογένειές τους ή τα σπίτια τους. «Να γιατί το αίμα των παιδιών της Γάζας δεν έχει βάψει τα χέρια της Χαμάς, αλλά τα δικά μας».

Ο Γουόλτσερ έχει προτείνει και έναν άλλο όρο που καθορίζει το πότε είναι δικαιολογημένος ο κρατικός τρόμος: την «ανώτατη έκτακτη ανάγκη». Οι Σύμμαχοι αναγκάστηκαν να βομβαρδίσουν τη Δρέσδη, σκοτώνοντας δεκάδες χιλιάδες αμάχους, όταν βρέθηκαν μπροστά στην εφιαλτική προοπτική να ηττηθούν από τους ναζί. Με την ίδια λογική, το Ισραήλ θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι ισοπεδώνει τη Λωρίδα της Γάζας μπροστά στον κίνδυνο οι ρουκέτες της Χαμάς να πλήξουν μια πόλη σαν το Τελ Αβίβ. Όπως σημειώνει όμως ο αρχισυντάκτης της Ομπζέρβερ Πίτερ Μπόμοντ, στην κατηγορία της «ανώτατης έκτακτης ανάγκης» θα μπορούσε να εμπίπτουν και οι επιπτώσεις από τον οικονομικό αποκλεισμό της Γάζας. Εξαιτίας του αποκλεισμού αυτού, τον οποίο το Ισραήλ αρνήθηκε να άρει παρόλο που ήταν υποχρεωμένο με βάση τη συμφωνία εκεχειρίας, η κοινωνία της Γάζας έφτασε στα όρια της αποσύνθεσης, η οικονομία κατέρρευσε, και ένας στους δύο κατοίκους ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας. Παρόλο λοιπόν που η Γάζα δεν αποτελεί κράτος, και στην ουσία είναι εξίσου κατεχόμενη με τη Δυτική Όχθη, μήπως όλα τα παραπάνω δικαιολογούν τον «κρατικό τρόμο» της Χαμάς;

Παρασκευή, Ιανουαρίου 16, 2009

Η επιστήμη κατά της φτώχειας




Γιατί, παρ΄ όλες τις προσπάθειες που έχουν γίνει, είναι τόσο δύσκολο να καταπολεμηθεί η φτώχεια; Γιατί τα σχετικά προγράμματα αλλού πάνε καλά κι αλλού αποτυγχάνουν;

Δύο είναι οι λύσεις που δοκιμάζονται συνήθως για την καταπολέμηση της φτώχειας. Η μία είναι να διατίθενται χρήματα, που μοιραία πρέπει συνεχώς να αυξάνονται. Η άλλη είναι να παραδίδονται οι φτωχοί στο έλεος της αγοράς. Μια 36χρονη Γαλλίδα διανοούμενη έρχεται τώρα να προτείνει έναν τρίτο δρόμο: τη χρησιμοποίηση της επιστήμης προκειμένου η εφαρμογή των προγραμμάτων κατά της φτώχειας να γίνεται με αποτελεσματικό τρόπο. Με αυτόν τον σκοπό ίδρυσε πριν από μερικά χρόνια με μερικούς συναδέλφους της το Ρoverty Αction Lab (Εργαστήρι Δράσης κατά της Φτώχειας). Με αυτό το αντικείμενο ξεκίνησε έναν κύκλο διαλέξεων στο «Έβερεστ της γαλλικής πνευματικής ζωής», το College de France, όπου κατέχει μια καινούργια έδρα που λέγεται «Γνώσεις εναντίον φτώχειας».

Πρώην συνεργάτις γνωστών οικονομολόγων όπως ο Τζέφρι Σακς, και τακτική αρθρογράφος της Λιμπερασιόν , η Ντυφλό πιστεύει ότι τα προγράμματα κατά της φτώχειας μπορεί να αξιολογούνται με «τυχαίες δοκιμές» (random testing), όπως κάνουν οι φαρμακευτικές εταιρείες με τα φάρμακα. Σε ένα από τα πιο γνωστά της άρθρα αναλύει μια μεταρρύθμιση του διοικητικού μηχανισμού στην Ινδία, στο πλαίσιο της οποίας ανατέθηκε στις διοικητικές περιφέρειες ενός κρατιδίου να διαχειριστούν τους τοπικούς πόρους, υπό τον όρο στο ένα τρίτο των περιφερειών (που επελέγησαν τυχαία) οι υπεύθυνοι να είναι γυναίκες. Όπως αποδείχθηκε, στις περιφέρειες αυτές το ποσοστό των δημοσίων δαπανών που διατέθηκε στην κοινωνική υποδομή (πόσιμο νερό, υγεία, εκπαίδευση) ήταν σημαντικά υψηλότερο. Αυτό δείχνει ότι οι επιπτώσεις της αποκέντρωσης στην καταπολέμηση της φτώχειας εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την τοπική διακυβέρνηση. Κάνοντας ανάλογες συγκρίσεις σε διάφορες χώρες και διάφορους τομείς, η νεαρή φιλόσοφος και οι συνεργάτες της αποκόμισαν πολύτιμα συμπεράσματα, όπως για παράδειγμα ότι ένα πρόγραμμα είναι πιο αποτελεσματικό όταν συνοδεύεται από κάποιο «δώρο»: οι κάτοικοι ενός χωριού θα δεχθούν πιο εύκολα να πάρουν ένα φάρμακο αν συνοδεύεται από ένα κιλό φασόλια. Το σύνθημα «εκπαίδευση, εκπαίδευση, εκπαίδευση» δεν είναι αρκετό- πρέπει να εξασφαλίζεται ότι οι μαθητές και οι δάσκαλοι εμφανίζονται στο σχολείο. Και στις φτωχές χώρες έχει αποδειχθεί ότι η συμμετοχή αυξάνεται σημαντικά όταν συνοδεύεται από ένα δωρεάν γεύμα.

Η Εστέρ Ντυφλό είναι αριστερή (όπως έλεγε άλλωστε πάντα ο Άγγελος Ελεφάντης, ένας διανοούμενος είναι «μοιραία» αριστερός). Είναι στρατευμένη. Είναι νέα και μαχητική. Στην πρώτη διάλεξή της, την περασμένη Πέμπτη, σημειώθηκε κοσμοσυρροή, κι έμειναν έξω από το κτίριο εκατοντάδες άτομα, συμπεριλαμβανομένου του πρώην πρωθυπουργού Ντομινίκ ντε Βιλπέν. Το ίδιο γίνεται και στην Ελλάδα (όχι, δεν αναφερόμαστε στους πρώην πρωθυπουργούς) όταν έρχονται να μιλήσουν σημαντικές προσωπικότητες. Η δίψα για γνώση υπάρχει, κάπως πρέπει να μεταφραστεί και σε πράξη.

Πέμπτη, Ιανουαρίου 15, 2009

Μεγάλα συμφέροντα, πολλή απληστία




Λέγεται Rosukrenergo. Εδρεύει στην Ελβετία. Άρχισε να λειτουργεί το 2004, ως μεσάζων ανάμεσα στον ρωσικό όμιλο Gazprom και τα ουκρανικά συμφέροντα. Και ο ρόλος της έχει αρχίσει να προβληματίζει και να ενοχλεί.

Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο: ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ΄90, στη διαδικασία μεταφοράς φυσικού αερίου από τη Ρωσία και την Κεντρική Ασία προς την Ευρώπη είχαν εμπλακεί όλων των ειδών οι εγκληματικές οργανώσεις. Πολιτικοί και επιχειρηματίες τόσο από τη Ρωσία όσο και από την Ουκρανία έγιναν πλούσιοι χάρις σ΄ ένα σύστημα δωροδοκιών στο οποίο πρωταγωνιστούσαν σκοτεινές εταιρείες με ακόμη σκοτεινότερο ρόλο. Πριν από έξι χρόνια, ο τότε πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ανακοίνωσε την πρόθεσή του να δώσει τέλος σε αυτό το σύστημα. Και για να το αποδείξει, απέλυσε τον τότε πρόεδρο της Gazprom που ήταν αναμεμιγμένος στις ύποπτες πρακτικές. Δύο χρόνια αργότερα, όμως, επέτρεψε την ίδρυση της Rosukrenergo, με συμμετοχή κατά 50% της Gazprom και κατά 45% ενός Ουκρανού επιχειρηματία που λέγεται Ντμίτρι Φιρτάς.

Όπως σημειώνει στην «Ελ Παΐς» ο γνωστός Βρετανός αναλυτής Μόσα Γκλένι, του οποίου το τελευταίο βιβλίο τιτλοφορείται «ΜακΜάφια, έγκλημα χωρίς σύνορα», η μοναδική δραστηριότητα αυτής της εταιρείας είναι να αγοράζει το φυσικό αέριο από την Gazprom στα σύνορα και να το μεταπωλεί στην ουκρανική εταιρεία Νaftogaz. Από τη δραστηριότητα αυτή, η Rosukrenergo αποκομίζει τεράστια κέρδη. Στη διάρκεια της πρώτης της θητείας, η πρωθυπουργός της Ουκρανίας Γιούλια Τιμοσένκο ανακάλυψε ότι ο άνθρωπος που βρίσκεται πραγματικά πίσω από όλες αυτές τις εταιρείες είναι ο Σεμιόν Μογκιλίεβιτς, ο πιο γνωστός αρχηγός του οργανωμένου εγκλήματος στη Ρωσία, που περιλαμβάνεται και στον κατάλογο των πιο καταζητούμενων εγκληματιών από το FΒΙ. Ο Μογκιλίεβιτς συνελήφθη στη συνέχεια για φοροδιαφυγή, αλλά το σύστημα που δημιούργησε εξακολουθεί να ανθεί.

Την περασμένη εβδομάδα, η βρετανική Μη Κυβερνητική Οργάνωση Global Witness έστειλε στον πρόεδρο της Gazprom Αλεξέι Μίλερ μια σειρά ερωτήσεων σχετικά με τον πραγματικό ρόλο που παίζει η Rosukrenergo. Σύμφωνα με την οργάνωση, που ειδικεύεται στην καταπολέμηση της διαφθοράς στο διεθνές εμπόριο, δεν συντρέχει κανείς λόγος να υπάρχει μεσάζων στις επιχειρηματικές συναλλαγές ανάμεσα σε δύο χώρες του πρώην σοβιετικού συνασπισμού. Η ίδια η Τιμοσένκο έδωσε χθες νέα τροπή στην υπόθεση, κατηγορώντας τον Φιρτάς και δύο πολιτικούς της ουκρανικής αντιπολίτευσης ότι βρίσκονται πίσω από την κρίση ανάμεσα στη χώρα της και τη Ρωσία για το θέμα του φυσικού αερίου.

Δύο συμπεράσματα μπορεί να βγουν από αυτή την κρίση, καταλήγει ο Γκλένι. Πρώτον, ότι εμπλέκονται σ΄ αυτήν μεγάλα συμφέροντα, υψηλές προσωπικές φιλοδοξίες και πολλή απληστία. Δεύτερον, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι απολύτως ανίκανη να διαχειριστεί μια κρίση που πλήττει τα ζωτικά της συμφέροντα.

Τετάρτη, Ιανουαρίου 14, 2009

Η γενιά των Τυχερών




«Η ζωή είναι πρώτα ανία κι ύστερα φόβος», γράφει σε ένα ποίημά του ο Φίλιπ Λάρκιν. Αν η γενιά μας γνώρισε την ανία, μήπως ήρθε η ώρα να νιώσουμε τον φόβο;

Από το 1945 και μετά, οι κοινωνιολόγοι έχουν δώσει διάφορα ονόματα στις γενιές που διαδέχονταν η μία την άλλη. Είχαμε πρώτα τους baby boomers, την πρώτη μεταπολεμική γενιά που μεγάλωσε πιστεύοντας πραγματικά ότι ο κόσμος θα γίνει καλύτερος. Ακολούθησε η Γενιά Χ, την οποία αποτελούσαν νέοι που «κοιμόντουσαν μαζί πριν παντρευτούν, δεν πίστευαν στον Θεό και δεν σέβονταν τους γονείς τους». Στη συνέχεια ήλθε η Γενιά Υ, που μάλλον πήρε αυτό το όνομα επειδή οι κοινωνιολόγοι δεν μπορούσαν να προσδιορίσουν τα ακριβή της χαρακτηριστικά και αναζήτησαν βοήθεια στο λατινικό αλφάβητο. Σύμφωνα όμως με τον Γκίντεον Ράχμαν, έναν από τους οξυδερκέστερους αρθρογράφους των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, όλες αυτές οι γενιές, όλοι εμείς δηλαδή που γεννηθήκαμε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ανήκουμε στη Γενιά L, ή Τ επί το ελληνικότερον, δηλαδή τους τυχερούς (lucky).

Η γενιά αυτή είχε το προνόμιο μέχρι τώρα να ζήσει σε μια παρατεταμένη περίοδο «διακοπών από την ιστορία». Αυτό έχει αρχίσει τώρα να αλλάζει. Είμαστε βέβαια ακόμη μακριά από τη Μεγάλη Υφεση, όταν η ανεργία έφτανε το 25% στις Ηνωμένες Πολιτείες και η πείνα ήταν καθημερινό φαινόμενο. Αλλά η επιστροφή της μαζικής ανεργίας δεν πρέπει να θεωρείται πλέον αδύνατη. Πέρυσι, οι ΗΠΑ γνώρισαν τη μεγαλύτερη απώλεια θέσεων εργασίας μετά το 1945. Κι αν οι οικονομολόγοι διαβεβαιώνουν ότι έχουν διδαχθεί τα μαθήματα από τη δεκαετία του ΄30, ποιος μας λέει ότι η οικονομική θεωρία δεν βρίσκεται σήμερα στο επίπεδο όπου βρισκόταν η ιατρική όταν οι λειτουργοί της πίστευαν στη θαυματουργή επίδραση που έχουν οι βδέλλες;

Την ώρα που στην Ελλάδα τσακωνόμαστε για το κατά πόσον οι πρόσφατες ταραχές αποτελούν ή όχι «κοινωνική εξέγερση», και για το αν ο Συνασπισμός καλύπτει ή όχι τους κουκουλοφόρους, ο Ράχμαν αναρωτιέται μήπως οι ταραχές στη ρωσική Άπω Ανατολή, στη Νότια Κίνα και στην Ελλάδα αντανακλούν την άνοδο νέων, ριζοσπαστικών κοινωνικών και πολιτικών κινημάτων που παρατηρείται πάντα σε περιόδους οικονομικής αναταραχής. Τι θα ακολουθήσει; Πόσο πιθανό είναι να δούμε τον εθνικισμό να σηκώνει και πάλι κεφάλι, τη δύναμη των εξτρεμιστικών κομμάτων να μεγαλώνει και νέους πολέμους να ξεσπούν μεταξύ μεγάλων κρατών; Οι ιστορικοί δεν θεωρούν πιθανή μια τέτοια εξέλιξη, αλλά τα ίδια έλεγαν οι συνάδελφοί τους και στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. «Μπορούμε τώρα να προσβλέπουμε με εμπιστοσύνη στην εποχή που οι πόλεμοι μεταξύ των πολιτισμένων κρατών θα είναι κάτι εξίσου απηρχαιωμένο με τις μονομαχίες», έγραφε ο επιφανής Βρετανός ιστορικός Τζ. Π. Γκουτς το 1911.

Τουλάχιστον γλιτώσαμε από την ανία.

Τρίτη, Ιανουαρίου 13, 2009

Η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη




«Αν οι διώξεις συνεχιστούν με τον ίδιο ρυθμό, μπορεί να οδηγηθούμε σε μια εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση. Ο στρατός δεν θα επιτρέψει να συνεχιστούν έτσι τα πράγματα».

Αυτό λέει στο πρακτορείο Ρόιτερ ο Γκάρεθ Τζένκινς, ειδικός για τα ζητήματα της τουρκικής ασφαλείας που εδρεύει στην Κωνσταντινούπολη, αναφερόμενος στις νέες συλλήψεις που έγιναν τις τελευταίες ημέρες για την υπόθεση της παρακρατικής οργάνωσης Εργκένεκον. Με την εκτίμησή του συμφωνεί ο Χιου Πόουπ, αναλυτής από το ίδρυμα Ιnternational Crisis Group που γνωρίζει καλά την Τουρκία: «Το 2009 θα είναι αποφασιστική χρονιά για την Τουρκία, καθώς διακυβεύονται πολλά πράγματα. Και οι πρόσφατες συλλήψεις ανεβάζουν την ένταση». Πόσο πιθανό είναι να δούμε λοιπόν μια «παρέμβαση» του τουρκικού στρατού με στόχο την υπεράσπιση του θεσμικού κύρους του; Ποια μορφή θα έχει αυτή η παρέμβαση; Και τι σχέση έχουν όλα αυτά με τη νέα ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις;

Μετά και τις συλλήψεις του περασμένου Σαββατοκύριακου στην Άγκυρα, περισσότερα από 100 άτομα κατηγορούνται πλέον για ανάμειξη σε σχέδιο αποσταθεροποίησης της κυβέρνησης Ερντογάν, που επρόκειτο να κορυφωθεί φέτος με την πραγματοποίηση πραξικοπήματος. Ανάμεσά τους είναι πολλοί απόστρατοι στρατιωτικοί, πολιτικοί, δικηγόροι και δημοσιογράφοι. Το λεγόμενο «κοσμικό κατεστημένο», που περιλαμβάνει τον στρατό, τους δικαστές και την κρατική γραφειοκρατία, κατηγορεί το κυβερνών κόμμα
ότι με τις συλλήψεις αυτές εκδικείται για την περυσινή απόπειρα απαγόρευσής του. Ο δικαστής Ομέρ Φαρούκ Εμιναγάογλου, επικεφαλής ομάδας που αντιπροσωπεύει τους δικαστές και τους εισαγγελείς, κατήγγειλε μάλιστα χθες την αστυνομία ότι παγιδεύει τα τηλέφωνα υπόπτων με κυβερνητική εντολή και χωρίς την άδεια εισαγγελέα. Η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη. Ας ελπίσουμε μόνο να μην αναζητηθεί η εκτόνωσή της στο Αιγαίο.

Η Ζέινο Μπαράν, αναλύτρια από το αμερικανικό Ηudson Ιnstitute, είχε προκαλέσει αίσθηση πριν από λίγο καιρό όταν έγραψε ότι οι πιθανότητες να γίνει πραξικόπημα στην Τουρκία είναι 50%. Ο στρατηγός που την είχε οδηγήσει σε αυτή την εκτίμηση είναι σήμερα ανάμεσα στους υπόπτους για την υπόθεση Εργκένεκον, γεγονός που δείχνει ότι κάποιοι στρατηγοί εξακολουθούν να καλλιεργούν αυτό το σενάριο. Ένα σενάριο με παραλλαγές: όπως αναφέρει σε χθεσινό άρθρο της η εφημερίδα Ζαμάν, η «παρέμβαση» του στρατού θα μπορούσε να έχει τη μορφή προειδοποιητικού υπομνήματος, όπως εκείνο που οδήγησε στην παραίτηση της προηγούμενης κυβέρνησης. Θα μπορούσε επίσης να γίνει με την παραίτηση ενός στρατηγού.

Εκτός από τις συλλήψεις, το κυβερνών κόμμα έχει προχωρήσει και σε άλλες ενέργειες που ενοχλούν τον στρατό, όπως είναι η λειτουργία ενός κουρδόφωνου κρατικού καναλιού, η έναρξη πανεπιστημιακών προγραμμάτων στην κουρδική γλώσσα και τα ανοίγματα στους Αλεβίτες. Αν κάποια από τις πρωτοβουλίες αυτές οδηγήσει σε απροσδόκητα αποτελέσματα - αν για παράδειγμα οξυνθεί το Κουρδικό την άνοιξη ή το καλοκαίρι- ο στρατός θα μπορούσε να κατηγορήσει την κυβέρνηση ότι θέτει σε κίνδυνο την ενότητα της χώρας. Και να αναλάβει, ακόμη μία φορά, τη «σωτηρία» της.

Δευτέρα, Ιανουαρίου 12, 2009

Δίψα για αίμα




«Είναι δυνατόν να μην έχουν μάθει απολύτως τίποτα; Γι΄ αυτούς υπάρχουν μόνο τα άρματα μάχης, ο έλεγχος των εδαφών, η κατάκτηση αυτού του λόφου ή του άλλου. Όμως αυτά τα πράγματα δεν έχουν αξία».

Έτσι μιλούσε πριν από λίγους μόλις μήνες ο Εχούντ Όλμερτ για τους στρατηγούς της χώρας του. Σε μια συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα Υedioth Αhronoth λίγες ώρες μετά την παραίτησή του από την πρωθυπουργία, στις 21 Σεπτεμβρίου, αναγνώριζε ότι το μόνο πράγμα που έχει αξία είναι η ειρήνη. Κι ότι ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί η ειρήνη είναι «να αποχωρήσει το Ισραήλ από σχεδόν όλα, αν όχι όλα, τα [κατεχόμενα] εδάφη». Η διευθέτηση θα περιλαμβάνει και την Ιερουσαλήμ; «Ναι. Ήμουν ο πρώτος που ήθελε να διατηρήσει τον ισραηλινό έλεγχο σε ολόκληρη την πόλη. Το παραδέχομαι. Δεν προσπαθώ εκ των υστέρων να δικαιολογήσω αυτά που έκανα τα τελευταία 35 χρόνια. Για ένα μεγάλο μέρος αυτών των χρόνων δεν ήμουν έτοιμος να αντιληφθώ το βάθος αυτής της πραγματικότητας».

Ήταν μια συνέντευξη που προκάλεσε αίσθηση τόσο στο Ισραήλ όσο και στο εξωτερικό (αποσπάσματά της δημοσιεύτηκαν και στα «ΝΕΑ»). Ένας απερχόμενος πρωθυπουργός, γνωρίζοντας ότι σε μερικά χρόνια τα εγγόνια του θα τον ρωτήσουν «τι έκανε ο παππούς τους, τι είδους χώρα τους κληροδότησε», έκρινε ότι είχε έλθει η στιγμή να πει ορισμένες πικρές αλήθειες. Τι άλλαξε λοιπόν και τρεις μήνες αργότερα έδωσε το πράσινο φως στους ανθρώπους «που δεν έχουν μάθει τίποτα» να αιματοκυλήσουν τη Γάζα; Η απάντηση δεν είναι, δεν μπορεί να είναι η παραβίαση της εκεχειρίας από τη Χαμάς: στους όρους της εκεχειρίας αυτής περιλαμβανόταν η άρση του αποκλεισμού της Γάζας, κι αυτό δεν έγινε ποτέ σεβαστό από το Ισραήλ, οι ρουκέτες μειώθηκαν δραστικά αλλά τρόφιμα δεν μπήκαν ποτέ στην περιοχή από τα έξι σημεία που τη συνδέουν με τον έξω κόσμο.

«Τι θα κάνουμε αφού κερδίσουμε έναν πόλεμο;» αναρωτιόταν στην ίδια εκείνη συνέντευξη ο Όλμερτ. «Θα πληρώσουμε βαρύ τίμημα και, αφού το πληρώσουμε, θα χρειαστεί να πούμε στον αντίπαλο: ας ξεκινήσουμε διαπραγματεύσεις». Με ποιον θα διαπραγματευθεί το Ισραήλ όταν τελειώσει το μακελειό; Τι αξιοπιστία τού έχει μείνει όταν, την ώρα που πολλαπλασιάζονται οι σφαγές, εξακολουθεί να ισχυρίζεται ότι παίρνει όλα τα μέτρα για να μην τιμωρεί τους αμάχους; Ποιος θα κατηγορήσει τα σημερινά παιδιά της Γάζας όταν αύριο γίνουν τρομοκράτες;

Αυτός ο πόλεμος, περισσότερο ίσως κι από τους προηγούμενους, αποκαλύπτει τις αληθινές βαθιές φλέβες της ισραηλινής κοινωνίας, γράφει ο Ισραηλινός δημοσιογράφος Γκίντεον Λέβι στη Χααρέτζ. «Ο ρατσισμός και το μίσος βγαίνουν ξανά στην επιφάνεια, μαζί με την τάση για εκδίκηση και τη δίψα για αίμα». Σκληρά λόγια, εκμηδενίζουν οποιαδήποτε ελπίδα.

Σάββατο, Ιανουαρίου 10, 2009

Το μήνυμα του Ισραήλ




Πριν από πέντε χρόνια, στη διάρκεια των συζητήσεων για τους όρους της ισραηλινής αποχώρησης από τη Γάζα, ο Αριέλ Σαρόν απέσπασε από την κυβέρνηση Μπους δύο (τουλάχιστον) σημαντικές παραχωρήσεις. Η πρώτη ήταν να δεσμευτεί εγγράφως η Ουάσιγκτον ότι δεν θα αντιδράσει στη συνέχιση του εποικισμού της Δυτικής Όχθης. Η δεύτερη ήταν να μην πιεστεί ο Σαρόν να κάνει οποιαδήποτε διαπραγμάτευση με τον Μαχμούντ Αμπάς, που είχε μόλις εκλεγεί πρόεδρος των Παλαιστινίων. Οι Ισραηλινοί αποχώρησαν μονομερώς και η Χαμάς τοποθέτησε στην Πόλη της Γάζας ένα τεράστιο πανό που έγραφε: «Τρία χρόνια ιντιφάντα νίκησαν δέκα χρόνια διαπραγματεύσεων».

Η αμερικανική κυβέρνηση απαίτησε στη συνέχεια από τους Παλαιστίνιους να οργανώσουν εκλογές στις αρχές του 2006, θεωρώντας ότι μια τέτοια εξέλιξη θα λειτουργούσε υπέρ του εκδημοκρατισμού της Μέσης Ανατολής. Το Ισραήλ εξέφρασε την ανησυχία του για την επιρροή της Χαμάς, η (τότε υπουργός Δικαιοσύνης) Τζίπι Λίβνι μετέβη μάλιστα στην Ουάσιγκτον για να ζητήσει τον αποκλεισμό της οργάνωσης από τις εκλογές, αλλά οι Αμερικανοί αξιωματούχοι της είπαν να μην ανησυχεί, η Χαμάς αποκλείεται να κερδίσει. Η Χαμάς όχι μόνο κέρδισε, αλλά απέκτησε και τον έλεγχο ολόκληρης της Γάζας.

Αυτά είναι μόνο δύο παραδείγματα της υποκριτικής και αλλοπρόσαλλης πολιτικής που ακολούθησε τα τελευταία χρόνια η Ουάσιγκτον στο Μεσανατολικό. Όπως γράφει ο Λουίς Μπασέτς στην Ελ Παΐς, κανένας άλλος Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν θα έχει τόσο μεγάλη ελευθερία κινήσεων όση είχαν ο Σαρόν και ο Ολμέρτ επί προεδρίας Μπους. Ο Μπαράκ Ομπάμα κατέστησε σαφές αυτήν την εβδομάδα ότι το Παλαιστινιακό θα είναι η πρώτη προτεραιότητα της εξωτερικής του πολιτικής μόλις αναλάβει την εξουσία. Δεν πρόκειται να περιμένει το τέλος της (δεύτερης) θητείας του για να ασχοληθεί με το ζήτημα, όπως έκαναν ο Μπους και ο Κλίντον. Και δεν αποκλείει καθόλου το ενδεχόμενο των απευθείας διαπραγματεύσεων είτε με τη Χαμάς είτε με το καθεστώς της Τεχεράνης.

Οι Ισραηλινοί ηγέτες τα γνωρίζουν όλα αυτά. Και ένας από τους βασικούς λόγους που προχώρησαν τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή σε μια επιχείρηση χωρίς προφανή στρατηγικό στόχο είναι για να δημιουργήσουν τετελεσμένα στη νέα αμερικανική κυβέρνηση, να αποδυναμώσουν όλους εκείνους τους ηγέτες στον αραβικό κόσμο που θα είναι εταίροι του Ομπάμα και να δυσκολέψουν το έργο του. Θα μπορούσαν να έχουν βομβαρδίσει το κέντρο εμπλουτισμού ουρανίου στο Νατάνζ του Ιράν, όπως έκαναν το 1981 με τον ιρακινό πυρηνικό σταθμό του Οσιράκ ή το 2007 με μια μυστική συριακή εγκατάσταση στο Ντεΐρ εζ-Ζορ. Αλλά δεν τόλμησαν να κάνουν ένα τέτοιο βήμα- ακόμη τουλάχιστον. Έστειλαν απλώς ένα μήνυμα, βαμμένο στο αίμα.

Παρασκευή, Ιανουαρίου 09, 2009

Οι λέξεις τρομάζουν




«Μαζί, θα προωθήσουμε τη μεγάλη μεταρρύθμιση της κινεζικής κοινωνίας και τη γρήγορη εγκαθίδρυση ενός ελεύθερου, δημοκρατικού, συνταγματικού Κράτους. Θα εκπληρώσουμε έτσι τα όνειρα και τα ιδανικά που τρέφουν οι Κινέζοι εδώ και περισσότερα από εκατό χρόνια».

Έτσι τελειώνει η «Χάρτα 08», ένα μακροσκελές κείμενο που έδωσαν πριν από έναν ακριβώς μήνα στη δημοσιότητα μέσω του Ιnternet 303 προσωπικότητες της Κίνας, μεταξύ των οποίων πανεπιστημιακοί, νομικοί, ακτιβιστές, δημοσιογράφοι, διαφωνούντες, αλλά και άτομα που ανήκουν στο καθεστώς. Το κείμενο, που συντάχθηκε με αφορμή την 60ή επέτειο από την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, παραπέμπει σαφώς στη «Χάρτα 77» με την οποία οι Τσέχοι διαφωνούντες ήθελαν να πιέσουν το καθεστώς να προβεί σε μεταρρυθμίσεις. Ζητά το τέλος του μονοκομματισμού, τη διεξαγωγή ελευθέρων εκλογών, την αποκατάσταση των διαφωνούντων, τη χορήγηση θρησκευτικών ελευθεριών και τον τερματισμό των παρεμβάσεων του Κομμουνιστικού Κόμματος στη δικαιοσύνη. Μέχρι τώρα έχει συγκεντρώσει πάνω από 7.000 υπογραφές.

«Πρέπει να πάψουμε να θεωρούμε τις λέξεις εγκλήματα», τονίζεται στο μανιφέστο. Προς το παρόν, πάντως, η κινεζική ηγεσία δεν πτοείται. Ο 53χρονος Λιου Σιαομπό, που πιστεύεται ότι οργάνωσε αυτή την εκστρατεία και έχει ήδη φυλακιστεί για τον ρόλο του στις διαδηλώσεις της πλατείας Τιεν Ανμέν, βρίσκεται σε κατ΄ οίκον περιορισμό. Άλλα 77 άτομα που υπέγραψαν τη διακήρυξη ανακρίθηκαν από την αστυνομία. Η καταστολή καλά κρατεί σε όλα τα επίπεδα: γονείς που ζητούν εξηγήσεις για το σκάνδαλο του γάλακτος (από το οποίο έχουν μολυνθεί 300.000 παιδιά) συλλαμβάνονται, την ίδια τύχη έχουν όσοι θέλουν να μάθουν γιατί τα σχολεία που έκτισαν διεφθαρμένοι αξιωματούχοι κατέρρευσαν και πλάκωσαν τα παιδιά τους στον σεισμό στο Σιτσουάν. Την ίδια ώρα, η αστυνομία μπλοκάρει διάφορες ξένες ιστοσελίδες, μεταξύ των οποίων και την κινεζική υπηρεσία του ΒΒC. Οι λέξεις τρομάζουν, είναι φανερό.

Εξήντα χρόνια μετά την κομμουνιστική επανάσταση, η κατάσταση στην Κίνα είναι δύσκολη. Η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει φτάσει κι εδώ: πάνω από 7.000 εργοστάσια έκλεισαν πέρυσι μόνο στις επαρχίες Σενζέν και Γκουαντόνγκ, 10 εκατομμύρια εσωτερικοί μετανάστες στοιχειώνουν τις μεγάλες πόλεις χωρίς να έχουν ούτε δουλειά ούτε τη δυνατότητα να επιστρέψουν στα χωριά τους, ενώ άλλα 7 εκατομμύρια απόφοιτοι πανεπιστημίων θα πλημμυρίσουν τον Ιούλιο την αγορά εργασίας. «Μπαίνουμε χωρίς αμφιβολία σε μια περίοδο μαζικών ταραχών», αναφέρει το περιοδικό Λιαοουάνγκ (Άποψη), που δεν εκδίδεται από διαφωνούντες αλλά από το επίσημο πρακτορείο Νέα Κίνα. «Το 2009, η κινεζική κοινωνία θα αντιμετωπίσει ακόμη περισσότερες συγκρούσεις που θα δοκιμάσουν τις ικανότητες του κόμματος και της κυβέρνησης σε όλα τα επίπεδα».

Ο πρόεδρος Χου Τζιντάο έχει υποσχεθεί να κάνει την Κίνα μια «αρμονική κοινωνία». Όπως γράφουν όμως οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, αν η κινεζική ηγεσία δεν επιζητήσει μια νομιμοποίηση πέρα από την ωμή δύναμη υπάρχει άμεσος κίνδυνος να εκπληρωθεί η πρόβλεψη του Μανιφέστου 08: μια «βίαιη σύγκρουση καταστροφικών διαστάσεων».

Πέμπτη, Ιανουαρίου 08, 2009

Τι τύχη που δεν είναι ζωντανοί!




Μήπως το έχουμε παρεξηγήσει το Ισραήλ; Μήπως πραγματικά δεν είχε άλλη λύση από τη φονική αυτοάμυνα; Μήπως είναι αλήθεια ότι κάνει τα πάντα για να μη χάνονται ζωές αμάχων; Ας δώσουμε τον λόγο σε μια γενναία γυναίκα.

«Τι τύχη που οι γονείς μου έχουν πεθάνει. Ήδη από το 1982 δεν μπορούσαν να αντέξουν τον θόρυβο των ισραηλινών μαχητικών αεροσκαφών που πετούσαν πάνω από τους προσφυγικούς καταυλισμούς των Παλαιστινίων στον Λίβανο. Το διαπεραστικό σφύριγμα ενός αεροπλάνου τους τρομοκρατούσε μέσα στο σπίτι τους, στο Τελ Αβίβ. Δεν χρειάζεται να τα βλέπουμε για να καταλαβαίνουμε, έλεγαν.

(...)Πριν ακόμη το πλυντήριο της γλώσσας φτάσει στα σημερινά επίπεδα, τους έπιανε ναυτία όταν άκουγαν για “τον πόλεμο με στόχο την ειρήνη στη Γαλιλαία” ή για τη “διατάραξη της δημόσιας τάξης”, και ήξεραν ότι η δημόσια τάξη είναι η κατοχή και η διατάραξη είναι η αντίσταση σ΄ αυτήν. Ότι τάξη είναι να εμποδίζεις τους Παλαιστίνιους να έχουν αυτό που οι Εβραίοι έχουν και διεκδικούν δικαιωματικά. Τι τύχη που δεν είναι ζωντανοί να ακούσουν τον Εχούντ Μπαράκ και την Τζίπι Λίβνι να εξηγούν ότι δεν έχουμε τίποτα εναντίον των Παλαιστινίων, και τον γραμματέα του υπουργικού συμβουλίου να εξηγεί ότι δεν υπάρχει ανθρωπιστική κρίση κι ότι όλα αυτά είναι προπαγάνδα της Χαμάς!

Για να αναγνωρίζουν τα ψέματα, δεν χρειαζόταν να ξέρουν τα ονόματα των ανθρώπων που στερούνταν το τρεχούμενο νερό για πέντε ή και περισσότερες ημέρες. Ξεχάστε τους βομβαρδισμούς, ξεχάστε το ηλεκτρικό, το φαΐ, ακόμη και τον ύπνο. Αλλά χωρίς νερό; Λόγω των βομβαρδισμών από τη θάλασσα, την ξηρά και τον αέρα, ο κόσμος δεν μπορεί καν να βγει από τα σπίτια του για να προμηθευτεί νερό από τους κρουνούς της πόλης. Κι όποιος έχει τρεχούμενο νερό στο σπίτι του, δεν είναι πόσιμο.

Λόγω της ιστορίας τους, ήξεραν τι σημαίνει να κλείνεις ανθρώπους πίσω από συρματοπλέγματα σε μια μικρή περιοχή. Έναν χρόνο, 5 χρόνια, 10 χρόνια. Από το 1991. Τι τύχη που δεν είναι ζωντανοί να δουν αυτούς τους φυλακισμένους ανθρώπους να βομβαρδίζονται με την ένδοξη στρατιωτική τεχνολογία του Ισραήλ και των Ηνωμένων Πολιτειών!

(...)Η προσωπική ιστορία των γονιών μου τους έκανε να περιφρονούν την άνεση με την οποία οι παρουσιαστές των ειδήσεων σχολιάζουν μια απαγόρευση της κυκλοφορίας. Τι τύχη που δεν είναι εδώ και δεν μπορούν να ακούσουν το πλήθος να βρυχάται στο Κολοσσαίο!».

(Αμίρα Χας, Ισραηλινή δημοσιογράφος και συγγραφέας, κόρη ανθρώπων που επέζησαν του Ολοκαυτώματος. Η ίδια επιμένει να ζει και να εργάζεται στα Παλαιστινιακά Εδάφη. Τον περασμένο μήνα, επιστρέφοντας στο Ισραήλ από τη Γάζα, συνελήφθη από την Αστυνομία της πατρίδας της για παράνομη είσοδο στη Λωρίδα και παραπέμφθηκε σε δίκη. Το παραπάνω άρθρο της δημοσιεύτηκε στο χθεσινό φύλλο της Χααρέτζ ).

Τετάρτη, Ιανουαρίου 07, 2009

Σε ρόλο εκδικητή




Μαθήματα ιστορίας: όλες οι έρευνες που πραγματοποίησε ο Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ για λογαριασμό των Συμμάχων μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έδειξαν ότι ο βομβαρδισμός πόλεων όπως το Βερολίνο, η Δρέσδη ή το Λονδίνο ενίσχυσαν, αντί να καταρρακώσουν, το ηθικό των κατοίκων τους.

O αρθρογράφος των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς Γκίντεον Ράχμαν διηγείται ότι σε μια επίσκεψή του στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη γνώρισε έναν κοσμικό, μορφωμένο Παλαιστίνιο που είχε δουλέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες και, παρά ταύτα, ήταν αποφασισμένος να ψηφίσει τη Χαμάς. «Μα γιατί;» τον ρώτησε. «Επειδή κάθε μέρα οι Ισραηλινοί βρίσκουν έναν τρόπο να μας λένε “άντε γαμηθείτε”. Ψηφίζοντας τη Χαμάς τους λέω “να πάτε εσείς να γαμηθείτε”». Ο δημοσιογράφος γέλασε τότε με την αφέλεια του συνομιλητή του. Σήμερα όμως θεωρεί πως εκείνα τα λόγια αποτελούν την καλύτερη περίληψη της τραγικής και αυτοκαταστροφικής λογικής που βρίσκεται πίσω από τις μάχες στη Γάζα. Όπως επισημαίνει ο αρθρογράφος, δέκα μέρες μετά την έναρξη των φονικών επιχειρήσεων στη Γάζα κινδυνεύουν και οι τέσσερις στρατηγικοί στόχοι του Ισραήλ. Η προστασία των ισραηλινών υπηκόων: μέσα σε λίγες ημέρες έχουν σκοτωθεί περισσότεροι απ΄ όσους έπεσαν θύματα ρουκετών της Χαμάς σε έναν χρόνο. Η αποκατάσταση της αποτρεπτικής δύναμης του Ισραήλ: η βροχή ρουκετών συνεχίζεται, χθες το πρωί μάλιστα εκτοξεύτηκε για πρώτη φορά μια ρουκέτα σε απόσταση 45 χιλιομέτρων, τραυματίζοντας ένα μικρό κορίτσι. Η διατήρηση της διεθνούς υποστήριξης: η παγκόσμια κοινή γνώμη βράζει και ο νέος Αμερικανός πρόεδρος ίσως να επιφυλάσσει εκπλήξεις. Η προώθηση της ειρηνευτικής διαδικασίας: στα ερείπια δεν κτίζεται ειρήνη και οι μετριοπαθείς Παλαιστίνιοι είναι σήμερα πιο αποδυναμωμένοι από ποτέ. Όπως είπε κάποτε ο σημερινός υπουργός Άμυνας Εχούντ Μπαράκ σε έναν δημοσιογράφο της Χααρέτζ : «Αν ήμουν Παλαιστίνιος, θα γινόμουν μέλος μιας τρομοκρατικής οργάνωσης».

Επισήμως, η ισραηλινή ηγεσία εξαρτά την αποδοχή μιας συμφωνίας εκεχειρίας από τη δέσμευση (ποιανού;) ότι δεν θα επανεξοπλιστεί η Χαμάς. Πόσα παιδάκια πρέπει να σφαγιαστούν ή να μείνουν ανάπηρα μέχρις ότου δοθεί αυτή η θεωρητική διαβεβαίωση; Και πώς να μη σκεφτεί κανείς ότι ο πραγματικός στόχος αυτών των επιχειρήσεων είναι να πάρει εκδίκηση το Ισραήλ από τον πληθυσμό της Γάζας επειδή ψήφισε τους «κακούς» Παλαιστίνιους; Στη συγκλονιστική ταινία «Βαλς με τον Μπασίρ», που προβάλλεται αυτές τις ημέρες στις αθηναϊκές αίθουσες, ο Άρι Φόλμαν δείχνει πώς ο ισραηλινός στρατός βοήθησε τους Φαλαγγίτες του Λιβάνου να εκδικηθούν για τον φόνο του Μπασίρ Τζεμάγιελ σφάζοντας τους κατοίκους των προσφυγικών καταυλισμών Σάμπρα και Σατίλα. Τώρα τον ρόλο του εκδικητή τον ανέλαβε ο ίδιος ο ισραηλινός στρατός, βάλλοντας αδιακρίτως με την ίδια τρέλα που δείχνει ο γενναίος Φόλμαν στην ταινία του, μια σύγχρονη εκδοχή του «Αποκάλυψη Τώρα».

Εκατόν πενήντα εννιά σκοτωμένα παιδιά μέχρι χθες το μεσημέρι, είναι ασύλληπτο.

Δευτέρα, Ιανουαρίου 05, 2009

Οι ευθύνες δεν είναι ίδιες




«Οι στρατοί πρέπει να αποφεύγουν επιθέσεις που θα μπορούσε να προκαλέσουν απώλειες ζωών αμάχων, τραυματισμούς αμάχων, καταστροφές μη στρατιωτικών στόχων ή έναν συνδυασμό των ανωτέρω δυσανάλογο προς τα αποσπώμενα στρατιωτικά κέρδη».

Αυτό αναφέρουν τα πρωτόκολλα των Συνθηκών της Γενεύης που ψηφίστηκαν το 1977 για να επεκτείνουν την προστασία των αμάχων και στο εσωτερικό των κρατών. Τα πρωτόκολλα αυτά δεν έχουν επικυρωθεί από το Ισραήλ (ούτε άλλωστε από τις Ηνωμένες Πολιτείες). Παρά τις διαβεβαιώσεις των εκπροσώπων του, είναι σαφές ότι η παραπάνω διάταξη παραβιάζεται ανοιχτά από τη στιγμή που άρχισαν οι επιχειρήσεις στη Γάζα. «Κάθε χώρα έχει το καθήκον να προστατεύει τον πληθυσμό της», τονίζει ο Λούκας Μάσον, εκπρόσωπος της διεθνούς Επιτροπής Νομικών του ΟΗΕ στη Γενεύη. «Κάθε χώρα έχει όμως και το καθήκον να σέβεται το ανθρωπιστικό δίκαιο».

Στην κρίση αυτή, το Ισραήλ είναι η μόνη πλευρά που παραβιάζει τις Συνθήκες της Γενεύης; Όχι βέβαια. Εγκαθιστώντας τις βάσεις της ανάμεσα σε αμάχους, η Χαμάς παραβιάζει το άρθρο 28 που αναφέρει ότι «κανένα προστατευόμενο άτομο (δηλαδή άμαχος) δεν μπορεί να χρησιμοποιείται προκειμένου μια περιοχή να τίθεται, λόγω της παρουσίας του, στο απυρόβλητο». Η ισλαμιστική οργάνωση διαπράττει επίσης έγκλημα πολέμου θέτοντας στο στόχαστρό της Ισραηλινούς αμάχους. Από νομική άποψη, οι ευθύνες της είναι ίδιες μ΄ εκείνες του Ισραήλ. Όπως επισημαίνει όμως ο Μάσον, «από ηθική και πολιτική άποψη το Ισραήλ έχει μεγαλύτερη ευθύνη δεδομένου ότι είναι ένα συγκροτημένο κράτος».

Τι σημαίνει όμως η λέξη «δυσανάλογος»; Για το περιοδικό Εκόνομιστ, πρόκειται για μια ολισθηρή έννοια, που στη δυτική θεωρία επιδέχεται δύο ερμηνείες. Σε ό,τι αφορά την κήρυξη ενός πολέμου (jus ad bellum), οποιοδήποτε κέρδος αποκομίζεται πρέπει να αντισταθμίζει τον αναπόφευκτό πόνο και καταστροφή. Σε ό,τι αφορά τη συμπεριφορά στη διάρκεια ενός πολέμου (jus in bello), όπου στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό και το ανθρωπιστικό δίκαιο, κάθε ενέργεια πρέπει να αποφασίζεται με βάση τη σχέση ανάμεσα στα στρατιωτικά κέρδη και τις επιπτώσεις για τους αμάχους. Όλα αυτά βέβαια είναι κάπως αφηρημένα. Μια απάντηση στο παραπάνω ερώτημα μπορεί να δοθεί από ένα επεισόδιο που συνέβη στη Γάζα το 2002: για να βγάλει από τη μέση έναν εξτρεμιστή, ο ισραηλινός στρατός βομβάρδισε ένα ολόκληρο κτίριο, σκοτώνοντας 14 ανθρώπους και τραυματίζοντας εκατοντάδες. Μια δεύτερη απάντηση δίνει ο απολογισμός αυτών των ημερών: τέσσερις Ισραηλινοί νεκροί έναντι περίπου πεντακοσίων Παλαιστινίων.

Ο αντισημιτισμός, όπως και ο αντιαμερικανισμός, είναι μια αρρώστια που τυφλώνει, αποπροσανατολίζει και φανατίζει. Αλλά η ευκολία με την οποία το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες παραβιάζουν κάθε έννοια δικαίου, έχοντας συνήθως την υποστήριξη μεγάλου μέρους της κοινής τους γνώμης, δεν βοηθά στην αντιμετώπιση αυτής της αρρώστιας. Ας το έχουν υπόψη τους οι Ισραηλινοί ηγέτες όταν καταδικάσουν την επόμενη επίθεση εναντίον κάποιας συναγωγής.

Σάββατο, Ιανουαρίου 03, 2009

Η αξιολόγηση των δασκάλων




Μια δασκάλα του νηπιαγωγείου κάθεται σε μια αίθουσα διδασκαλίας περικυκλωμένη από επτά παιδιά και τους μαθαίνει την αλφαβήτα. Δύο κορίτσια στα δεξιά της είναι ιδιαίτερα ζωηρά, κι όλο θέλουν να μπουν στον κύκλο και να πιάσουν το βιβλίο. Εκείνη δεν τα επιπλήττει. Βρίσκεται στο γράμμα Κ και ρωτά αν το όνομα κάποιου παιδιού αρχίζει με αυτό το γράμμα. «Εγώ!», λέει ο Κάλβιν.«Ο Κάλβιν αρχίζει από Κ», λέει η δασκάλα. «Κι εγώ!», φωνάζει η Βενίσα. «Όχι, Βενίσα. Το δικό σου όνομα αρχίζει από Β».

Πρόκειται για μια καλή δασκάλα. Κάνει βέβαια κάποια λάθη (έπρεπε να δείξει τη διαφορά ανάμεσα στο Κ και στο Β και να βάλει τα παιδιά να διαβάσουν αυτά τα δύο γράμματα), αλλά ενθαρρύνει τα παιδιά να συμμετέχουν, αντιλαμβάνεται τις ευαισθησίες τους και δεν αφήνει καμιά παρέμβαση ασχολίαστη. Θα μπορούσε απλώς να αγνοήσει την παρατήρηση της Βενίσα ή, το πιο συνηθισμένο, να της πετάξει ένα «Λάθος!». Θα μπορούσε επίσης να εκνευριστεί με τη φασαρία και να βάλει μια φωνή. Αν δεν αντιδρά με αυτόν τον τρόπο, κι αν έχει μια καλή επικοινωνία με τα παιδιά, δεν έχει να κάνει με τα τυπικά της προσόντα. Ο καλός δάσκαλος δεν είναι κατ΄ ανάγκη αυτός που έχει διδακτορικό. Και οι ικανότητές του δεν μπορεί να αξιολογηθούν πριν να μπει στην τάξη.

Το αποφασιστικό κριτήριο για το επίπεδο της εκπαίδευσης δεν είναι ούτε το σύστημα των εισαγωγικών εξετάσεων ούτε ο αριθμός των μαθητών στην τάξη, αλλά η ποιότητα των δασκάλων. Σύμφωνα με μια έρευνα του Έρικ Χάνουσεκ, ενός οικονομολόγου του Στάνφορντ, οι μαθητές ενός πολύ κακού δασκάλου μαθαίνουν κατά μέσο όρο σε έναν χρόνο τη μισή από την ύλη που πρέπει να διδαχθούν. Και οι μαθητές ενός πολύ καλού δασκάλου μιάμιση φορά αυτή την ύλη. Η διαφορά που τους χωρίζει είναι εντυπωσιακή: η διδασκαλία ενός ολόκληρου σχολικού έτους! Ο ίδιος οικονομολόγος υπολόγισε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να «πιάσουν» τις πιο ανεπτυγμένες χώρες στον τομέα της παιδείας (όπως είναι ο Καναδάς και το Βέλγιο) αντικαθιστώντας απλώς το χειρότερο 6-10% των δασκάλων των δημοσίων σχολείων με μέτριους δασκάλους. Πώς μπορεί να γίνει όμως μια αποτελεσματική αξιολόγηση;

Ο μόνος τρόπος, γράφει ο Μάλκολμ Γκλάντγουελ στον Νιου Γιόρκερ, είναι να δοκιμάζονται οι δάσκαλοι στην τάξη στη διάρκεια μιας περιόδου «μαθητείας». Με δεδομένο το χάσμα που χωρίζει τους άριστους από τους χείριστους, υπολογίζεται ότι θα πρέπει να δοκιμάζονται τέσσερις υποψήφιοι για να εντοπίζεται ένας καλός δάσκαλος. Κι αυτός ο δάσκαλος θα πρέπει να αμείβεται πολύ καλά. Η μέθοδος αυτή είναι ενδεχομένως αντιπαραγωγική. Κι αν για τα αμερικανικά δεδομένα είναι προωθημένη, για τα ελληνικά είναι ασφαλώς εξωπραγματική. Αλλά ο διάλογος για την παιδεία πρέπει επιτέλους να ξεκινήσει.

Παρασκευή, Ιανουαρίου 02, 2009

Σύνδρομο καταδίωξης




Προς Βορρά είναι η Χεζμπολάχ. Προς Νότο, η Χαμάς. Στα ανατολικά βρίσκεται το Ιράν. Ο μεγαλύτερος εχθρός όμως, ο πιο ύπουλος, είναι ο εσωτερικός.

Αυτοί, σύμφωνα με τον Ισραηλινό ιστορικό Μπένι Μόρις, είναι οι τέσσερις εχθροί που κάνουν τη χώρα του να αισθάνεται απειλούμενη και να αντιδρά με τον τρόπο που βλέπουμε τις τελευταίες ημέρες. Ο Μόρις, που αρχικά είχε φιλοπαλαιστινιακά αισθήματα για να στραφεί στη συνέχεια προς πιο σκληρές θέσεις, επισημαίνει ότι η δημογραφία είναι πιο επικίνδυνη από τους πυραύλους. Αν οι Άραβες του Ισραήλ εξακολουθήσουν να πολλαπλασιάζονται με τους σημερινούς ρυθμούς (4 με 5 παιδιά ανά οικογένεια, έναντι 2 με 3 για τους Εβραίους), μέχρι το 2040 ή το 2050 θα αποτελούν πλειοψηφία στο Ισραήλ. Πολύ νωρίτερα, ίσως και μέσα στην επόμενη πενταετία, οι Παλαιστίνιοι θα ξεπεράσουν τους Εβραίους στο έδαφος της ιστορικής Παλαιστίνης. Η εξέλιξη αυτή οδηγεί μαθηματικά στη διάλυση του ισραηλινού κράτους, γράφει ο Μόρις στη Χέραλντ Τρίμπιουν. «Η αίσθηση του Ισραήλ ότι τα τείχη γύρω του κλείνουν το οδήγησε την περασμένη εβδομάδα σε μια βίαιη αντίδραση. Με δεδομένη τη νέα πραγματικότητα, δεν θα αποτελέσει έκπληξη αν ακολουθήσουν ισχυρότερες εκρήξεις». Με άλλα λόγια, αν οι Παλαιστίνιοι παρά τα βάσανά τους εξακολουθήσουν να γεννοβολάνε, το Ισραήλ δεν αποκλείεται να ρίξει μια πυρηνική βόμβα στο Ιράν. Όχι τίποτα άλλο, αλλά επειδή έχει άγχος και πρέπει κάπου να εκτονωθεί.

Το Ισραήλ έπασχε πάντα από ένα σύνδρομο καταδίωξης. Δικαίως: τα περισσότερα αραβικά κράτη δεν έχουν αναγνωρίσει ρητά το δικαίωμα ύπαρξής του και οι οργανώσεις που επιθυμούν την εξαφάνισή του από τον χάρτη ισχυροποιούνται συνεχώς. Οι φανατικοί της Χαμάς φέρουν μεγάλη ευθύνη για την τελευταία κρίση. Αλλά οι ευθύνες ενός συγκροτημένου πυρηνικού κράτους που υποστηρίζεται σταθερά από τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να συγκριθούν με τις ευθύνες μιας εξτρεμιστικής οργάνωσης που εισάγει πυραύλους μέσα από τούνελ. Το Ισραήλ όφειλε να έχει προωθήσει μια δίκαιη λύση δύο βιώσιμων κρατών πολύ πριν αισθανθεί την «πέμπτη φάλαγγα» των Αράβων υπηκόων του να απειλεί την ύπαρξή του. Όφειλε να έχει εργαστεί συστηματικά για την ειρήνη με τους γείτονές του πολύ πριν νιώσει «τα τείχη να κλείνουν γύρω του».

Στην πολιτική δεν είναι ποτέ αργά για να αναληφθούν γενναίες και τολμηρές πρωτοβουλίες. Για να συμβεί αυτό, όμως, χρειάζονται υπεύθυνοι ηγέτες- και στο Ισραήλ το προϊόν αυτό σπανίζει. Οι βομβαρδισμοί των τελευταίων ημερών δεν έχουν άλλο στόχο παρά την επίδειξη δύναμης, ώστε ο τίγρης που στον προηγούμενο βρυχηθμό του αποδείχθηκε χάρτινος να αρχίσει να εμπνέει και πάλι φόβο. Αλλά ο φόβος δεν αποτελεί καλή μαγιά για την ανάπτυξη μιας περιοχής. Ιδίως αν η περιοχή αυτή έχει την ιστορία της Μέσης Ανατολής.